Borderline: oorzaken, symptomen, gevolgen, behandeling
Iemand met borderline lukt het niet om op juiste wijze met emoties of gevoelens om te gaan. Borderline is een psychiatrische stoornis die valt onder de persoonlijkheidsstoornissen. Ongeveer een à twee procent van de Nederlandse bevolking lijdt aan borderline. Net als bij andere aandoeningen zijn er zowel lichte als zware gevallen. Wat is de invloed van borderline op degene die eraan lijdt en wat is de invloed op de mensen in hun naaste omgeving?
Inhoud artikel
Borderline
Borderline wordt ook wel
emotieregulatiestoornis genoemd. Het is een psychiatrische stoornis en valt onder de
persoonlijkheidsstoornissen. Je spreekt over een persoonlijkheidsstoornis als iemand lijdt en/of schade ondervindt door een langdurig patroon van gedragingen en gedachten. Iemand met borderline lukt het niet om op juiste wijze met emoties of gevoelens om te gaan. De diagnose wordt
vaker gesteld bij vrouwen dan bij mannen, in de verhouding (ongeveer) vier op een.
Een stukje geschiedenis
In
1938 werd de term borderlinestoornis voor het eerst gebruikt voor de omschrijving van een psychische stoornis. Psychische stoornissen werden in die tijd onderverdeeld in twee categorieën:
neurosen en psychosen. Mensen die niet goed in een van de categorieën pasten en kenmerken hadden van beide stoornissen werden borderline genoemd. Een grensgeval tussen neurose en psychose. Letterlijk betekent borderline grens. Daarna werd er heel lang niet zoveel aandacht besteed aan de stoornis. Pas in de jaren zestig kwam borderline opnieuw in de belangstelling te staan dankzij een psychiater: Kernberg. Het duurde nog tot
1980 voordat de stoornis werd opgenomen in
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM). Dit is een boek waarin alle psychische aandoeningen staan omschreven met de kenmerken die erbij horen. Sindsdien valt de borderlinestoornis in de rubriek persoonlijkheidsstoornissen. Borderline is geen grensgeval meer, maar een stoornis die op zichzelf staat. Borderline wordt in het DSMS omschreven als: iemand met een diepgaand patroon van instabiliteit in intermenselijke relaties, zelfbeeld en gevoelsleven, en van duidelijke impulsiviteit. Dit begint in de vroege volwassenheid en komt tot uiting in diverse situaties.
Oorzaken borderline
Hoe borderline ontstaat is nog niet duidelijk. Het is wel bekend dat er veel risicofactoren zijn. Bij borderline spelen waarschijnlijk zowel de biologische aanleg als omgevings- en maatschappelijke invloeden een rol.
- Biologische aanleg: aanleg wil zeggen dat bepaalde kenmerken van borderline in de genen aanwezig zijn. Het gaat vooral om de aanleg voor impulsiviteit en stemmingswisselingen. Bij mensen met borderline is er sprake van afwijkingen in de stofwisselingsprocessen die plaatsvinden in de hersenen: een stoornis in de serotoninehuishouding. Serotonine is een van de stoffen die in het zenuwstelsel ervoor zorgen dat prikkels van de ene zenuw naar de andere kunnen kunnen komen.
- Omgevingsfactoren: als borderline in aanleg aanwezig is, zijn er veel factoren die een rol spelen bij het ontstaan van de persoonlijkheidsstoornis. Veel mensen met borderline hadden problemen toen ze nog kleine kinderen waren. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om emotionele verwaarlozing, een psychische ziekte bij een of beide ouders, seksueel misbruik, fysiek misbruik, echtscheiding of dat er iemand in het gezin is overleden.
- Maatschappelijke ontwikkelingen: borderline lijkt vaker voor te komen in onze westerse cultuur en niet zo vaak in minder moderne en snelle maatschappijen. In snelle maatschappijen verwacht men meer van mensen, er is sprake van meer druk.
Mogelijke symptomen borderline
- Problemen in relaties: bij borderline zie je vaak dat er voortdurend problemen zijn in relaties met anderen. Iemand met borderline kan iemand erg leuk vinden en de hele tijd in de buurt van diegene willen zijn, dit kan echter plotseling omslaan. Die fantastische persoon is dan plotseling een heel slecht persoon. Dit wordt ook wel zwart-wit denken genoemd, het is alles of niets. Hierdoor kunnen relaties (ook sexuele) elkaar snel opvolgen. Deze manier van denken heeft ook invloed op contacten met collega’s, hulpverleners en natuurlijk heeft het invloed in een gezin.
- Emotionele instabiliteit: iemand met borderline kan het ene moment depressief, angstig zijn of heel erg boos worden en het andere moment weer ‘normaal’ zijn. Het is heel moeilijk om een goed gevoel vast te houden. Woede kan zomaar ontstaan en dit kan zich ook uiten in fysiek geweld.
- Zelfmoordgedrag of hiermee dreigen: dit gedrag roept bij mensen in de naaste omgeving heel veel emoties op. Acht tot tien procent van de mensen met borderline zou door suïcide komen te overlijden. Een nog groter aantal doet een poging tot suïcide en nog meer mensen dreigen ermee.
- Impulsiviteit: iemand met borderline kan van het ene op het andere moment iets starten of stoppen. Het kan bijvoorbeeld gaan om opleidingen, geld besteden aan gokken, drank of drugs.
- Zelfbeschadiging: dit wordt ook wel automutilatie genoemd. Het wordt als zeer beangstigend ervaren door mensen in de naaste omgeving. Het is een manier voor iemand met borderline om de leegte en het nare gevoel van dissociatie te verminderen. Het kan ook zijn om te laten zien hoe moeilijk hij of zij het heeft. Het komt vaak voor, zonder dat het de bedoeling is echt zelfmoord te plegen.
- Een instabiel zelfbeeld: iemand met borderline weet niet wie of wat hij of zij is en er is vaak sprake van weinig zelfvertrouwen.
- Verlatingsangst: vaak bang om in de steek te worden gelaten. De angst kan tot zeer grote paniek leiden. Probleem is dat iemand vaak ook niet goed functioneert in de aanwezigheid van anderen. Het is moeilijk voor iemand met borderline om afstand en nabijheid te regelen.
- Gevoel van leegte: mensen met borderline zeggen vaak een gevoel van leegte te voelen.
- Twijfel: iemand met borderline twijfelt vaak aan wat hij of zij doet of voelt. Daarom worden er ook voortdurend vragen aan anderen gesteld over hoe dingen aangepakt moeten worden.
- Gebruiken van middelen of misbruik van middelen: het gebruik komt niet altijd door het impulsieve gedrag. Het kan ook zijn dat iemand gewoon verslaafd is. Het kan ook zijn dat de middelen, met name softdrugs, worden gebruikt om de gevoelens van angst en leegte niet te hoeven voelen.
- Liegen: iemand met borderline kan keihard liegen, ook in situaties waarin het duidelijk is dat de waarheid niet gesproken wordt. Je moet het liegen zien als een manier om controle te krijgen over dingen.
- Negatief beoordelen van de omgeving: de beleving van situaties is meestal niet positief gekleurd. Hoe iemand met borderline dingen waarneemt is vaak anders dan de werkelijkheid. Bij een onenigheid kun je dus te maken krijgen met twee totaal verschillende verhalen.
- Paranoïde gedachten en dissociëren: soms hebben mensen met borderline last van paranoïde gedachten of dissociatieve verschijnselen, vaak op momenten van stress. Bij paranoïde gedachten moet je denken aan achterdochtigheid en het niet vertrouwen van de mensen in zijn of haar omgeving. Dissociatie betekent dat iemand het idee heeft zichzelf niet te zijn, niet in het eigen lichaam te zitten, niet in de realiteit te staan.
- Gezelligheid: iemand met borderline kan moeilijk lol beleven aan bijvoorbeeld feestdagen, familiefeesten. Dit leidt tot een nog groter gevoel van leegte. Het zwart-wit denken kan ook leiden tot ruzies. Verder kan verlatingsangst optreden omdat er veel aandacht uitgaat naar andere mensen.
- Lichamelijk contact: sommige mensen met borderline hebben liever geen lichamelijk contact maar er zijn ook mensen met borderline die juist veel lichamelijk contact willen.
- Controle willen hebben over de omgeving: omdat iemand met borderline vaak weinig controle heeft over zichzelf, probeert hij of zij de omgeving te controleren.
- Manipuleren: manipuleren is op zich niet vreemd of afwijkend, maar iemand met borderline kan op een hele agressieve manier manipuleren. Bijvoorbeeld door te dreigen met zelfmoord. Het kan echter ook op een subtiele manier plaatsvinden.
- Claimen: dit kan verschillende oorzaken hebben. Het kan komen door verlatingsangst of omdat iemand met borderline zich de liefde van anderen vaak niet kan herinneren als de persoon niet in de buurt is. Iemand kan dan bijvoorbeeld veel bellen om telkens te horen dat iemand nog van hem of haar houdt. Met claimen kan iemand ook proberen de controle op de omgeving te houden.
- Bijkomende andere psychische klachten: angst en depressie komen vaak voor.
Een aardig persoon
Als je naar bovenstaande symptomen kijkt dan zou je mogelijk denken dat iemand met borderline niet aardig kan zijn. Maar dat is zeker niet waar. Niet iedereen met borderline heeft last van alle symptomen en ook de mate waarin kan heel erg verschillen. Veel mensen met borderline zijn slim, intelligent, hebben veel gevoel voor humor, zijn warm, vriendelijk en zijn succesvol.
Diagnose borderline
De diagnose wordt gesteld op grond van verschijnselen die aanwezig zijn, de voorgeschiedenis van de persoon en zijn familie en de beoordeling van de psychische gesteldheid door de arts. Een psychiater of psycholoog praat met de persoon en vraagt naar zijn of haar ideeën over leven en werk. De ideeën en andere kenmerken die ermee verband houden, worden bekeken om tot een diagnose te komen.
Behandeling borderline
De behandeling van borderline roept vaak vragen op, behandeling is niet altijd even gemakkelijk. Niet iedere behandelaar is geschikt om mensen met borderline te behandelen en het moet ook klikken tussen een behandelaar en de persoon met borderline. Ook is niet iedereen met borderline gemotiveerd om in behandeling te gaan. Behandeling van borderline vindt meestal ambulant plaats: gesprekken op een polikliniek. Het is ook mogelijk om een deeltijdbehandeling te volgen of een klinisch programma. Welke vorm van behandeling voor het beste is hangt af van diverse factoren zoals: de ernst van de problematiek, de privé-omstandigheden, wat voor werk doet iemand, draagkracht, en reisafstand.
De invloed van borderline op degene die eraan lijdt
De omgeving stelt eisen aan iedereen. Deze eisen kunnen angst en onzekerheid oproepen, helemaal bij iemand met borderline. Angst, onzekerheid en het gevoel controle te verliezen is voor iemand met borderline een voedingsbodem voor het ontstaan van borderlinegedrag. Vaak wordt gezegd dat iemand met borderline aandacht wil, het zou gaan om manipuleren, anderen pijn doen. Dit lijkt misschien zo, maar is niet zo. Iemand heeft niet om borderline gevraagd. De voortdurende stemmingswisselingen, de depressieve gevoelens, impulsiviteit, de angst en de pijn zorgen vaak voor lijden.
Iemand met borderline lijdt zelf heel erg onder de stoornis.
De invloed van borderline op mensen in de naaste omgeving
Borderline heeft naast de invloed op degene met borderline ook belangrijke invloed op mensen in de naaste omgeving. Anderen willen het gevoel van stress dat met borderline gepaard gaat verminderen. Maar de emoties verhinderen het goed omgaan met het borderlinegedrag en dat kan ervoor zorgen dat het borderlinegedrag niet vermindert en soms zelfs erger wordt. Het is mogelijk dat mensen in de naaste omgeving een belangrijke rol spelen bij het oproepen van borderlinegedrag of het instand houden ervan. Zonder dat zij dit willen en zonder te weten hoe het anders zou kunnen. Borderline kan invloed hebben op de emoties van mensen in de naaste omgeving. Maar ook op financieel en materieel gebied kan er invloed zijn. Gezinnen kunnen uit elkaar worden gedreven.
Prognose borderline
Borderline is moeilijk te behandelen, maar de prognose is bij behandeling beter dan zonder behandeling. Bij mensen met borderline verminderen de symptomen vaak bij het ouder worden. Dat iemand niet meer aan de criteria voor borderline voldoet, betekent niet dat de problemen zijn verdwenen, andere verschijnselen blijven bestaan.
Stichting Borderline
De stichting heeft de volgende doelen:
- De beeldvorming van mensen met borderline te verbeteren.
- De onderlinge steun mogelijk maken (lotgenotencontact).
- De zelfredzaamheid van mensen met borderline te bevorderen.
- De kwaliteit van de hulpverlening bij borderline te verbeteren.
- Het delen van ervaringskennis over borderline persoonlijkheidstoornissen (BPS) met lotgenoten, omstanders, en betrokkenen.
Reacties
Ik, 13-11-2017
"Liegen: iemand met borderline kan keihard liegen, ook in situaties waarin het duidelijk is dat de waarheid niet gesproken wordt. Je moet het liegen zien als een manier om controle te krijgen over dingen."
Ik heb zelf borderline, ik heb sinds 2 weken de diagnose gekregen. Ik vraag mij af: liegen is denk ik geen officieel symptoom van borderline? Ik kan mij niet herinneren dat dat ooit ter sprake is gekomen tijdens het persoonlijkheidsonderzoek? Het gebeurt wel eens dat ik ergens van overtuigd ben en dan ook voet bij stuk houd, maar dat ik achteraf geen gelijk had als ik erover na heb gedacht. Maar ik denk dat een borderliner slecht kan liegen, misschien heel koppig in toegeven, maar als de emoties te hoog oplopen flapt een borderliner de waarheid er toch wel uit. Bovendien als je een borderliner op de man af iets vraagt zal hij/zij je waarschijnlijk gewoon eerlijk antwoord geven. Misschien dat het op de omstanders overkomt als liegen, maar ik denk dat dat vanuit de optiek van een borderliner een stuk genuanceerder ligt (ja ook borderliners kennen nuance en niet alles is zwart/wit zoals vaak wordt geschetst…).
Reactie infoteur, 19-11-2017
Dank voor uw reactie! Ik heb het kopje bij "symptomen' veranderd in 'mogelijke symptomen'. Met vriendelijke groet.
Marga, 24-01-2017
Ik heb mijn vriend leren kennen na een psychiatrische opname van hem na een zelfmoord poging. Nu is in december mijn vader overleden, hij was er niet voor mij! Ik heb hierop de relatie verbroken. Na het lezen over borderline ben ik er bijna zeker van dat hij dit heeft. Hij vertelde mij gedeeltelijk afgekeurd te zijn van wege persoonlijkheid stoornis. Ik had inderdaad geen leven meer, zelfs mijn kinderen vormden zgn. een bedreiging! Ruzie het gevolg. Op de crematie van mijn vader kwam hij niet… hij liet zich niet dwingen! Hij belde soms 18 keer in 20 minuten als ik niet opnam. En dan boos worden terwijl je aan het auto rijden bent. De grootste ruzie dat ik niet op nam. Nou ja na dit gelezen te hebben ben ik bij dat ik met de relatie gestopt ben. Ik heb het 3 jaar volgehouden en niet alleen slecht hoor, een weekend weg met hem was leuk, nu snap ik ja volle aandacht. Bedankt voor de duidelijkheid
Reactie infoteur, 24-01-2017
Heftig wat u heeft meegemaakt. Dank voor uw reactie en fijn dat u iets heeft gehad aan de informatie. Met vriendelijke groet,
Benedict vd Linden, 25-06-2016
Beste familie, hebben jullie misschien gedacht aan de organisatie "De Viersprong" te Halsteren. Zij kunnen misschien uw dochter opnemen mbt persoonlijkheidsstoornis Borderline. Wanneer zij inzicht heeft in haar ziektebeeld dan kan zij zichzelf daar laten behandelen voor een langere periode. Via huisarts of psychiater kan je daar komen. Sterkte!
Reactie infoteur, 27-06-2016
Dank voor uw reactie!
C. Ouburg, 09-03-2016
Wij zijn met onze dochter van 26 ten einde raad, gister weer terug van de paaz, geen andere plek voor haar, kan niet terug naar vriend, nu bij ons op logeerkamer, zelf zou ze graag voor langere tijd opgenomen worden om aan haar ziekte te werken, ziet de lol van leven niet meer, diverse keren overdosis, een bijna fataal auto-ongeluk, een keer kunnen lossnijden van de zolderbalk. Bij momentum veel gepraat maar een oplossing voor langere tijd weten zij niet, enig idee?
Reactie infoteur, 12-03-2016
Wat ontzettende moeilijk voor u, uw dochter, uw gezin. Ik weet helaas geen antwoord op uw vraag. U zou raad kunnen vragen op het forum op de website www.stichtingborderline.nl Veel sterkte. Met vriendelijke groet,