Stress-incontinentie: urineverlies bij inspanning

Stress-incontinentie is het ongewild verliezen van urine tijdens inspanning. Het is niet mogelijk de urine op te houden, waardoor deze wegloopt. Dit kan om enkele druppeltjes gaan, maar ook om grotere hoeveelheden per keer. Oorzaken zijn vaak een zwangerschap, een ongeval, verzakking, menopauze etc. Hoe is stress-incontinentie te testen en is deze goed te behandelen?

Wat is stress-incontinentie?

Bij stress denken we aan emotionele spanningen. Bij stress-incontinentie gaat het niet om urineverlies bij emotionele spanningen, maar om ongewild urineverlies bij inspanning. Daarom wordt het ook wel inspannings-incontinentie genoemd. Er is sprake van ongewild urineverlies wanneer er bepaalde inspanningen verricht worden. Dit zijn onder andere:

• Sporten
• Hoesten
• Niezen
• Bukken
• Tillen
• Rennen/springen

Vaak is er ook sprake van urineverlies bij het nemen van een warm bad of douche. Dit is echter niet in alle gevallen zo. Wie urine verliest in een warm bad of douche hoeft ook niet perse aan stress-incontinentie te lijden.

Ontstaan van de klachten

De meest voorkomende oorzaak is een zwangerschap en/of bevalling. Stress-incontinentie komt dan ook vaker voor bij vrouwen die al eens zijn bevallen dan bij vrouwen zonder kinderen. Vaak wordt beweerd dat een eerste bevalling bepaald of er in een later stadium stress-incontinentie kan optreden. Wanneer deze goed gaat, zal bij een volgende bevalling geen urineverlies optreden. Dit is echter niet altijd het geval. Vrouwen die meerdere zwangerschappen hebben voldragen, krijgen ook eerder te maken met urineverlies.

Tijdens de zwangerschap kan onder invloed van hormonen bekkeninstabiliteit ontstaan. Er is sprake van pijn rond het schaambeen, het stuitje en/of de rechter of linkerbil. Bijna de helft van de patiënten met bekkeninstabiliteit heeft ook last van urineverlies. De bevalling kan de zenuwen die de bekkenbodemspieren aansturen beschadigen, maar ook de spieren zelf kunnen verslapt raken door de zwangerschap of bevalling. Tijdens de bevalling kan een volle blaas ook een reden zijn voor latere incontinentie. Daarom vraagt de verloskundige altijd aan de vrouw om de blaas te ledigen voordat de persweeën beginnen.

Een andere oorzaak voor stress-incontinentie, die ook door hormonen wordt veroorzaakt, is de menopauze. Vooral een tekort aan oestrogeen kan ervoor zorgen dat spierweefsel sneller verouderd. De spieren rond de bekkenbodem verzwakken, met incontinentie als gevolg.

Bij darmproblemen als de ziekte van Crohn, het prikkelbare darmsyndroom of een moeilijke stoelgang, wordt er vaak teveel druk uitgeoefend op de bekkenbodem. Dit kan uiteindelijk resulteren in een beschadiging van de zenuwen en spieren.

Sport kan een oorzaak zijn van urineverlies. Het gaat dan vooral om sporten waarbij de buikspieren sterker ontwikkelt worden dan de bekkenbodemspieren of sporten waarbij veel druk op de bekkenbodemspieren ontstaat. Dit zijn krachttraining, basketbal, paardrijden of aerobics. Ook sporten als hardlopen en verspringen veroorzaken vaak urineverlies door de constante druk op de bekkenbodem.

Andere oorzaken zijn: een beschadiging tijdens een operatie, bijvoorbeeld aan de blaas of de urinebuis. Ook een verzakking kan stress-incontinentie opleveren. Denk hierbij om een verzakking van de blaas, de baarmoeder, dikke darm of andere inwendige organen. Als laatste kan een ongeval de oorzaak zijn, vaak ontstaat er dan een grote klap of stoot tegen de onderrug, de onderbuik, de bil of de blaas. De zenuwen of spieren raken zodanig beschadigd dat het moeilijk is om de urine op te houden tijdens inspanning. Ook teveel vocht drinken werkt incontinentie in de hand. De blaas kan ongeveer 2 liter vocht per dag verwerken. Wanneer dit meer is, kan de blaas onstabiel worden of teveel uitrekken.

Het doel van fysiotherapie

Met fysiotherapie worden de spieren van de bekkenbodem getraind, zodat de patiënt beter aan voelt wanneer er sprake is van urineverlies en dit voor kan zijn. Soms verdwijnt door middel van fysiotherapie de stress-incontinentie volledig, maar dit is niet altijd het geval. De fysiotherapeut zal aan de hand van een aantal vragen en eenvoudige onderzoeken bepalen of er sprake is van stress-incontinentie. Soms is er inwendig onderzoek nodig om meer duidelijk te krijgen: de patiënt mag hier zelf over beslissen of dit wenselijk is.

Er worden oefeningen gedaan die de bekkenbodemspieren trainen. Hierdoor worden ze sterker. De patiënt leert in bepaalde situaties eerst de bekkenbodem aan te spannen en dan te hoesten/niezen of andere inspanning te verrichten. Net zo belangrijk is weer het ontspannen van de bekkenbodemspieren. Wanneer de bekkenbodemspieren niet voldoende ontspannen, kan er ook continentie optreden. Vaak wordt ook aan de houding gewerkt, vooral wanneer er sprake is van een kromme houding.

Soms wordt er ook gebruik gemaakt van elektrostimulatie, waarbij de bekkenbodemspieren geprikkeld worden middels elektrische impulsen. Hierdoor worden de spieren versterkt. Deze therapie mag niet te lang achter elkaar worden gegeven, omdat de spieren anders overactief raken.

Er kan gebruikt worden gemaakt van kegeltjes die in de vagina worden ingebracht. Ze werken dan als een soort halters tijdens krachttraining: de kegeltjes blijven alleen zitten wanneer de bekkenbodemspieren worden aangespannen. Er wordt gebruik gemaakt van verschillende gewichtjes. Hierdoor worden de spieren langzaam opgebouwd.

Medicijnen tegen urineverlies

Bepaalde medicijnen kunnen het ongewilde urineverlies (gedeeltelijk) tegengaan. Het toedienen van het vrouwelijke hormoon oestrogeen kan er voor zorgen dat de doorbloeding in het weefsel van de bekkenbodem toeneemt. Hierdoor wordt de bekkenbodem ook sterker. Toch moet voorzichtig worden omgegaan met oestrogeen: het geeft een verhoging op borstkanker.

Bètablokkers hebben een gunstige invloed op de doorbloeding. Ze kunnen de spierspanning van de urinebuis vergroten met ongeveer 25 tot 35 procent. Dit is bij lichte stress-incontinentie vaak al voldoende om van de klachten af te komen.

Operatie

Bij een operatie kan er gebruik worden gemaakt van verschillende methoden om de incontinente op te heffen. Maar er zitten ook risico's aan verbonden: in sommige gevallen wordt de incontinentie juist erger na een operatie.

Bij het plaatsen van een Tension-Free Vaginal Tape (TVT-methode) wordt er een band onder de urinebuis geplaatst. Deze band ondersteunt tijdens inspanning. Een andere methode is om de overgang tussen blaas en urinebuis omhoog te duwen, zodat urine minder makkelijk een uitweg naar buiten toe vindt. Er zijn nog andere methoden, deze kunnen het beste met een arts besproken worden. Men moet altijd in het achterhoofd houden dat een van deze operaties ook risico's met zich mee kunnen brengen en niet het gewenste resultaat kunnen opleveren. In de meeste gevallen is er sprake van een hoog slagingspercentage.