Probleem of stoornis: Fobieën, Behandeling

Een manier om een fobische angst van zijn angel te ontdoen kan door u regelmatig en systematisch aan die angst bloot te stellen en de confrontatie aangaat met datgene waar u zo bang voor bent.

Behandelingsmogelijkheden

Kortdurende cognitieve gedragstherapie is hier duidelijk dé remedie. De meest effectieve techniek is die van de ‘exposure’ (blootstelling). Deze simpele en directe aanpak maakt gebruik van het feit dat we snel aan dingen gewend raken, hoe onaangenaam ze ook zijn. Zwembadwater dat ‘steenkoud’ aanvoelt wanneer we er inspringen, ervaren we al na luttele minuten als lekker. Een vieze lucht ruiken we na een tijdje al niet meer, en sommige mensen kunnen niet in slaap vallen zonder wat voor hen het geruststellend geluid van voorbijrazend verkeer is geworden.

Exposure therapie

Eén strategie komt overeen met eerst uw teen in het water steken om uw lichaam fasegewijs aan de temperatuur van het zwembad te laten wennen. U stelt uzelf met kleine stapjes tegelijk aan de gevreesde prikkel bloot, waarbij u begint met de minst angstaanjagende fase (bijvoorbeeld het denken aan een hond) en stukje bij beetje verder gaat naar de moeilijkste (het aaien van een vriendelijke Golden Retriever). ‘Flooding’ (overstelping) is een strategie bij de ‘exposure’-therapie waarbij u als het ware met een aanloop in het zwembad springt. Dit werkt sneller, maar u moet wel langdurige blootstelling aan uw ergste angst willen verdragen. Een van de schrijvers van dit boek overwon zijn hoogtevrees door ettelijke middagen door te brengen met het op- en aflopen van de smalle treden van een pyramide, waarbij hij zichzelf dwong omlaag te kijken, onder het fantaseren over hoe het zou zijn om naar beneden te vallen.

Exposure-therapie werkt opmerkelijk goed, of ze nu volgens het ‘voetje voor voetje’ of volgens het ‘zwemmen of verzuipen’ principe wordt uitgevoerd. Kies de vorm die u het meest aanspreekt. Enkele sessies met gebalde vuisten en klamme handpalmen zijn misschien goed voor jaren zonder angst. De meeste mensen zullen echter de voorkeur geven aan de meer geleidelijke aanpak.

Voorkomen van fobieën

Ter voorkoming van fobieën moet men ook bereid zijn zich onmiddellijk opnieuw aan de gevreesde situatie bloot te stellen. Als een kind van een schommel valt, moet het er meteen weer op worden teruggezet, anders loopt het de kans levenslang bang voor schommels te blijven. Op dezelfde manier moet u, wanneer u ooit een auto-ongeluk krijgt, proberen zo snel mogelijk weer achter het stuur te kruipen. Slaat er in zee een golf over u heen en krijgt u water binnen, ga dan opnieuw het water in en zwem door. En wordt u op klaarlichte dag vlakbij uw kantoor overvallen, ga dan zo snel mogelijk weer naar de plek van het misdrijf terug zodat daar geen vervelende associaties aan blijven kleven.

Heeft een lid van het gezin ernstige fobieën, dan duurt het niet zo lang of iedereen is er in de rol van ondersteunende fobiepartner bij ingeschakeld. Fobiepartners hebben hun goede en hun minder goede kanten. Het lichamelijk begeleiden van de fobielijder in fobische situaties is dikwijls de enige manier om de betrokkene tot het binnengaan van gevarenzones te bewegen, althans in het begin. De begeleiding kan echter excessieve afhankelijkheid in de hand werken en een moeilijk op te geven ruggensteun worden, vooral als ze ook tegemoet komt aan de behoefte van het andere gezinslid om te helpen of de confrontatie met zijn eigen fobie te vermijden. De therapie is gewoonlijk het meest effectief wanneer ze zich zowel richt op degene met de fobie als op potentiële steuntroepen zoals echtgenoten, broers of zussen, ouders of kinderen. Hierbij wordt de eerste angst verlicht doordat in het begin wordt voorzien in begeleiding bij de fobie, waarna de patiënt wordt aangemoedigd om die langzamerhand op te geven wanneer de behandeling effect begint te krijgen.

Medicijnen

Antidepressiva hebben een doeltreffende werking bij het terugbrengen of opheffen van paniekaanvallen. Dit laatste is dikwijls een noodzakelijke voorwaarde voor succes bij de behandeling van agorafobie. Als u er alle vertrouwen in hebt geen verlammende paniekaanvallen meer te zullen krijgen, wordt het veel gemakkelijker de gevreesde situaties te trotseren op een manier waar vroeger geen denken aan was. Een voor een worden gevarenzones ontdaan van hun angstaanjagende eigenschappen en worden veilige plekken. Angstreducerende medicijnen (zoals Valium en Xanax) zijn soms nuttig voor het tijdelijk tegenhouden van de angstige spanning die door de fobische prikkel wordt opgeroepen.

Men dient echter bij de toepassing van deze groep medicijnen grote voorzichtigheid in acht te nemen aangezien ze zowel psychisch als lichamelijk verslavend kunnen zijn. Ze zijn het meest dienstig in kleine, af en toe toegediende doses, als een soort ‘verzekeringspolis’ om u te helpen de fobische situatie tegemoet te treden. Dikwijls is de wetenschap dat u ze bij de hand heeft ‘voor het geval dat’, voldoende geruststelling om uw gang te kunnen gaan. U zult de pillen over het algemeen nooit nodig hebben.

Twee heel verschillende behandelingstypes met medicijnen worden gehanteerd bij de sociale fobie, afhankelijk van de vraag of de angsten duidelijk bepaald of gegeneraliseerd zijn. De zogeheten bètablokkers kunnen goed helpen bij een duidelijk omschreven faalangst of ‘plankenkoorts’ omdat zij de werking van Epinefrine blokkeren. Dit zet een rem op de lichamelijke uitingen van uw angst het blozen, zweten, beven, de hartkloppingen. U kunt zich dan wel doodzenuwachtig voelen, maar dat zal aan de buitenkant niet te zien zijn. Het helpt voor uw zelfvertrouwen om te weten dat, hoe angstig en gespannen u zich ook voelt, het uw eigen geheim zal blijven en niet duidelijk zichtbaar zal zijn voor iedereen om u heen. Bij het gegeneraliseerde type sociale fobie werken antidepressiva uit de categorie SSRI’s (Prozac, Zoloft) en uit de categorie MAO -remmers (Tranylcipromine) dikwijls goed om zowel de geestelijke narigheid als de sociale vermijding te doen afnemen.