Wie is bang voor de huisspin?

Je krijgt hartkloppingen van schrik. De paniek slaat toe zodra je een dikke, zwarte huisspin op de sneeuwwitte muur van je woonkamer ziet. In je lichaam komt dan een reeks van chemische reacties op gang. Je hebt daar geen controle over... denk je. Alles staat in het teken van vluchten. Veel mensen hebben last van dit soort ernstige paniekreacties bij het zien van een huisspin. Ook al is deze spin niet echt giftig voor de mens. Begrijpen wat er in je lichaam gebeurt, is de eerste stap naar het overwinnen van die spinnenfobie.

Inhoud

• Dikke spin op je kussen!
• Wat is angst?
• Verschijnselen van angst en paniek
• Dubbele angstreactie
• Alle seinen op rood in de hersenen
• Organen in stress
• Spin in de slaapkamer

Dikke spin op je kussen!

Een warme nacht in augustus. Je ligt in bed, opent je ogen en reikt naar het nachtlampje. Je bent ergens van wakker geschrokken. Door een voorgevoel in je droom? Krijste buiten een kat? In het licht van de schemerlamp op je nachtkastje zie je plotseling vlak voor je gezicht een dikke, zwarte spin op je witte kussen zitten. Je kijkt recht in de kille kraaloogjes van dat monster. Je geeft een gil, springt uit bed en doet het grote licht aan. Langzaam loop je terug. De spin is verdwenen. Terwijl het angstzweet je uitbreekt, trek je paniekerig het kussen weg. Niets. Ook het laken trek je rillend van angst op de vloer. En even later het matras.

Achter de kast?
De spin is verdwenen, alsof hij er nooit is geweest, alsof het een hallucinatie was. Je weet dat je de hele nacht geen oog meer dicht doet van de stress. Eerst moet die spin gevonden en vermoord worden. Waarschijnlijk is het beest onder de kast gekropen, of hij zit nu in een hoekje achter de beddenpoot. De chemie van de angst heeft je volledig in zijn greep! Angst kan trouwens zo intens zijn dat je er een hartstilstand van krijgt.

Wat is angst?

Angst bestaat uit een reeks fysiologische reacties en verschijnselen. Een gesteldheid die gekenmerkt wordt door lichamelijke en emotionele factoren. Het gedrag gaat in het teken staan van angst voor iets bepaalds. Angst kent verschillende gradaties. Van onrust, je niet op je gemak voelen, tot in volslagen paniek dwars door een raam willen rennen. En het laatste is niet overdreven. Er zijn gevallen bekend waarin dat gebeurde, hoewel niet uit angst voor een spin.

Verschijnselen van angst en paniek

Als je doodsbang bent voor huisspinnen – meer mensen dan je denkt raken volledig in paniek als ze zo’n beest zien – weet je dat je hartkloppingen en een droge mond krijgt, dat het zweet je uitbreekt en je misselijk wordt terwijl je verstart van schrik. De adrenaline en stresshormonen gieren door je lijf.

Dodelijk gevaar
Het begint met een signaal dat de amygdala afgeeft, waarna allerlei organen en klieren hard aan het werk gaan om lichaam en geest voor te bereiden op het ‘dodelijke gevaar’ en ervoor te zorgen dat je het er levend van afbrengt. Dat klinkt dramatisch, maar bij een ernstige spinnenfobie komt het daar feitelijk op neer.

Dubbele angstreactie

De amygdala is een amandelvormig onderdeel van het limbische systeem in de hersenen en speelt een grote rol in het onderkennen van gevaar. Bij het zien van een dikke, zwarte huisspin zijn de angstreacties al aanwezig voordat je beseft dat je bang bent. Volgens neuroloog Joseph Deboux van de Cornell-universiteit (Ithaca, VS) komt dat doordat een angstprikkel twee routes aflegt in de hersenen.

Fractie van een seconde
De amygdala krijgt snelle informatie via de ‘lage route’ en reageert in een fractie van een seconde. Via de ‘hoge route’ van de visuele cortex krijgt de amygdala ook meer gedetailleerde informatie. Het duurt echter twee keer zo lang voordat die gegevens een plekje hebben gekregen. Een belangrijk verschil. In zeer gevaarlijke situaties kan via de lage route sneller gereageerd worden. Dat kan het verschil betekenen tussen leven en dood.

Alle seinen op rood in de hersenen

Zodra je een dikke huisspin ziet en de amygdala een centraal waarschuwingssignaal afgeeft, en jouw spinnenfobie gecategoriseerd kan worden als zeer ernstig, staat je lichaam meteen stijf van de stresshormonen en adrenaline. Kortom, je maakt je gereed om te vechten of te vluchten.

Organen in stress

Ruwweg de volgende organen en klieren spelen daarbij een cruciale rol:

• Hippocampus: Zodra je de spin ziet, slaat dit orgaan de angstreactie op in het langetermijngeheugen.
• Amygdala: Slaat ook herinneringen aan spinnen (gevaar) op. Dit orgaan is de alarmcentrale van het lichaam.
• Hypothalamus: Verwerkt de signalen en waarschuwt de hypofyse en het zenuwstelsel. Aldus zorgt dit orgaan ervoor dat het lichaam zich gereedmaakt om in actie te komen.
• Hypofyse: Maakt hormonen aan en activeert op die manier de schildklier en de bijnieren.
• Pupillen: Verwijden zich. De schrikreactie wordt doorgegeven aan de thalamus.
• Schildklier: Versnelt de stofwisseling.
• Speekselklieren: De productie van speeksel neemt af.
• Hart: Snelle pols. De bloeddruk gaat omhoog ten behoeve van de hersenen en de spieren.
• Longen: De bronchiën verwijden zich om een grotere zuurstofopname in het bloed mogelijk te maken.
• Lever: Breekt meer glycogeen af door de grotere vraag van het lichaam naar glucose (brandstof).
• Maag-darmstelsell: Minder bloedtoevoer. Het 'overschot' aan bloed is nu bestemd voor de spieren.
• Blaas en endeldarm: Prikkels om blaas en endeldarm te ledigen (vluchtreactie).
• Milt: Stuurt meer witte bloedlichaampjes en bloedplaatjes de bloedbaan in.
• Bijnieren: De aanmaak van adrenaline en noradrenaline neemt sterk toe om een verhoging van de glucosespiegel in het bloed te waarborgen.
• Huid en haren: De bloedvaten vernauwen zich. Het zweet breekt je uit en je krijgt de rillingen. Je haren gaan overeind staan.

Spin in de slaapkamer

Uiteindelijk zul je de spin die op je kussen zat wel vinden. Al zal dat niet makkelijk worden. Of de 'ontmoeting' was onderdeel van een nachtmerrie. Het monstertje is trouwens niet echt giftig voor de mens. De beet kan wel pijnlijk zijn en een soort grote muggenbult veroorzaken. Enfin, dat terzijde. De spin is in staat zichzelf op te rollen waardoor hij wellicht in een hoekje tussen een beddenpoot, de lattenbodem en het matras op een (harig) balletje lijkt en vrijwel onzichtbaar wordt voor wie er niet echt naar op zoek is (behalve natuurlijk iemand die er doodsbang voor is). Of zit hij misschien inmiddels achter de stapel wasgoed in de kast? Of achter je wekkerradio?

Spinnenfobie
Of heb je gewoon gedroomd over de huisspin? Dat zou ook kunnen. Is jouw spinnenfobie zo ernstig dat de angst het zelfs in je dromen van je overneemt? Dan wordt het hoog tijd om eindelijk misschien in therapie te gaan, zodat je afkomt van die irrationele vrees voor alles wat acht pootjes heeft.

Lees verder

• Braziliaanse zwerfspinnen in aantocht
• Zwarte weduwe – giftige spin met ijzersterk web
• De gezellige spin (metepeira spinipes)
• Het gedrag van spinnen
• Wolfspinnen zijn overal – van de tropen tot in Siberië