Colitis ulcerosa: symptomen, diagnose, behandeling, oorzaak

Colitis ulcerosa (CU) is een ziekte waarbij het slijmvlies van de dikke darm chronisch in ontstoken. Deze ontsteking doet zich alleen voor in de dikke darm. Colitis ulcerosa behoort samen met de ziekte van Crohn tot de zogenaamde inflammatoire darmziektes. Elk jaar wordt bij ongeveer 1.500 mensen in Nederland de diagnose colitis ulcerosa gesteld.

Symptomen

• Chronische diarree
• Bloederige/slijmerige ontlasting
• Buikpijn
• Opgeblazen buik
• Bloedarmoede
• Krampen in de darmen
• Koorts
• Onverklaarbaar gewichtsverlies
• Vermoeidheid

Klachten buiten darmen

Bij ongeveer een derde van de patiënten met colitis ulcerosa treden ook klachten buiten de dikke darm op. Dit zijn meestal ontstekingen aan de ogen, de gewrichten en de huid. Tien procent van de patiënten krijgt te maken met de ziekte primaire scleroserende cholangitis. Dit houdt een ontsteking van de galwegen in. Nederland kent circa 30.000 patiënten met colitis ulcerosa. Vooral jongvolwassenen en mensen van middelbare leeftijd worden gediagnosticeerd. De ziekte treft zowel mannen als vrouwen.

Dikke darm

De dikke darm zorgt ervoor dat de ontlasting dik wordt. Voordat de poep vanuit de dunne darm naar de dikke darm stroomt is er nog sprake van een flinterdunne pap van onverteerbaar eten. De dikke darm distilleert uit deze brij vocht, zouten en mineralen, waarna een vaste ontlasting ontstaat. Deze poep wordt opgeslagen in de endeldarm. Wanneer de endeldarm vol zit, ontstaat er een gevoel van aandrang. De mens moet dan poepen. Bij colitis ulcerosa is er sprake van een blijvende of steeds terugkerende ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Men spreekt dan van een chronische ontsteking van de dikke darm.

Verschillen tussen colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn

De ziektes colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn moeten niet met elkaar verward worden, hoewel ze wel veel op elkaar lijken. De symptomen en de behandeling zijn gelijkaardig. Bij colitis ulcerosa beperken de ontstekingen zich tot de dikke darm en de endeldarm. Bij de ziekte van Crohn komen ontstekingen voor van de mond tot aan de aars. Colitis ulcerosa tast in de darm alleen het slijmvlies aan. Crohn kan ook zorgen voor ontstekingen in andere lagen van de darmmuur, waardoor fistels en zweren ontstaan. Fistels, verklevingen en zweren komen bij colitis ulcerosa zelden voor. Bij colitis ulcerosa bevinden de ontstekingen zich doorgaans in een hecht rijtje, terwijl bij Crohn ontstoken delen wijd uit elkaar kunnen zitten.

Het verloop van colitis ulcerosa

De ziekte van colitis ulcerosa is onvoorspelbaar. Bij een heftige aanval van colitis ulcerosa spreekt men van een opvlambare aanval. De patiënt krijgt dan doorgaan last van heftige diarreeaanvallen (vaak meer dan tien keer per dag). Bij zo’n aanval krijgt de patiënt een opgezette buik. De situatie kan gevaarlijk zijn, omdat de dikke darm kan scheuren. De ziekte kan zich ook jarenlang gedeisd houden of juist heel mild verlopen. Het komt voor dat patiënten heel lang nergens last van hebben, wanneer plotseling een opvlamming optreedt.

Diagnose

Bij een vermoeden van colitis ulcerosa geeft de huisarts een verwijsbrief naar een internist of maag-darm-leverarts (MDL-arts). De eerste onderzoeken bestaan uit het doornemen van de klachten met de dokter , een lichamelijk onderzoek en het onderzoeken van bloed en ontlasting. Vaak worden daarna aanvullende onderzoeken gedaan zoals het maken van echo’s, CT- en MRI-scans. Om officieel tot de diagnose colitis ulcerosa te komen wordt een endoscopie gedaan. Met een slang met een daaraan een camera gaat de arts via de anus de dikke darm binnen. Via dit onderzoek wordt de darm in kaart gebracht en worden stukjes weefsel meegenomen voor onderzoek. Bij een sigmoïdscopie wordt de endeldarm onderzocht en bij een colonoscopie de gehele dikke darm. Bij een virtuele colonoscopie wordt de dikke darm via CT of MRI zichtbaar gemaakt op driedimensionale wijze. Dat is voor de patiënt een stuk minder belastend.

Behandeling

Bij behandeling van colitis ulcerosa zal eerst worden gekozen voor medicatie. Er bestaan nog geen middelen om colitis ulcerosa te genezen. Wel bestaat er medicatie die de ontstekingen onderdrukt of nieuwe ontstekingen voorkomt. Vaak duurt het even, voordat de medicatie aanslaat. Meestal moet er worden geëxperimenteerd om te kijken welke middelen helpen. Dat kan bij elke colitis ulcerosapatiënt verschillen. Ook de hoeveelheid die wordt voorgeschreven, verschilt per patiënt.

Medicatie die kan worden voorgeschreven zijn:

• Milde ontstekingsremmers zoals de preparaten van mesalazine
• Corticosteroïden: zware ontstekingsremmers
• Afweeronderdrukkende medicatie, waardoor kans op een ontsteking afneemt
• TNF-blokkers (TNF-blokker remt de stof TNF die een medeoorzaak is van ontsteking). TNF wordt gegeven via infuus
• Diarreeremmers

Operatie

Bij patiënten met extreme colitis ulcerosa kan worden overgegaan tot het weghalen van de gehele dikke darm en de endeldarm. De patiënt krijgt dan een stoma, een uitweg bij de buik waar de ontlasting in een zakje terecht komt. Er kan ook worden gekozen voor een pouch. Dit is een zakje dat gemaakt wordt van de dunne darm. De pouch vervangt de endeldarm. Er wordt niet vaak gekozen voor verwijdering van de dikke darm, omdat de gevolgen onomkeerbaar zijn.

Oorzaak

De oorzaak van colitis ulcerosa is nog niet ontdekt. Mogelijk is een aangeboren aanleg een factor. Stress kan het verloop van de ziekte vergeren.