Slaapstoornissen

Bij een derde van de Nederlandse bevolking komen slaapstoornissen voor. Het gaat hier om slecht inslapen, slecht doorslapen of ernstige vermoeidheid overdag.

Vormen van slaapstoornissen

Er bestaan verschillende soorten slaapstoornissen, waarvan insomnie de meest voorkomende soort is.

• Insomnie: Dit wordt ook wel chronische slapeloosheid genoemd, waarbij men moeite heeft in slaap te komen, door te slapen of men is na de slaap niet of weinig uitgerust. De klachten moeten minimaal een maand aanwezig zijn voor een diagnose.
• Hypersomie: Hierbij is de slaperigheid erg hoog (hyper). Dit leidt ertoe dat men overdag erg moeilijk wakker kan blijven, hoewel 's nachts en overdag veel wordt geslapen.
• Slaapapneu: Hierbij wordt 's nachts voor een paar seconden gestopt met ademen. Men schrikt hiervan wakker en gaat verder met ademen. Dit resulteert dan in snurken: plotseling wordt veel lucht naar binnen gezogen. Apneu ontstaat vaak door een slecht gevormd gehemelte of het inzakken van spieren in de keelholte. Slaapapneu komt in principe bij iedereen wel eens voor, maar er wordt van een syndroom gesproken wanneer dit vaker dan vijf stilstanden per uur zijn.
• Verstoringen van slaap-waakritme: Dit ontstaat door ploegendiensten, medicijnen of drugs. Doordat het ritme verstoord raakt, is men vaak moe en zijn er problemen om in slaap te komen. Een jetleg is hier ook een voorbeeld van.
• Narcolepsie: Er is dan sprake van plotselinge, onweerstaanbare slaapaanvallen die overdag voorkomen. Dit kan ook resulteren in een spierverslapping waarbij men plotseling in elkaar zakt. Dit komt veel voor bij heftige emoties (bijv. bij lachen of boosheid).
• Restless legs syndrome: Een irriterend, branderig gevoel in de benen. Het gevoel verdwijnt bij het bewegen van de benen, maar komt terug wanneer ermee wordt gestopt. Dit kan leiden tot slechts slapen.
• Nachtmerries: Dit is een welbekende vorm van een slaapprobleem. Het zijn extreem angstige dromen vol negatieve emoties, waaruit je meestal wakker schrikt. Nachtmerries zijn vaak beter te onthouden dan "gewone" dromen.
• Slaapwandelen: Vele verhalen doen hierover de ronde, en iedereen kent wel iemand die plots opstond en door de kamer liep. De omgeving heeft vaak het idee dat de persoon die het doet wakker is, terwijl deze in werkelijk nog slaapt.
• Praten in slaap: Dit resulteert in een onuitgerust lichaam.
• Tandenknarsen: De boven- en ondertanden worden tijdens het slapen over elkaar geschoven, waardoor het glazuur van de tanden zelfs kapot kan gaan.
• Pavor noctumus: In de slaap komen angstaanvallen voor, waardoor men wakker wordt (vaak schreeuwend) en verward.

Daarnaast zijn er nog slaapstoornissen bij psychiatrische problemen (bijv. depressiviteit en angststoornissen) of bij lichamelijke klachten (bijv. astma en een traag werkende schildklier). De laatste van de hierboven genoemde slaapproblemen, zijn niet per se slaapstoornissen. Nachtmerries komen bijvoorbeeld wel bij meer mensen voor en zonder een werkelijke stoornis te zijn. Problemen als pavor noctumus en slaapwandelen zijn vooral kinderproblemen en komen minder voor wanneer men ouder wordt, of verdwijnen zelfs.

Risicofactoren

Slaapstoornissen hebben verschillende oorzaken. Stress kan een grote rol spelen, doordat het je alert maakt en gespannen, wat het moeilijker maakt om in slaap te vallen en door te slapen. Hetzelfde geldt voor het meemaken van traumatische gebeurtenissen. Dit kan resulteren in stress, met alle gevolgen van dien, en soms worden trauma's herleefd in dromen in de vorm van nachtmerries.

Leefgewoonten hebben ook een grote rol. Iemand die veel rookt, koffie of zwarte thee drinkt, heeft meer moeite in slaap te komen door de stoffen die actiever maken. Hetzelfde geldt voor het consumeren van veel suikers, zoals door frisdranken, en veel zout, maar ook wanneer er te veel of te laat wordt gegeten. Maar ook bij te weinig eten kan het moeilijk zijn in te slapen of door te slapen. Actief bezig zijn tot laat in de avond maakt het ook moeilijker te ontspannen.

Wanneer men ouder wordt, is er meer moeite om snel in slaap te komen en is de slaap minder diep. Ook is de behoefte aan slaap minder groot, omdat er minder wordt gedaan en dus minder "herstel" nodig is. Juist het proberen om meer te slapen kan leiden tot slaapproblemen.

Slaapstoornissen komen ook meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Dit zou ermee te maken kunnen hebben dat vrouwen vaker ook stressgevoelig zijn.

Alcohol kan helpen om in slaap te komen, maar het zorgt ook voor een lichte en onrustige slaap, dus is niet geheel profijtelijk. Vaak is men 's morgens dan ook niet goed uitgerust.

Ten slotte kunnen slaapstoornissen ook genetisch bepaald zijn, waarbij je meer kans maakt een slaapprobleem te hebben wanneer dit ook bij je familieleden (met name je ouders) voorkwam.

Prevalentie

Slaapproblemen komen niet alleen voor in de Westerse landen, waar stress hoog is en waar ook meer gerookt en alcohol geconsumeerd wordt. Het blijkt namelijk een wereldwijd probleem: ook in Afrika en Azië worden gevallen van slaapstoornissen gevonden.

De prevalentie in ontwikkelde landen is 20%, maar die in Afrika en Azië is ook al 16%. De stoornis komt ook in ontwikkelingslanden meer voor bij vrouwen dan bij mannen, en met name boven de leeftijd van vijftig jaar.

Gevolgen

Een slaapstoornis heeft grote gevolgen voor de gezondheid. Ook kan het leiden tot irritatie, uit balans zijn, en sombere gevoelens. Het kan zelfs resulteren in slechtere sociale contacten, omdat je geïrriteerd bent en je moeilijk kunt concentreren. De concentratieproblemen kunnen gevaarlijk zijn tijdens momenten dat aandacht juist erg belangrijk is, bijvoorbeeld tijdens het autorijden. Voor het werk heeft het natuurlijk ook desastreuze gevolgen, want aandacht is hierbij ook van belang. Tenslotte kan het immuumsysteem ook worden aangetast, waardoor de weerstand lager is en men meer kans maakt op ziekten en infecties.

Behandeling

Voor behandeling is het vooral belangrijk om aan de slaaphygiëne te werken. Je zou daarbij kunnen denken aan:

1. Een donkere omgeving
2. Rust voor het slapengaan
3. Consistentie (slaappatroon opbouwen)

Ook kunnen er slaapmiddelen worden genomen. Het neemt echter de stoornis niet weg, het is slechts een hulpmiddel en een tijdelijke oplossing.

Het wordt overigens afgeraden om overdag een dutje te doen, met name voor ouderen, omdat daardoor de slaap 's nachts nog moeilijker te vatten is.