Hirsutisme: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose

Hirsutisme is de term die gebruikt wordt wanneer er bij een vrouw sprake is van overmatige haargroei op het gezicht, borst, rug en laag op de buik. Het gaat om haargroei volgens het mannelijk patroon, waarbij donkere, stugge haren ontstaan (dus geen donshaartjes). Deze ontsierende aandoening kan behoorlijk psychisch belastend zijn voor een vrouw. Hirsutisme kan genetisch bepaald zijn, maar ook enkele aandoeningen en medicijnen evenals zwaarlijvigheid kan overtollige haargroei veroorzaken. Behandeling van hirsutisme bestaat uit een combinatie van zelfzorgmaatregelen en voorgeschreven behandeling. De prognose is goed bij een effectieve behandeling, alhoewel de beharing nooit helemaal verdwijnt.

• Wat is hirsutisme?
• Oorzaken van hirsutisme
• Twee factoren
• PCOS, overgewicht en ziekten
• Symptomen van hirsutisme
• Risicofactoren
• Familiaal bepaald
• Afkomst
• Zwaarlijvigheid of overgewicht
• Complicaties
• Hoe vaak komt het voor?
• Diagnose en onderzoek
• Behandeling van hirsutisme
• Verwijderen en bleken van de haren
• Antiandrogenen
• Prognose

Wat is hirsutisme?

Hirsutisme is een aandoening waarbij overmatige haargroei optreedt bij vrouwen volgens het mannelijk patroon. Bij hirsutisme krijgt de vrouw last van grote hoeveelheden donkergekleurd, natuurlijk haar op delen van het lichaam waar mannen meestal haargroei hebben, zoals gezicht, borst en rug. De hoeveelheid lichaamshaar dat je hebt, wordt grotendeels bepaald door je genetische make-up. Onder vrouwen is er veel verschil tussen de hoeveelheid haar, en de dikte en kleur van het haar als gevolg van verschillen in erfelijkheid. Hirsutisme is echter een medische aandoening die kan ontstaan door extra mannelijke hormonen genaamd androgenen, hoofdzakelijk testosteron. Het kan ook worden veroorzaakt door erfelijke factoren. Ook kunnen enkele aandoeningen en medicijnen, evenals zwaarlijvigheid, hirsutisme veroorzaken.

Oorzaken van hirsutisme

Twee factoren

Androgenen zijn mannelijke geslachtshormonen. Testosteron is de bekendste androgeen. Zowel mannen als vrouwen produceren androgenen, maar bij vrouwen liggen de concentraties veel lager dan bij mannen. Androgenen worden aangemaakt in de eierstokken en in de bijnieren. Hirsutisme kan worden veroorzaakt door twee factoren:

• Een toename van de mannelijke hormonen, waardoor de haarfollikels (haarzakjes) die gevoelig zijn voor mannelijke hormonen, zoals haarzakjes in de snor- en baardstreek, op de borst, de rug, de buik en/of de bovenbenen, worden aangezet tot het vormen van stugge, donkere haren.
• In de snor- en baardstreek, op de borst, de rug, de buik en/of de bovenbenen kan ook haargroei optreden als gevolg van een verhoogde gevoeligheid van de haarzakjes voor deze hormonen.

PCOS, overgewicht en ziekten

Bij hirsutisme kan sprake zijn van een overmatige aanmaak van mannelijke hormonen in de eierstokken doordat er meerdere vochtblaasjes (cysten) in de eierstok aanwezig zijn. Dit wordt het polycysteus ovarium syndroom genoemd, afgekort als 'PCOS'. Bij PCOS zijn de waarden van verschillende hormonen verhoogd. Dit syndroom komt bij 5 tot 10 procent van alle vrouwen voor en in sommige families wordt het vaker gezien. Daarnaast kan overgewicht een rol spelen. Het is (nog) niet opgehelderd hoe deze cysten in de eierstok ontstaan, maar ze zijn in ieder geval goedaardig. Ziekten (zoals de erfelijke bijnierziekte adrenogenitaal syndroom) en tumoren van de bijnieren kunnen ook aanleiding geven tot een toegenomen aanmaak van mannelijke hormonen bij vrouwen, evenals geneesmiddelengebruik (zoals hormonen, anabole steroïden en soms orale anticonceptiepillen).

Symptomen van hirsutisme

Het gaat bij hirsutisme om overbeharing met een typisch mannelijk beharingspatroon, waarbij er donkere, stugge haren (dus geen donshaar) in de volgende gebieden kunnen groeien:

• snor- en baardstreek;
• borst;
• rug;
• buik;
• bovenbenen.

Risicofactoren

Verschillende factoren kunnen de kans op het ontwikkelen hirsutisme vergroten, waaronder:

Familiaal bepaald

Een aantal aandoeningen die hirsutisme veroorzaken, zoals het adrenogenitaal syndroom en polycysteus-ovariumsyndroom, kan familiaal bepaald zijn.

Afkomst

Hirsutisme komt zonder aanwijsbare oorzaak vaker voor bij vrouwen uit het Midden-Oosten, Zuid-Azië, en het Middellandse Zeegebied.

Zwaarlijvigheid of overgewicht

Aangezien obesitas zorgt voor een verhoogde androgeenproductie, kan dit hirsutisme doen verergeren.

Complicaties

Hirsutisme kan psychisch zeer belastend zijn voor een vrouw. Sommige vrouwen gaan zeer gebukt door het hebben van ongewenst lichaamshaar. Sommige ontwikkelen een depressie. Hoewel hirsutisme geen fysieke complicaties geeft, kan de onderliggende oorzaak hormonale disbalans veroorzaken

Hoe vaak komt het voor?

Hirsutisme is een veelvoorkomend probleem. Grofweg 5% van de vrouwen heeft er voor de menopauze mee te maken. Veel vrouwen ervaren het als een cosmetisch probleem.

Diagnose en onderzoek

De arts zal na een uitgebreid vraaggesprek, een lichamelijk onderzoek verrichten. Bloedonderzoek kan worden gedaan om de hoeveelheid van bepaalde hormonen in het bloed, met inbegrip van testosteron of andere testosteron-achtige hormonen te bepalen. Bloedonderzoek kan ook helpen bepalen of er sprake is van verhoogde androgeenniveau's. Als dat zo is, kan de arts een echografie of een CT-scan laten doen om de eierstokken en de bijnieren te controleren op tumoren of cysten. De arts kan ook de buik en onderzoeken en een bekkenonderzoek uitvoeren om te zoeken naar massa's die op een tumor kunnen wijzen. Bekkenonderzoek is een visueel onderzoek van de schede (of de vagina) en de baarmoederhals.

Behandeling van hirsutisme

Verwijderen en bleken van de haren

Indien er een onderliggende oorzaak wordt gevonden, zal deze —indien mogelijk— worden behandeld. De behandeling van de overbeharing bestaat vaak uit het bleken van de haren of het verwijderen van de haren door ontharingscrème te gebruiken, te scheren, te epileren, door te harsen of te waxen of een behandeling met flitslamp of laser. Lasertherapie vernietigt de haarzakjes definitief, zodat er geen haren meer groeien. Voor overbeharing in het gezicht kan eflornithinecrème gebruikt worden. Dit middel zet de haargroei stil, zolang je het gebruikt. Zodra je echter stopt met smeren, begint het weer te groeien.

Antiandrogenen

Hirsutisme kan ook behandeld worden met antiandrogenen (bijvoorbeeld met anticonceptiepil Diane35®). Na ongeveer zes maanden kun je resultaat verwachten, in de zin dat de haartjes dunner worden. Deze behandeling kan op dat moment gecombineerd worden met lasertherapie.

Prognose

Hirsutisme vereist een doorlopende behandeling. Geen enkele behandeling zorgt ervoor dat het haar volledig verdwijnt, maar behandeling kan er wel voor zorgen dat het haar langzamer groeit en het kan een significante daling van de hoeveelheid haar teweegbrengen. De meeste vrouwen zijn blij met de resultaten als ze eenmaal een effectieve behandeling hebben gevonden dat voor hen werkt. Zodra een effectieve behandeling is vastgesteld, kan het voor onbepaalde tijd worden voortgezet.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Alopecia areata: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose