Gynaecomastie (grote borsten) jongens en mannen: operatie

Gynaecomastie is zwelling van het borstweefsel of borstvergroting bij jongens of mannen, welke wordt veroorzaakt door een te hoge oestrogeenproductie. Een man produceert ook het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen, maar slechts in een geringe hoeveelheid. Een te hoge oestrogeenproductie kan leiden tot borstvergroting, meestal aan beide zijden maar het kan ook aan een zijde optreden. Pasgeborenen, pubers en oudere mannen kunnen gynaecomastie ontwikkelen als gevolg van normale veranderingen in de hormoonspiegel, hoewel andere oorzaken ook aanleiding kunnen geven tot borstvergroting. Gynaecomastie is normaal gesproken geen ernstig probleem, maar de aanwezigheid van teveel borstklier en/ of vetweefsel is voor veel mannen een storend probleem waarbij schaamte om de hoek komt kijken. Gynaecomastie kan spontaan verdwijnen. Als het aanhoudt, kan medicatie of een operatie helpen.

• Grote borsten bij mannen of jongens
• Oorzaken van gynaecomastie
• Symptomen van gynaecomastie
• Complicaties
• Behandeling van gynaecomastie
• Geen behandeling
• Andere medicijnen
• Medicatie of chirurgie
• Operatie
• Prognose
• Preventie

Grote borsten bij mannen of jongens

Gynaecomastie is een aandoening die bij mannen vergroot borstweefsel veroorzaakt. Het wordt vaak veroorzaakt door een disbalans in de hormonen testosteron en oestrogeen, hoewel er ook andere onderliggende oorzaken kunnen zijn. Gynaecomastie kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt het meest voor bij adolescente jongens en oudere mannen.

Oorzaken van gynaecomastie

Gynaecomastie kan optreden in allerlei situaties waarin de balans tussen oestrogene en androgene activiteit verstoord raakt. Bij baby’s treedt dit verschijnsel op wanneer de foetus in de baarmoeder blootgesteld is geweest aan oestrogeen van de moeder. Een groot deel van de jongens in de puberteit krijgen gedurende enige tijd te maken met ontwikkeling van borstklierweefsel als gevolg van een verhoogd oestrogeengehalte. Dit is een normale situatie welke na enkele maanden tot een jaar vanzelf verdwijnt.

Bij volwassen mannen treedt het vooral op als gevolg van overgewicht of alcoholmisbruik. Ook kunnen een aantal medicijnen die het niveau van de vrouwelijke geslachtshormonen beïnvloeden, aanleiding geven tot gynaecomastie. Zo kan hormonale therapie bij prostaatkanker gynaecomastie geven door blokkade van de androgeenreceptor, met als gevolg stijging van de LH-, oestrogeen- en testosteronconcentraties via negatieve feedbackmechanismen.¹ Voorts kunnen verschillende aandoeningen leiden tot gynaecomastie doordat het de normale hormoonbalans beïnvloedt. Voorbeelden van deze aandoeningen zijn:

• Verminderde activiteit van de teelballen, hypogonadisme;
  Hypofyse / Bron: Tefi/Shutterstock.com
• Sommige tumoren waarbij de testes, bijnieren of de hypofyse betrokken zijn;
• Te snel werkende schildklier, hyperthyreoïdie;
• Nierfalen;
• Leveraandoeningen.

Symptomen van gynaecomastie

Symptomen die kunnen optreden zijn onder meer:

• Gezwollen borstklierweefsel aan één of beide zijden;
• Gevoelige borst(en);
• Stevige of rubberachtige knobbel in het onderhuidse weefsel, welke voelbaar is onder de tepel;
• Afscheiding uit de tepel.

Bij bovenstaande symptomen moet je altijd contact opnemen met de huisarts om borstkanker uit te sluiten.

Complicaties

Complicaties van gynaecomastie kunnen bestaan uit lichamelijk ongemak of pijn, emotioneel leed of zelfbewustzijn, en interferentie met normale dagelijkse activiteiten zoals lichaamsbeweging. In zeldzame gevallen moet mogelijk borstweefsel dat aanhoudt of ongemak veroorzaakt operatief worden verwijderd. Het is belangrijk om een arts te raadplegen als je symptomen van gynaecomastie ervaart of als je je zorgen maakt over je borstweefsel.

Behandeling van gynaecomastie

Geen behandeling

De meeste gevallen van gynaecomastie verdwijnt na verloop van tijd zonder behandeling.

Andere medicijnen

Indien echter gynecomastie wordt veroorzaakt door een onderliggende aandoening, dan zal behandeling volgen. Als het samenhangt met medicijngebruik, kun je met je arts overleggen of je kunt overstappen naar een ander medicijn. Stop nooit op eigen houtje met het gebruik van medicijnen.

Wanneer er echter geen aanwijzingen worden gevonden die wijzen op één bovenstaande aandoeningen of medicamenteuze oorzaak, dan zal de huisarts volstaan met geruststelling en eventuele controle na drie tot zes maanden. Bij meer dan 90% van de jongens verdwijnt gynaecomastie spontaan binnen twee jaar. Als de afwijking langer aanhoudt dan twee jaar, kan zo nodig nader onderzoek of verwijzing naar een specialist plaatsvinden.

Medicatie of chirurgie

Op oudere leeftijd treedt géén spontane regressie op. Fysiologische gynaecomastie kan in dat geval medicamenteus behandeld worden. Ook kan chirurgische therapie uitkomst bieden: er bestaan allerlei behandel technieken om de aanwezigheid van teveel borstklier en/of vetweefsel te behandelen.

Operatie

Een operatie vindt normaal gesproken onder algehele narcose plaats en duurt ongeveer 1 uur. De chirurg maakt een halvemaansnede aan de onderzijde van de tepelhof. Daarna wordt een gedeelte van de (overtollige) borstklier verwijderd. Alleen wanneer er een duidelijke overtollige hoeveelheid vet over de gehele borstregio aanwezig is, wordt dit teruggebracht door middel van liposculptuur. In geval van ernstige borstvorming kan het nodig zijn om overtollige huid te verwijderen, wat meer littekens achterlaat. Soms worden drains achtergelaten waarmee je meestal naar huis gaat en die na enkele dagen eruit gehaald worden. Na de operatie worden je borsten verbonden met een zelfklevende tape en als je liposculptuur hebt laten verrichten met een elastisch korset. De hechtingen liggen onderhuids en lossen vanzelf op. Je kunt dezelfde dag nog naar huis. Deze ingreep wordt niet altijd door je ziektekostenverzekeraar vergoed.

Prognose

De prognose voor gynaecomastie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening. In veel gevallen verdwijnt gynaecomastie vanzelf wanneer de hormoonspiegels weer normaal worden, vooral bij adolescenten. Voor oudere mannen kan behandeling nodig zijn om de onderliggende oorzaak aan te pakken en de omvang van het borstweefsel te verkleinen.

Preventie

Er zijn geen specifieke maatregelen die genomen kunnen worden om gynaecomastie te voorkomen. Het handhaven van een gezonde leefstijl door regelmatig te bewegen, een uitgebalanceerd dieet te volgen en drugs en overmatig alcoholgebruik te vermijden, kan het risico op het ontwikkelen van de aandoening helpen verminderen. Als je medicijnen gebruikt die gynaecomastie als bijwerking kunnen veroorzaken, is het belangrijk om de instructies van je arts op te volgen en ongebruikelijke symptomen te melden.

Noot:

1. Harm Westdorp, G.E. (Mette) Benoist, Henk J. Schers, P.H. (Nielka) van Erp, Winald R. Gerritsen, Peter F.A. Mulders en C. (Kees) Kramers. Hormonale therapie bij prostaatkanker - Een farmacotherapeutische uitdaging. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A9250

Lees verder

• Gynaecomastie: klachten & behandeling borstvorming mannen
• Borstkanker mannen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Borsten: in de puberteit, tijdens zwangerschap en zogen