Stotteren, symptomen en behandeling

Stotteren valt onder de spraakstoornissen. Een spraakstoornis is soms aangeboren maar kan ook ontstaan door een trauma of een ontwikkelingsachterstand. daarnaast komt een spraakstoornis veel voor als gevolg van een onderliggende aandoening of ziekte. Bij stotteren kennen we primair en secundair stotteren, dat beiden op een andere leeftijd ontstaat. Het is dus niet zo dat stotteren al op 1-jarige leeftijd voorkomt. Hoe herken je stotteren en wat is de juiste behandeling.

Wat is stotteren

Stotteren kenmerkt zich door een niet vloeiende manier van spreken. Gemiddeld zijn er in Nederland 200.000 mensen die stotteren. Dit zijn voornamelijk kinderen. Stotteren vormt voornamelijk een probleem in de communicatie met anderen, waardoor de stotteraar soms in een isolement kan raken. Kinderen kunnen de stotteraar gaan pesten en ouderen hebben daardoor vaak moeite een baan te vinden. Denk maar aan een winkel: een stotterende verkoper zal niet erg representatief overkomen.

De oorzaak

Stotteren komt vaker voor binnen één familie, net als het feit dat een taalachterstand vaker binnen één familie voorkomt. Enerzijds zou het erfelijk kunnen zijn, anderzijds kan het probleem ook liggen in de aanbod van taal in de jonge kinderjaren. Kinderen met taalproblemen of een taalachterstand stotteren wat vaker dan kinderen die zich normaal ontwikkelen. Op oudere leeftijd wordt stotteren meestal veroorzaakt door bijvoorbeeld een hersenbloeding of een trauma aan de hersenen. De aansturing door de hersenen van spieren en ademhaling verloopt dan niet meer soepel. Bij kinderen is dit soms aangeboren: ergens is er een defect ontstaan. Soms gaan deze kinderen laat praten en hebben soms een zwakke spierspanning rondom de mond. De tong kan erg veel naar buiten hangen of de lippen zijn onvoldoende gesloten. Onzekerheid en emotionele spanning speelt ook een rol in het ontwikkelen van stotteren.

Primair stotteren

Dit ontstaat vaak op de leeftijd tussen 4 en 7 jaar. Meestal is primair stotteren het gevolg van sociale en emotionele onzekerheid. De taal wordt nog niet goed beheerst en juist door deze onzekerheden gaat het kind stotteren. Primair stotteren zal zich in de meeste gevallen spontaan genezen zonder hulp van buitenaf. Met behulp van logopedie kan dit eerder te verhelpen zijn.

Secundair stotteren

Het secundair stotteren ontstaat meestal vanaf 7 jaar. Het kind is zich bewust van het stotteren en probeert dit te vermijden. Wanneer anderen het kind ook nog eens gaan wijzen op het stotteren zal het kind vaak de taal proberen te ontwijken. Het kind zal andere woorden gaan gebruiken omdat het bang is bij bepaalde beginletters te gaan stotteren. Ook zegt het kind vaak iets heel anders dan het eigenlijk bedoeld, alleen maar om stotteren te vermijden. Deze kinderen moeten altijd geholpen worden middels therapie.

Bij ouderen komt secundair stotteren voor als gevolg van een hersenletsel of ander letsel of stoornis. Voor ouderen is stotteren vaak een beschamend iets: ze voelen zich kwetsbaar en vaak ook aangekeken.

Symptomen

Stotteren komt niet altijd en in iedere zin of gesprek voor. Vaak zijn het bepaalde letters of woorden waarover de stotteraar 'valt'. Er treden haperingen in woorden of zinnen op, spraakklanken of woorden worden een tot meerdere malen herhaald. Sommige stotteraars krijgen een rood hoofd van inspanning of emotie. Stotteren heeft vooral met de omgeving en omstandigheden te maken. In situaties waarin de stotteraar zich volkomen ontspannen voelt of zich alleen waant kan het stotteren plots verdwenen zijn. Situaties zoals in het openbaar moeten spreken is voor veel stotteraars heel erg moeilijk en een gespannen situatie.

Behandeling

Het is voor ouders van stotterende kinderen belangrijk om het kind aan te blijven moedigen. Leg de aandacht niet naar het stotteren zelf. Ook de school en omgeving zal hierop moeten letten. Hierdoor zal het kind meer gaan ontspannen. Logopedie zal meestal wel aangeraden worden. Met logopedie wordt geoefend op de ademhaling, beheersing van spieren zoals mond en tong, het maken van klanken en het leren ontspannen in bepaalde situaties.

Logopedie wordt voor kinderen tot 18 jaar vergoed vanuit het basispakket. In 2012 was er sprake van een eigen bijdrage van 10 euro per sessie, maar deze plannen hebben ze later weer geschrapt na succesvol protesteren door logopedisten. Voor volwassen vanaf 18 jaar wordt logopedie meestal wel vergoed mits er aan bepaalde voorwaarden wordt gedaan. Zo zal de verzekeraar meestal eisen dat de logopedist een gecontracteerde zorgverlener is. Is deze dat niet dan zal de vergoeding soms minder zijn. Informeer bij de eigen verzekeraar naar de voorwaarden. Deze kan uitleg geven over de vergoeding.