De ziekte kanker

Kanker is na hart- en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. De afgelopen vijftig jaar is men veel meer te weten gekomen over de oorzaken van kanker. Ruim 1 op de 3 Nederlanders krijgt in de loop van zijn leven kanker. Er zijn meer dan honderd verschillende soorten kanker. Het verschil hiertussen bestaat uit het feit dat de ene soort kanker andere oorzaak heeft, net zoals dat er andere klachten en behandelingen zijn. Ook de kans op overleving verschilt per kankersoort. De diverse soorten kanker die er zijn hebben 1 ding gemeenschappelijk: bij deze ziekte is altijd sprake van ongeremde celdeling.

Solide en niet-solide kankersoorten

Solide betekent vast, hecht of stevig. Bij kanker houdt dit in dat de abnormale celdeling in één bepaald orgaan begint, bijvoorbeeld in een long of in de dikke darm.

Niet-solide betekent vloeibaar of los. De abnormale celdeling vindt plaats in weefsels die zich op diverse plaatsen in het lichaam bevinden, bijvoorbeeld in het beenmerg of in het bloed.
Oorzaken

De afgelopen jaren is er uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat het gedrag van de mens invloed heeft op het ontstaan van kanker. Dit wordt ook wel een risicofactor genoemd. Bij ongeveer 50- tot 70% van de mensen die aan kanker overlijden, is een ongezonde leefstijl een belangrijke oorzaak.

Risicofactoren

• Roken
• Ongezond eten
• Veelvuldig alcohol drinken
• Onvoldoende lichaamsbeweging
• Overmatige blootstelling aan de zon
• Werken met kankerverwekkende stoffen, zoals asbest.

Als er kanker in het lichaam geconstateerd is, moet die persoon vaak een behandeling ondergaan om de kanker tegen te gaan. Voorbeelden van behandelingen zijn operaties, chemotherapieën of radiotherapie. Radiotherapie wordt ook wel bestraling genoemd. Welke behandeling noodzakelijk is, is afhankelijk van de soort kanker en het stadium waarin het gezwel wordt ontdekt. Omdat er de afgelopen jaren veel veranderd is in de behandeling, overleeft nu zo’n 50 % van de van mensen met kanker.

Met alleen de behandeling, zoals bestraling, is men nog niet geheel van de kanker af. De behandeling is weliswaar gestopt, maar op de lange termijn kunnen er verschillende gevolgen naar boven komen zoals:

• Vermoeidheid
• Lymfoedeem
• Haaruitval
• Littekens
• Onvruchtbaarheid

Het is erg belangrijk dat kanker in een vroeg stadium wordt ontdekt. Hoe eerder het ontdekt wordt, des te groter is de kans op een minder ingrijpende behandeling en op de langdurige overleving. Er zijn drie methoden om kanker vroegtijdig te ontdekken:

• Het (her)kennen van de zogenaamde ‘waarschuwingstekens’ van kanker en daarmee langs de huisarts gaan.
• Het desbetreffende lichaam zelf onderzoeken.
• Gebruik maken van methoden om bepaalde soorten kanker vroegtijdig op te sporen. Bijvoorbeeld door aan (bevolkings-)onderzoeken zoals het uitstrijkje en borstfoto’s (mammografie) mee te werken.

Wanneer er een kwaadaardige tumor geconstateerd is bij een patiënt, kunnen de cellen losraken en via het bloed of de lymfe op andere plekken in het lichaam terechtkomen. Wanneer deze zich ook tot tumoren gaan ontwikkelen is er sprake van een uitzaaiing. Een andere benaming hiervoor is de metastase. Deze uitzaaiingen hoeven na een bepaalde behandeling niet verdwenen te zijn, soms komt het voor dat jaren erna nog steeds uitzaaiingen in het lichaam zijn. De kans op uitzaaiingen zijn bij geen enkele vorm van kanker gelijk.

Manier van verspreiden

• Via de lymfe: Lymfeklieren waarin ze kunnen uitgroeien tot een uitzaaiing.
• Via het bloedvatenstelsel: Organen of botten waarin ze tot een nieuwe tumor kunnen uitgroeien.

Voorkeursplaatsen voor uitzaaiingen

Hoewel het niet te voorspellen is waar de uitzaaiingen zich zullen voordoen zijn er toch bepaalde plekken waar ze voornamelijk voorkomen. Een voorbeeld hiervan is prostaatkanker: uitzaaiingen hiervan komen vaak voor in de lymfeklieren en in of bij de buik en botten.

Voordat de uitzaaiingen door artsen door middel van foto’s waargenomen kunnen worden, zijn ze meestal al in een vergaand stadium. Hierdoor is de kans ook groter dat er al andere uitzaaiingen zijn. De behandeling is dan veel moeilijker. Bij de meeste mensen komen de uitzaaiingen aan het licht, doordat iemand klachten krijgt en daarmee naar de dokter gaat. Vaak blijkt dan ook dat deze uitzaaiingen de oorzaak zijn van de klachten. Omdat uitzaaiingen een stuk moeilijker te behandelen zijn, is het erg belangrijk dat de tumor in een vroeg stadium ontdekt wordt.

Verschillende behandelingen

Omdat uitzaaiingen in het lichaam eigenlijk delen van de oorspronkelijke tumor zijn, hebben ze dezelfde biologisch kenmerken en daarmee wordt dan ook rekening gehouden bij de behandeling. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk om kanker te genezen. Omdat er de behandelingen erg zwaar zijn voor de patiënt, worden de voor- en nadelen van iedere behandeling ook uitgebreid met de patiënt besproken.

• Zo kan een operatie uitkomst bieden als er niet te veel uitzaaiingen in een orgaan zijn, de uitzaaiingen goed bereikbaar zijn aan het omringende weefsel en wanneer er door de operatie geen al te grote schade hoeft te worden toegebracht aan het gezonde weefsel.
• Sommige uitzaaiingen zijn gevoelig voor hormoontherapie. Dat geldt met name voor uitzaaiingen van borstkanker, prostaatkanker en baarmoederkanker.
• Bij pijnklachten van de patiënt kan de arts kiezen voor een behandeling met bestraling (radiotherapie). Deze behandeling is alleen mogelijk als de uitzaaiingen zich in een beperkt gebied bevinden.
• Als de uitzaaiingen zich op verschillende plaatsen in het lichaam bevinden, kan de arts kiezen voor chemotherapie. Deze behandeling heeft echter alleen zin als de uitzaaiingen gevoelig zijn voor de celdodende medicijnen (cytostatica).
• Er hoeft niet perse voor één bepaalde behandeling gekozen te worden. Verschillende behandelingen kunnen ook gecombineerd worden.
• Er wordt tegenwoordig nog geëxperimenteerd met een andere soort behandeling. Hierbij wordt de bloedtoevoer naar de tumor toe geremd.