Genezen op eigen kracht: zelfhelend vermogen

Genezen begint altijd in ons hoofd. Onze hersenen zijn in staat om ziekten te genezen. Artsen proberen om dit zelfhelend vermogen te benutten, zowel bij patiënten als bij gezonde mensen. Zelfhelend vermogen is het vermogen van het lichaam om ziekten te overwinnen en weer gezond te worden. Er is niets zweverigs aan. Denk bijvoorbeeld aan een wond die vanzelf sluit. Dit is een typische vorm van zelfgenezing, maar sommige omstandigheden belemmeren een dergelijke wondgenezing, bijvoorbeeld indringende ziektekiemen of stress die de werking van het immuunsysteem aantast. Andere factoren versnellen ze echter, zoals goed slapen. De mens beweegt zich voortdurend tussen ziek zijn en gezond zijn. Ziekte treedt op wanneer de zelfgenezende krachten van het lichaam worden overweldigd, bijvoorbeeld door permanente stress, sterke gifstoffen of tumoren: in dergelijke gevallen is het zelfhelend vermogen niet meer in staat om beter te worden.

Het zelfhelend vermogen van de mens

Herstel wordt niet alleen mogelijk gemaakt met medische maatregelen. Neurologen wijzen steeds meer op het vermogen van het menselijk lichaam om zichzelf te genezen. Dat is onder meer geconstateerd bij patiënten met een hersenbeschadiging als gevolg van een beroerte, een ongeval of multiple sclerose.

Genezing treedt echter niet vanzelf in. Nodig is altijd de wil van de betrokkene.

Onze hersenen “repareren” zich voortdurend zelf

Genezing start altijd in de geest, niet alleen bij patiënten met hersenaandoeningen. Alleen manifesteert zich het zelfhelend vermogen van de hersenen bij hen het duidelijkst. Vernietigt een beroerte bijvoorbeeld bepaalde hersengebieden dan nemen aangrenzende gebieden van de hersenen hun functies over. De hersenen genezen zich in dat geval zelf en verlammingen nemen af of verdwijnen zelfs helemaal.

Neuroplasticiteit

Maar neuroplasticiteit, het vermogen van onze hersenen om zich doorlopend opnieuw te organiseren, betekent nog veel meer. Het geeft ons de mogelijkheid om diepgewortelde denkpatronen te muteren en nieuwe oplossingen te vinden. En dat een mensenleven lang.

Voor genezingsprocessen is dat van fundamentele betekenis. Een patiënt die niet wil genezen, geneest ook niet. Als arts kun je alleen maar de voorwaarden scheppen die genezing mogelijk maken. Zo kan men bij hersenletsel bijvoorbeeld zo snel mogelijk met revalidatiemaatregelen beginnen.

Genezing is per definitie zelfhelend

Want elke genezing is per slot van rekening zelfhelend. Zonder het vermogen van ons lichaam om zichzelf te repareren zouden gebroken botten niet meer aan elkaar groeien, schaafwonden niet meer genezen, en hersenletsels niet meer herstellen. Slagen kan dat echter alleen wanneer de patiënt zijn zelf-genezende krachten activeert.

Geneeskrachtige werking van gedachten: ze kunnen genezen

Nog een stap verder gaat de "mentale geneeskunde". Die gaat ervan uit dat alles wat we doen, denken en voelen, direct en indirect onze gezondheid beïnvloedt. Met andere woorden: onze gedachten kunnen genezen maar ze kunnen je ook ziek maken.

Dat de processen in onze hersenen van invloed zijn op ons welbevinden is bij een aantal ziekten overduidelijk zichtbaar, zoals bij depressies of slapeloosheid. Onze mentale gesteldheid beheerst daadwerkelijk processen in ons gehele lichaam, het verandert onder meer:

onze hormoonbalans;
de stofwisseling;
of het immuunsysteem.

De beste remedie voor de mens is de mens zelf

Nog zijn er te weinig onderzoeken op dit gebied die wetenschappelijk onomstreden zijn. Maar de eerste studies liggen er om bepaalde samenhangen onomstotelijk aan te tonen:

meditatie is van invloed op de stofwisseling, vermindert pijn, verlaagt de bloeddruk en laat het hart langzamer slaan;
lichaamsbeweging en een aangename sociale omgeving verhogen onze stresstolerantie;
sporten leidt tot het vrijkomen van endorfine wat de gevoeligheid voor pijn vermindert, het uithoudingsvermogen verbetert en het algemeen welbevinden versterkt;
lachen verhoogt het aantal T-cellen in het immuunsysteem en daarmee ook ons vermogen om infecties te bestrijden;
autogene training kan het immuunsysteem eveneens versterken. Patiënten die in hun herstel geloven, produceren meer immuuncellen;
zelfs placebo’s , “schijnmedicamenten”, ontvouwen fysieke activiteit als de betrokkenen vertrouwen hebben in hun arts.

Medisch gezien kunnen deze effecten zeer goed worden benut. De beste remedie voor de mens is de mens zelf, wist Paracelsus al (1493-1541). Of, zoals we het tegenwoordig zouden zeggen: de mens heeft het zelf in de hand om aan ontstaan en onderhoud van zijn gezondheid bij te dragen. Maar hoe kunnen we onze zelfgenezende krachten activeren en waar liggen onze grenzen?

Bij elke persoon helpt wat anders

Wat helpt is voor iedereen anders:

het kan een hobby zijn;
een beroep;
de sociale omgeving;
iets spiritueels;
iets creatiefs;
of een maatregel uit complementaire geneeskunde.

Er zijn oncologen die het zelfgenezend vermogen van het lichaam actief propageren ter ondersteuning van conventionele medische behandelingen. Niet bij alle patiënten lukt dat echter. De meeste mensen vermoeden wel dat ze iets voor zichzelf kunnen betekenen, maar weten niet goed wat. Een ervaren arts of therapeut kan helpen bij het zoeken naar een oplossing, maar dikwijls is daar veel geduld voor nodig.