Insectenbeet: wat kun je er zelf aan doen?

Als het mooi weer wordt, komen vele insecten massaal tevoorschijn. Een aantal insectensoorten kunnen steken of bijten, wat kan leiden tot een pijnlijke plek, zwelling, bultjes of hevige jeuk. Bij sommige mensen kan er een allergische reactie ontstaan. Er zijn een aantal eenvoudige voorzorgsmaatregelen die je kunt treffen om beten te voorkomen. Als je dan toch gebeten wordt, dan kun je dit meestal heel goed zelf behandelen. Welke middelen kun je gebruiken en wanneer moet je een dokter raadplegen?

Wat een beet of steek van een insect is

Er bestaan duizenden insectensoorten, waarvan een aantal soorten kunnen bijten of steken. Een insect gebruikt hiervoor zijn kaken of angel, waarbij er gif vrij komt. Stekende insecten bezitten in het achterlijf een speciaal steekmechanisme dat bestaat uit een gifblaas en een steekbuis, de angel. Een beet of steek is meestal vrij onschuldig, maar kan in zeldzame gevallen ernstige gevolgen hebben. Voorbeelden van stekende insecten zijn wespen, bijen en hommels. Bijtende insecten zijn bijvoorbeeld mieren. Een insect steekt of bijt alleen als hij in levensgevaar is en zich wil verdedigen. Een steek is vaak het laatste redmiddel, soms zelfs ten koste van het eigen leven. Dit is het geval bij een bij, want zij zal sterven omdat door het steken de angel afbreekt.

De klachten

Terwijl insecten steken, brengen ze een giftige stof in de huid. Niet de prik zelf, maar het gif veroorzaakt klachten zoals jeuk, pijn of zwelling. Bijters zoals muggen, teken en de wandluis, bijten met hun monddelen in je huid om bloed af te nemen omdat zij daarvan leven. Tegelijkertijd komt er speeksel van het bijtende insect in de huid, en het is vaak dit speeksel dat jeuk of bulten doet ontstaan of waarmee ziektes worden overgebracht. Je voelt de mug vaak niet bijten, maar kort daarna ontstaat er soms een hevige jeuk. Wandluizen zitten in scheurtjes en kieren in de muren. 's Nachts kunnen ze tevoorschijn komen en bijten. De klachten zijn meestal steeds hetzelfde, namelijk roodheid, jeuk en soms vergezeld van pijn. Bijen- en wespensteken zijn meestal het vervelendst. In een zeldzaam aantal gevallen treedt een overgevoeligheidsreactie op voor een bijen- of wespensteek. In dat geval kun je er flink ziek van worden.

Wat kun je zelf doen?

Op eenvoudige wijze kun je zelf maatregelen nemen en zo een heleboel insectenbeten voorkomen. Hier volgen wat tips om beten en steken te voorkomen. De tips vanaf punt 3 gelden met name tegen wespen en bijen.

1. Bedek lichaamsdelen (na zonsondergang) zoveel mogelijk
2. Plaats een hor in de raam- of deuropening
3. Gebruik geen parfum, haarspray of ander geurende cosmetica
4. Draag bij warm weer bij voorkeur een lange broek en gesloten schoenen
5. Vermijd kleding met bloemmotieven
6. Loop buiten niet op blote voeten
7. Draag bij het tuinieren handschoenen
8. Trek geen insecten aan door buiten te eten of te drinken
9. Pas op warme zomerdagen op bij vuilnisbakken waar wespen vaak actief zijn
10. Sla niet naar wespen, daar worden ze agressief van, maar probeer ze voorzichtig te ontwijken
11. Wees voorzichtig met het plukken van bloemen of fruit

Als je gestoken wordt

Hoe hard je ook je best doet om insectenbeten en -steken te voorkomen, het kan toch voorkomen dat je ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch wordt gestoken. Als je door een bij of hommel wordt gestoken, blijft de angel meestal in de huid zitten. Een wesp is in staat de angel weer terug te trekken, waardoor hij vaker kan steken. Omdat er nog gif uit de angel kan komen, moet je deze zo snel mogelijk verwijderen. Soms hangt het gifzakje nog aan de angel. Knijp daar niet in tijdens je poging om de angel te verwijderen. Je kunt de angel verwijderen met een pincet, stompe kant van een mesje of met je nagel. Spoel het wondje daarna en dep het moet jodium of chloorhexidine. Probeer niet te krabben als het jeukt, want dat kan de huid beschadigen waardoor er bacteriën in de huid komen die een infectie kunnen veroorzaken. Bij jeuk, pijn en zwelling geeft een koude, natte doek verlichting. Bij ernstige zwellingen kun je de plek van de beet gedurende 10 minuten met een ijszak of coldpack koelen, in een handdoek gewikkeld. De gestoken plek of het bultje kun je deppen met een wantje gedrenkt in azijn of verdunde ammonia. Deze stoffen zouden het insectengif neutraliseren.

De middelen

Ter bescherming tegen muggen kun je een insectenwerend middel gebruiken. Geen enkel middel biedt de garantie dat je niet wordt gestoken. Middelen met een goed insectenwerende werking, moeten diethyltoluamide (DEET) bevatten. De werkzame stof moet minstens een concentratie 15 tot 20% hiervan bevatten. Als je naar een tropisch land gaat, kun je beter een nog hogere concentratie gebruiken (tot 30%). Smeer het als het kan zoveel op je kleding. Als je het op de huid aanbrengt, doe er dan een dun laagje van op.

Mierenlokdoosjes

Als je last hebt van mieren, kun je deze bestrijden met een chemisch bestrijdingsmiddel. Er zijn speciale mierenlokdoosjes verkrijgbaar, bijvoorbeeld in een dierenspeciaalzaak. Het gif wordt door de mieren meegenomen in het mierennest, waardoor ze zullen sterven. Het gif wordt niet in de omgeving verspreid.

Citronella

Er zijn verschillende producten die citronella-olie bevatten in de handel. Het heeft een sterkte geur, maar het is nooit aangetoond dat dit middel bescherming tegen insectenbeten biedt. Sommige mensen krijgen er hoofdpijn van, terwijl andere mensen er baat bij hebben. Er bestaan ook elektrische verdampers voor citronella-olie of andere verdampers.

Pennen

Er bestaan diverse pennen tegen de reactie op insectenbeten, zoals de welbekende After-bite (bevat ammonia) en Autan Acute (bevat onder meer verkoelende stoffen zoals menthol en kamfer). Maar er bestaan ook huismerken met een soortgelijke werking, zolang het maar dezelfde stoffen bevat.

Homeopathische middelen

Deze bevatten vaak een verdunning van stoffen die allergische reacties of jeuk kunnen veroorzaken,zoals een honingbij, slangengif en brandnetel. Sommige mensen hebben er baat bij.

Wanneer naar de huisarts?

Neem direct contact op met je huisarts als je gestoken wordt terwijl je allergisch bent voor insectenbeten of dat je er eerder flink ziek van bent geweest. Als je last krijgt van benauwdheid of door vele insecten tegelijk gestoken wordt, kun je beter ook zo snel mogelijk een arts raadplegen. Als je ziet dat iemand flauwvalt, waarschuw een arts. Artsen zullen bij een ernstige allergische reactie direct geneesmiddelen toedienen zoals adrenaline en corticosteroïden door middel van een spuit.