Lesch-Nyhan syndroom: oranje kristallen en tanden trekken

In het lichaam zorgt de stofwisseling ervoor dat de juiste verbindingen en stoffen worden aangemaakt, zodat we goed functioneren. Daarbij worden ook afvalstoffen aangemaakt, welke normaliter worden gerecycled. In het geval van het Lesch-Nyhan syndroom kan door een enzymdefect purine voor DNA niet worden hergebruikt. Deze stof breekt daarna af in urinezuur, waardoor de zuigeling reeds op jonge leeftijd oranje kristallen in de urine heeft. Wat houdt het syndroom van Lesch-Nyhan in en waarom worden de tanden van het jonge kind preventief getrokken?

Lesch-Nyhan syndroom

• Stofwisselingsziekte
• HPRT1-gen
• Mate van voorkomen
• Neurologische en gedragsproblemen
• Oranje korreltjes
• Nierschade
• Behandeling Lesch-Nyhan syndroom

Stofwisselingsziekte

In het lichaam voltrekken honderden processen per seconden, zodat we goed kunnen functioneren. Daartoe zet het lichaam continu mineralen en vitaminen in andere stoffen om. Daarbij komen eveneens afvalstoffen vrij, welke daarna weer door de celorganel worden gerecycled. Oftewel een goed aansluitend systeem van omzettingen leidt ertoe dat we door kunnen blijven gaan. Een belangrijke stof voor de aanmaak en onderhoud van het DNA met RNA is purine oftewel zuiver urinezuur. Indien er sprake is van een HPRT1-enzymdefect wordt die stof niet gerecycled, waarna het in urinezuur wordt afgebroken. Het zal als gifstof in het lichaam accumuleren. Wat houdt het syndroom van Lesch-Nyhan in en wat zijn de gevolgen ervan?

HPRT1-gen

Het gen verantwoordelijk voor deze stofwisselingsziekte is gelegen op de lange q-arm van X chromosoom op positie 26.1 oftewel Xq26.1. HPRT1 staat voor ‘hypoxanthine phosphoribosyltransferase 1’ (lit.1) en geeft instructies af voor de aanmaak van het HPRT1-enzym. Het geeft de celorganel instructies om purine te recyclen. Het vormt een belangrijke bouwsteen van het Desoxyribonucleïnezuur (DNA) (lit.2) als ook Ribonucleïnezuur (RNA) (lit.3). Het DNA en RNA is daarbij samengesteld uit de purines geheten adenine en guanine, welke waterstofbruggen als verbindingselementen ondersteunen (lit.4). Door het kunnen recyclen van adenine en guanine heeft het lichaam volop ervan beschikbaar. Indien er sprake is van een gendefect worden de juiste instructies niet afgegeven, waardoor purine niet of minder effectief wordt gerecycled. Het wordt in dat geval afgebroken in urinezuur. Hoge concentraties urinezuur in het lichaam leidt bij gezonde mensen vanaf vijftig jaar tot jicht, reuma, artritis, nier- en blaasstenen. In het geval van dit syndroom zal de zuigeling reeds op zeer jeugdige leeftijd een verhoogd urinezuurgehalte hebben.

Mate van voorkomen

Het syndroom treft praktisch altijd kinderen van het mannelijk geslacht. Het gaat om een zeer zeldzame aandoening en komt bij één op de driehonderdtachtigduizend personen voor. In ons land hebben statistisch gezien een veertigtal mensen dit syndroom, echter het werkelijke aantal is onbekend. De meeste gevallen halen de volwassen leeftijd, echter komen voor het veertigste levensjaar te overlijden.

Neurologische en gedragsproblemen

Door hoge concentraties urinezuur in het babylichaampje zal het veel overlast geven. Het tast de ontwikkeling van de hersenen aan, waardoor gedragsproblemen ontstaan. Waarom het neurologische problemen geeft is niet duidelijk, maar vermoedelijk tast het de neuronen in het brein en zenuwbanen aan. Het heeft gevolgen voor hoe goed het kind kan kruipen en bewegen. De eerste stapjes zullen nooit worden gezet, oftewel bij het ouder worden zal men in een rolstoel zitten. Het kan eveneens leiden tot spastische bewegingen, doordat spieren overmatig worden geactiveerd. Meest opvallende is dat het kind schade aan zichzelf gaat toebrengen. Daarbij gaat het om ongecontroleerd ongewild bijten op de tong, wang of lippen. Het leidt tot onherstelbare schade aan de mond. Vaak gaat men over om bepaalde tanden preventief bij het kind te laten trekken, zodat schade wordt geminimaliseerd. Daarnaast kan het gaan om extreem agressief gedrag, overal tegen aan moeten schoppen of slaan. Meestal is er sprake van mentale achterstand.

Oranje korreltjes

In het lichaam is reeds vanaf jonge leeftijd een hoog urinezuurgehalte van toepassing. Bij de baby zal het tot gruis in de plas leiden. Meest typerende is dat het er zanderig uitziet en een oranje kleur heeft. Als ouder treft men het in de luier aan als een korrelige substantie. Het vocht van de urine is door de luier opgenomen terwijl de kristallisaties op het stof blijven liggen. Deze oranje verkleuring wordt vaak niet als ernstig beschouwd, echter is een helder teken dat het syndroom van toepassing is. In combinatie met het ongewone gedrag met trage groei en ontwikkeling van het kind kan het worden herkend.

Nierschade

Omdat de nieren afvalstoffen uit het lichaam moeten verwijderen, zal dit orgaan continu overuren maken. Die overbelasting leidt tot nierproblemen zoals nierlijden, -stenen en –falen. Oftewel dit gaat gepaard met vervuiling van het lichaam, pijnlijke klachten en aanvullende aantasting van cellen. Denk aan de opbouw van andere gifstoffen naast de urinezuuropbouw. Let wel indien de ziekte onbehandeld blijft, kan het kind reeds voor het tiende levensjaar komen te overlijden.

Behandeling Lesch-Nyhan syndroom

Om nierschade te minimaliseren wordt het medicijn Allopurinol toegepast (lit.3). Deze medicatie zorgt ervoor dat purine minder snel wordt omgezet naar urinezuur. Oftewel de schadelijke factor wordt beperkt. De nog aangemaakte hoeveelheid urinezuur kan zodoende via de urine worden afgevoerd. Dit medicijn wordt ook voorgeschreven voor jicht en reuma patiënten. Het zorgt ervoor dat kristallen afnemen en ontstekingen verdwijnen. Ook de inname van berkenbladthee kan helpen om afvalstoffen beter af te kunnen voeren. Aanvullend zal een aangepast dieet noodzakelijk zijn, waarnaast ook extra vitamine B11 wordt ingenomen.