De ziekte van Ménière: kenmerken en diagnose

De ziekte van Ménière (ook wel alleen Ménière genoemd) is een niet zoveel voorkomende chronische aandoening aan het binnenoor en komt het meest voor bij mensen boven de 40 jaar. Daarbij ontstaan bij het draaien van het hoofd aanvalsgewijze duizelingen. Deze worden vergezeld van misselijkheid en braken. Tevens is er sprake van een verminderd gehoor en oorsuizen in één of soms in beide oren. Mensen kunnen door deze klachten behoorlijk in hun dagelijkse bezigheden beperkt worden.

• Algemeen
• Hypothese over het ontstaan van Ménière
• Kenmerken van Ménière
• Diagnose
• Medicatie
• Chirurgische behandeling

Algemeen

De ziekte van Ménière kan nog niet genezen worden. Daarentegen kunnen medicijnen het aantal en de ernst van de aanvallen van duizeligheid, die met deze aandoening gepaard gaan, doen verminderen. Zo kunnen de tijdens een aanval optredende misselijkheid en het braken afdoende worden bestreden middels het voorschrijven van het geneesmiddel bètahistine of het antibraakmiddel domperidon. De eerste keus is echter stil op bed te gaan liggen. Een regelmatige en gezonde leefwijze en het zoveel mogelijk vermijden van stress staan aan de basis om aan Ménière te ontkomen.

Hypothese over het ontstaan van Ménière

Daarbij wordt allereerst gedacht aan een opeenhoping van endolymfe in het slakkenhuis van het binnenoor. De vloeistof in de vorm van endolymfe wordt in het binnenoor zelf geproduceerd en via een kort afvoerbuisje afgevoerd naar de ruimte tussen hersenen en hersenvliezen. Bij Ménière is dat buisje mogelijk aan de korte kant, waardoor er sprake kan zijn van een verminderde afvoer van endolymfe. De overmaat aan deze vloeistof kan leiden tot scheurtjes in het vlies, waarna er een vermenging optreedt van endolymfe met perilymfe. Dit perilymfe dat zich normaliter buiten het slakkenhuis ophoudt heeft een andere samenstelling dan de endolymfe. Een mix van deze vloeistoffen zou een tijdelijke of blijvende beschadiging van de zintuigcellen kunnen veroorzaken, hetgeen de aanstoot zou geven tot aanvallen van duizeligheid, gehoorstoornissen en oorsuizen.

Uit een ander onderzoek is gebleken dat de aanmaak van endolymfe in het binnenoor verband houdt met stresshormonen. Alsdan kan stress invloed hebben op de duizeligheidsklachten, maar het is niet de oorzaak van Ménière.

Het evenwichtsorgaan

Het binnenoor bestaat uit, het slakkenhuis dat het gehoorzintuig (orgaan van Corti) bevat, en anderzijds uit het evenwichtsorgaan. Dit laatstgenoemde orgaan speelt een belangrijke rol met betrekking tot de balans in het lichaam. Deze beide onderdelen van het binnenoor staan met elkaar in verbinding middels een vloeistof, de endolymfe.

Kenmerken van Ménière

Deze aandoening kenmerkt zich door minstens twee periodieke aanvallen van draaiduizeligheid, die in combinatie met braken, diarree, misselijkheid, oorsuizen, transpireren en een verhoogde druk in het oor, langer dan 20 minuten duren. De aanvallen kunnen in de loop van de tijd wisselen in duur en ernst, waarbij de duur van de aanval 20 minuten kan bedragen maar ook enige dagen.
In eerste instantie zal het gehoor zich herstellen, maar na verloop van tijd zal deze aandoening zich stabiliseren met gehoorverlies, oorsuizen en instabiliteit tot gevolg. Het verlies aan instabiliteit is daarbij het gevolg van functieverlies van het evenwichtsorgaan.
Daarbij is het soms ook mogelijk dat men doof wordt. Omdat een hevige aanval veel angst kan veroorzaken, worden in zo'n geval kortdurend kalmerende medicijnen in de vorm van benzodiazepinen door de huisarts voorgeschreven.

Diagnose

Deze aandoening gaat, net als migraine, syfilis en de ziekte van Lyme, gepaard met gehoorverlies, oorsuizen (tinnitus) en evenwichtsklachten. Indien naast deze factoren er bijkomende klachten als misselijkheid, duizeligheid, klam zweet en braken optreden, zal de huisarts geneigd zijn om te denken aan Ménière als oorzaak van de klachten. Om meer zekerheid te verkrijgen zal de huisarts u doorgaans doorverwijzen naar een KNO-arts, mede omdat duizeligheid ook kan duiden op een stoornis in het evenwichtsorgaan of in het deel van de hersenen dat signalen vanuit het evenwichtsorgaan registreert. Uiteindelijk stelt de KNO-arts zijn diagnose met behulp van:

• een algemeen lichamelijk onderzoek, met inbegrip van het meten van de bloeddruk
• een algemeen KNO-onderzoek
• het testen van het gehoor, zowel op gebied van tonen als spraak
• een evenwichtsonderzoek, dit omvat in de regel ook het spoelen van de gehoorgang van beide oren met koud en warm water
• laboratoriumonderzoek en een MRI-scan

Medicatie

Teneinde het aantal aanvallen van draaiduizeligheid te verminderen kan de KNO-arts in geval van Ménière verschillende medicijnen voorschrijven. Daarbij kunnen worden onderscheiden:

• bètahistine: het stimuleert de aanmaak en afgifte van histamine en verbetert daardoor de bloeddoorstroming in het binnenoor
• intratympanale dexamethasontherapie: injecties met dexamethason in het middenoor, vooral in lichte gevallen
• injecties met het antibioticum gentamycine in het middenoor: deze stof is toxisch voor het oor, waardoor er een verslechtering kan optreden
• het dragen van een prismabril: om het evenwichtssysteem mogelijk tot rust te brengen
• plastabletten: door de vochtafdrijvende werking zou vochtophoping in het slakkenhuis kunnen verminderen
• intensieve fysiotherapie: bij balansklachten

N.B. Men dient voorzichtig te zijn vanwege de bijwerkingen bij het combineren van kalmerende middelen, antidepressiva en alcohol.

Chirurgische behandeling

Anno 2014 is zo'n ingrijpende behandeling mogelijk geworden. De Canadese KNO-arts Saliba uit Montreal heeft een techniek ontwikkeld, waarbij het buisje waardoor endolymfe wordt afgevoerd met een klipje wordt afgeklemd. Een en ander zou zeer succesvol zijn. Omdat zulks in tegenspraak is met de algemene opvatting over het ontstaan van Ménière volgen KNO-artsen wereldwijd nauwlettend zijn resultaten. Anno 2020 wordt er echter ook door enige KNO-artsen in Nederland zo'n operatie uitgevoerd en wel in de regio Den Haag en Assen.