Gigantisme: de reuzen onder de mensen

Nederlanders behoren tot de langste mensen ter wereld. Maar er is altijd een overtreffende trap: sommige mensen stijgen ruim boven de twee meter uit. Onze leefomgeving is niet berekend op dit soort buitensporige lengten. Deze mensen moeten bukken om een deur door te komen, passen amper in een auto en hun voeten steken ruim buiten hun bed. Wat veroorzaakt deze variatie in lengte? Zijn de langste mensen nog normaal te noemen, of is er een medische aandoening bij betrokken?

Factoren die betrokken zijn bij lichaamslengte

Wie wel eens een middeleeuwse burcht heeft bezocht, zal zich ongetwijfeld verbaasd hebben over de kleine hoogte van de deuren. De gemiddelde middeleeuwse persoon moet een lichaamslengte van dat van een hedendaags kind hebben gehad. Waarom is de mens tegenwoordig langer? Aan de evolutie zal het niet liggen, daarvoor is de tijdsduur waarin de verandering is opgetreden veel te kort. Wetenschappers denken veelal dat voeding de bepalende factor is geweest. De mens eet veel gezonder en gevarieerder dan vroeger, waardoor het lichaam wordt voorzien in de benodigde voedingstoffen om zich optimaal te kunnen ontwikkelen. Onze gezondere levensstijl is dan ook tevens de reden voor de toegenomen levensverwachting, en het blijkt dat langere mensen gemiddeld langer leven.

Betekent dit dat de langste mensen het gezondste eetpatroon hebben? Zo eenvoudig blijkt het niet te liggen. Ook de volgende factoren kunnen de oorzaak zijn van een lang postuur:

• Genetische opmaak. Als twee lange mensen een kind krijgen, is de kans groot dat het kind ook lang zal zijn. Immers, lengte is een eigenschap die kan worden overgeërfd. Dit verklaart ook waarom Nederlanders, die onderling meer genetische overeenkomsten hebben dan met de bevolking in andere landen, een langere lengte kunnen hebben dan bijvoorbeeld Fransen.
• Vroege ontwikkeling. Sommige tieners kunnen bovengemiddeld lang zijn als hun groeispurt vroeg intreedt. Op latere leeftijd zouden zij echter alsnog een gemiddelde of zelfs kleine lengte kunnen bereiken.
• Hyperthyroidisme. Overactiviteit van de schildklier leidt tot een overstimulatie van weefsels. Eén van de mogelijke effecten is een bovenmatige groei in de lengte. Ook andere metabole afwijkingen kunnen dit veroorzaken.
• Chromosoomafwijkingen. Bepaalde chromosomale aandoeningen, zoals het syndroom van Marfan of het syndroom van Klinefelter, kunnen een abnormaal grote lengte met zich meebrengen.
• Verhoogd groeihormoongehalte. Groeihormoon, wat - zoals de naam al impliceert - verantwoordelijk is voor de groei van weefsels, wordt geproduceerd door de hypofyse. Een overmatige productie is bijna altijd het gevolg van een hypofysair gezwel. Als het gezwel in de kinderjaren ontstaat, wanneer de groeischijven in de botten nog niet gefuseerd zijn, ontstaat er gigantisme (reuzengroei). Een toename in groeihormoon op latere leeftijd leidt tot acromegalie. Symptomen van acromegalie zijn onder andere het grover worden van gelaatstrekken (zoals de neus een de kaak), grotere handen en voeten, en het dieper worden van de stem.
• Ideopathisch / constitutioneel. Dit omvat de "overige" groep waarvan de oorzaak van hun ongewoon grote lichaamslengte onbekend is. Met andere woorden, de lichaamsbouw kan niet worden verklaard op basis van eigenschappen in de familie of hormoonverstorende ziekten.

Een beroemde "gigant"

Eddie Carmel werd in 1936 geboren te Israël. Tot vijftienjarige leeftijd ontwikkelde hij zich als een normale jongen. Vanaf dat moment begon hij echter symptomen van acromegalie te vertonen. Hij bereikte een lengte van omstreeks 230 cm, en als reus was hij bij verschillende circussen werkzaam. Als gevolg van de acromegalie had hij tevens een zeer zware stem, wat hem zeer gewild maakte voor tv- en radioreclames.

Zoals alle mensen die buitengewoon lang zijn, moest Eddie zich met enige creativiteit behelpen met de dagelijkse voorzieningen die niet op hem berekend waren. In auto's zat hij op de achterbank en legde hij zijn benen over de hoofdsteun vóór hem; in zijn eigen auto waren de voorste zitplaatsen verwijderd. Als hij in een hotel overnachtte, schoof hij twee bedden tegen elkaar om voldoende lengte te creëren. Zijn kleding en schoenen vielen buiten de gebruikelijke maten, waardoor deze op maat gemaakt moesten worden.
Eddie wist dat zijn buitensporige lengte gezondheidsrisico's met zich meebracht. In 1969 was hij fysiek niet meer in staat om voor het circus te werken en besloot hij hormonale therapieën te ondergaan om het groeiproces te onderdrukken. Datzelfde jaar zou hij echter nog sterven aan een plotselinge hartaanval.

Gigantisme is bijna verdwenen uit de Westerse wereld, dankzij de mogelijkheid om het ziektebeeld op een vroege leeftijd te herkennen en het adequaat te behandelen. Therapeutische opties zijn chirurgie, radiotherapie en medicijntherapie. Echter in ontwikkelingslanden is de medische zorg nog niet optimaal, wat betekent dat gigantisme in deze gebieden nog voorkomt.

Lees verder

• Dwerggroei: voor altijd klein