Kanker: oorzaak, verloop en behandeling

Vroeg of laat krijgt vrijwel iedereen er in zijn of haar omgeving of persoonlijk mee te maken: kanker. Kanker is een ziekte waarbij er sprake is van ongeremde celdeling waardoor er ziekteverschijnselen ontstaan. Deze afwijkende cellen kunnen in het erfelijk materiaal geprogrammeerd zijn (een DNAfout), of onder invloed van externe en interne factoren ontstaan, zoals blootstelling aan straling.

Wat is kanker?

Kanker is een aandoening van het lichaam die wordt gekenmerkt door een drietal verschijnselen:
Er is sprake van een ongeremde celdeling
Deze ongeremde celdeling breidt zich uit naar omliggend weefsel (invasieve groei of infiltratie)
Deze ongeremde celdeling breidt zich tevens uit naar andere, verder gelegen lichaamsdelen (metastasering of uitzaaiing)

Soorten kanker

Er zijn diverse soorten kanker die zich voor kunnen doen in het lichaam. Elke vorm van kanker heeft een eigen meest geschikte behandelmethode en prognose. De meest voorkomende voorkomende vormen van kanker zijn:

1. Borstkanker (komt óók bij mannen voor!)
2. Darmkanker
3. Longkanker
4. Prostaatkanker
5. Huidkanker

Deze vijf meest voorkomende kankervormen vormen samen 2/3 van alle mogelijke vormen van kanker.

Incidentie

De Vereniging Intergrale Kankercentra registreerde in 2006 83.000 nieuwe gevallen van kanker. Hoewel het vaak gedacht wordt, is kanker niet per definitie een ouderdomsziekte: 9% van de kankerpatiënten is jonger dan 45 jaar. Kanker komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, al kan dit sterk verschillen per vorm van kanker.

De oorzaak van kanker

De primaire oorzaak van kanker zijn beschadigingen in het DNA, het erfelijk materiaal van de lichaamscellen. Of en wanneer de kanker zich echter openbaart is sterk afhankelijk van het functioneren van het immuunsysteem. Een falende afweerreactie van het lichaam biedt een ontstane kankercel de gelegenheid zich te manifesteren en ziekteverschijnselen te veroorzaken.

Beschadigingen in het DNA kunnen op verschillende manieren ontstaan. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een erfelijke aandoening, maar vaker is er sprake van externe factoren als schadelijke stoffen/straling en dieet en voeding. In het geval van een beschadigde cel kunnen er meerdere dingen gebeuren: het lichaam kan de afwijkende cel weer op het rechte pad sturen, de cel afbreken, of de afwijkende cel kan zich vermeningvuldigen doordat het lichaam niet in staat is de cel te controleren. Dit kan gebeuren omdat de afwijkende cel te sterk is, of omdat er door bijvoorbeeld een DNAfout bepaalde reparatiemechanismen in het lichaam niet (meer) naar behoren werken.

Het verloop van kanker

Wanneer een kankercel niet tegengehouden is door het afweersysteem kan de afwijkende cel zich delen en dus vermenigvuldigen. Dit heeft als gevolg dat er steeds meer afwijkende cellen komen welke opeenstapelen en een tumor vormen. Om te kunnen groeien en delen heeft de tumor voedingsstoffen en zuurstof nodig. Op een gegeven moment, wanneer de tumor een bepaalde grootte bereikt heeft, groeien er in de tumor bloedvaten, dit wordt angiogenese genoemd.

Benigne en maligne tumoren

Een tumor die het stadium van angionese bereikt heeft, wordt in principe een benigne tumor, een goedaardige tumor genoemd. Dit is een goedaardige celwoekering die zich beperkt tot het weefsel waarin het ontstaan is. Een benigne tumor geeft pas klachten wanneer deze door zijn omvang een orgaan beperkt in zijn functioneren of tegen een orgaan aanduwen.

Een tumor wordt een maligne tumor genoemd wanneer de tumor door de weefselwand heen is gebroken en door kan groeien in andere, omliggende weefsels, dit wordt uitzaaiing of infiltratie genoemd. Hierdoor kan meer weefselschade ontstaan.

Tenslotte kunnen de tumorcellen zich losmaken van de tumor en zich door het menselijk lichaam verspreiden door de lymfevaten en de bloebanen, waarna zij zich vast kunnen hechten op andere plaatsen in het lichaam. Vervolgens kunnen zij daar uitgroeien tot een nieuwe tumor, dit wordt metastase genoemd.

Er zijn enkele tumoren die niet volgens bovenstaand 'groeischema' groeien. Dit zijn tumoren die niet solide zijn, oftewel, die niet gebonden zijn aan één plaats in het lichaam, maar kankercellen die los van elkaar in het lichaam circuleren. Dit is bijvoorbeeld het geval bij leukemie, een vorm van bloedkanker.

Behandeling van kanker

Bij de behandeling van kanker is er over het algemeen sprake van drie behandelopties:

1. Operatie
2. Bestraling
3. Chemotherapie

Operatie

Bij een operatie wordt de tumor en eventueel omliggend aangetast weefsel operatief verwijderd.

Bestraling

Bestraling heeft als doel de kankercellen te doden door het DNA zodaning te veranderen dat de cel zich niet meer kan delen. Een groot nadeel bij bestraling is dat ook het gezonde weefsel aangetast wordt.

Chemotherapie

Ook chemotherapie heeft als doel kankercellen te doden door het DNA zodaning te veranderen dat de cel zich niet meer kan delen. Moderne chemotherapieën beperken zich tot het aangetaste celweefsel, waardoor het overige weefsel niet aangetast wordt. Een nadeel van chemotherapie is dat bepaalde cellen een resistentie ontwikkelen tegen het medicijn, waardoor de celwoekering doorgaat of er nieuwe kankercellen ontstaan door nieuwe fouten in het DNA.