Hirsutisme: baardgroei bij vrouwen

Gezichtsbeharing bij vrouwen staat niet bepaald te boek als één der schoonheidsidealen. Naast zware wenkbrauwen kan er sprake zijn van een bescheiden aantal haartjes die de suggestie wekken van een snor, en die met niet al te veel tijd en moeite netjes verwijderd kunnen worden. Hier zal echter een extremere vorm van overbeharing bij vrouwen worden belicht. Hirsutisme is het verschijnsel dat de oorzaak is van een bekend fenomeen uit de circuswereld: de vrouw met de baard.

Het verschijnsel hirsutisme

Wat is overbeharing? Hoewel de meesten zich wel een voorstelling kunnen maken van dit begrip, kan er medisch gezien geen scherpe grens voor gesteld worden. Lichaamsbeharing vertoont namelijk veel variatie voor verschillende individuen, families en bevolkingsgroepen. Zo vertonen mensen die rond het Middellandse Zeegebied en in sommige delen van Azië wonen een uitgebreidere mate van haargroei dan bijvoorbeeld mensen in het Noorden van Europa. Deze grote variatie zorgt ervoor dat er sprake is van een continuüm van geen tot veel haargroei, met aan het uiterste einde van dit spectrum de aandoening hirsutisme. Hirsutisme houdt in dat er bij vrouwen een mannelijk patroon van haargroei is. Het meest bekend is de vorming van een snor en baard, maar ook borsthaar is hier een voorbeeld van.

De oorzaak van het mannelijke patroon van haargroei is een abnormaal hoog gehalte van mannelijk geslachtshormonen. Als haarwortels op een mannelijke manier worden gestimuleerd, zullen zij zich ook op mannelijke wijze gedragen. Er zijn verschillende medische condities die kunnen leiden tot hirsutisme:

• Polycystische ovaria syndroom (PCOS). Dit is de meest voorkomende oorzaak van hirsutisme. Bij PCOS vindt er een overmatige productie van androgenen plaats. De omzetting van androgenen in vrouwelijk geslachtshormoon (oestrogeen) is bovendien geremd, met als gevolg dat er testosteron (mannelijk geslachtshormoon) gevormd wordt.
• Familiaal of idiopathisch hirsutisme. Dit betreft overmatige haargroei die genetisch is aangelegd, maar niet verklaard kan worden op basis van een verhoogd gehalte van androgenen. De verdeling van de haargroei is meestal ook niet typisch androgeen.
• Iatrogeen hirsutisme. Hierbij is er sprake van een mannelijk patroon van haargroei als gevolg van medicijngebruik. Zowel middelen die androgenen bevatten als niet-androgene medicijnen kunnen hirsutisme veroorzaken.
• Zeldzame endocriene oorzaken van hirsutisme. Deze aandoeningen zijn ernstiger van aard dan de eerder genoemde oorzaken van hirsutisme. Hiertoe behoren aandoeningen van de bijnieren (onder andere het syndroom van Cushing) en gezwellen in de eierstokken.

De leeftijd waarop hirsutisme ontstaat, hangt af van de onderliggende oorzaak. Hirsutisme als gevolg van PCOS begint gewoonlijk rond de eerste menstruatie en neemt geleidelijk toe in de tiener- en twintiger jaren. Als de overbeharing prepuberaal of laat intreedt, wijst dit op een andere, ernstiger oorzaak. Soms is het gehalte aan androgenen zodanig hoog dat er meer symptomen van vermannelijking optreden, zoals een vergrote clitoris, kaalheid of een algeheel mannelijk voorkomen. Bijkomende symptomen kunnen stoornissen in de menstruatiecyclus en onvruchtbaarheid zijn.
Er is tevens een verband aangetoond tussen overgewicht en hirsutisme. Insulineresistentie, wat een gevolg kan zijn van overgewicht, kan leiden tot een verhoogd gehalte aan androgenen. Het is echter nog niet duidelijk of overgewicht een oorzakelijke factor is of het ziektebeeld enkel verergert.

Behandeling van hirsutisme

In sommige gevallen is de oorzaak van het hirsutisme weg te nemen, zoals bij medicijngebruik of tumoren. Wanneer dit niet mogelijk is, kan de behandeling zich richten op het gevolg. Epilatie, bleken, ontharingscrèmes, harsen en scheren zijn ontharingstechnieken die de ernst van het onderliggende hirsutisme verbeteren noch verslechteren. Duurdere, maar langduriger effectieve opties zijn elektrolyse en laserbehandelingen. Tenslotte zijn er nog zogenoemde "systemische" therapieën, waarbij een medicijn wordt toegediend. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van oestrogenen, die zorgen voor afbraak van androgenen en onderdrukking van de androgeenproductie. Gewoonlijk worden medicinale therapieën echter niet toegepast voor de bestrijding van overbehaardheid.

"De vrouw met de baard"

In 1865 werd een kind geboren wiens lichaam bedekt was met een dunne laag ruw, donker haar. Op haar gezicht nam dit de vorm aan van een snor en een baard. Toen zij negen maanden oud was werd zij ontdekt door de showman P.T. Barnum, die haar graag onderdeel wilde maken van zijn circus. Vanwege hun grote behoefte aan geld stemden haar ouders hiermee in, op voorwaarde dat haar moeder mee mocht reizen. Annie Jones zou één van de best betaalde "freaks" worden; uiteindelijk was haar maandsalaris zelfs hoger dan dat van de toenmalige president van Amerika. In Europa bezocht ze de hoven van Duitsland, Frankrijk, Italië en Rusland.
Annie Jones werd als een schoonheid tentoongesteld. Ze droeg moderne jurken die haar lichaam mooi lieten uitkomen en pronkte niet alleen met haar baard, maar ook met haar weelderige hoofdhaar. Ook haar armen waren dicht bedekt met zwart haar, maar dit verborg ze vaak onder handschoenen. Haar grootste angst was haar baard te verliezen. Hiervoor trachtte ze zich in te dekken door een deel van haar fortuin te bewaren voor een tijd waarin ze mogelijk geen inkomsten meer zou hebben. Voordat ze de kans kreeg om van haar spaargeld te genieten, kreeg ze echter tuberculose, waaraan ze op 37-jarige leeftijd zou overlijden. Annie Jones was een vrouw die van haar afwijking een bijzonderheid maakte, niet bespot werd maar bewonderd, en zal ongetwijfeld nog steeds een bron van inspiratie zijn voor vrouwen met dezelfde aandoening.

Andere bizarre afwijkingen

Helaas vormt overmatige haargroei bij veel vrouwen een bron van schaamte. Dit is echter niet de enige afwijking waarmee mensen hun gezicht liever niet tonen. Hierover is meer te lezen in het artikel Leven met een ernstige gezichtsaandoening

Voor meer huidaandoeningen, kijk ook eens op huidaandoeningen.startkabel.nl.