Het syndroom van Lesch Nyhan: symptomen en behandeling

Het Lesch-Nyhan syndroom (LNS) is een zeldzame en erfelijke aandoening. Patiënten hebben last van diverse lichamelijke en mentale gebreken zoals groeistoornissen, een slechte controle over de spieren, zeer ernstige jicht en mentale retardatie. Ook doen veel patiënten met Lesch-Nyhan syndroom aan zelfbeschadiging of zelfmutilatie. De behandeling van LNS is veelal symptomatisch maar er worden vorderingen geboekt op het gebied van deep brain stimulation.

Lesch-Nyhan

• Wat is het Lesch-Nyhan Syndroom?
• Zelfmutilatie
• Neurologische symptomen
• Prognose
• Gerelateerde aandoeningen
• Behandeling

Wat is het Lesch-Nyhan Syndroom?

Het Lesch-Nyhan syndroom (afgekort als LNS), ook wel bekend als Nyhan’s syndroom, is een zeldzame en erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door het ontbreken van het enzym hypoxanthine-fosforibosyltransferase (HPRT). Dit syndroom wordt veroorzaakt door een defect aan een gen en het erft recessief over via het X-chromosoom: het gen wordt gedragen door de moeder, die zelf de ziekte niet heeft en wordt overgedragen op de zoon. Vrouwelijke dragers van het gen hebben wel een vergrote kans op jicht in hun latere levensjaren, maar ontwikkelen verder geen symptomen. In uiterst zeldzame gevallen is het echter mogelijk dat een vrouw een gemuteerd gen overerft van de vader en zo wel symptomen van het Lesch-Nyhan Syndroom ontwikkeld.

LNS is al aanwezig bij de geboorte. Patiënten hebben hun gehele leven diverse mentale en fysieke gebreken. De afwezigheid van HPRT zorgt voor een ophoping van urinezuur in alle lichaamssappen, en leidt tot problemen als zeer ernstige jicht, slechte controle over spieren en matige mentale retardatie, die al zichtbaar zijn in de eerste levensjaren.

Zelfmutilatie

Een ander kenmerk van Lesch Nyhan is ook de zelfmutilatie, voornamelijk zichtbaar bij het kapotbijten van de lippen en vingers, dat meestal begint in het tweede levenjaar. Het abnormaal hoge gehalte aan urinezuur zorgt ervoor dat sodiumkristallen zich vormen in de gewrichten, nieren, centraal zenuwstelsel en andere delen van het lichaam, met als gevolg ernstige nierproblemen en zwellingen die horen bij zeer zware vormen van jicht. Patiënten blijven vaak qua groei achter en hebben zeer kleine of verschrompelde testikels (testiculaire atrofie).

Neurologische symptomen

Neurologische symptomen zijn grimassen in het gezicht, onvrijwillig knikken en schudden met het hoofd, en herhaaldelijke bewegingen van armen en benen zoals ook zichtbaar bij de Ziekte van Huntington. Vaak moeten banden gebruikt worden om de beweging te beperken zodat patiënten zichzelf en anderen niet bezeren. De directe oorzaak van deze neurologische afwijkingen is nog onbekend. Door de afwezigheid van het enzym HPRT neemt het lichaam niet tot nauwelijks vitamine B12 op. Sommige patiënten ontwikkelen een afwijking die megaloblastische anemie heet als gevolg van het vitamine B12 tekort.

Prognose

De prognose voor mensen met het Syndroom van Lesch Nyhan is niet erg gunstig. De meeste zullen overlijden tussen hun tiende en dertigste levensjaar. In geval van goede behandeling door specialisten is het echter mogelijk langer te leven. In ontwikkelingslanden waar een goede behandeling en kennis van de ziekte ontbreekt komen patiënten vaak al voor hun tiende levensjaar te overlijden.

Gerelateerde aandoeningen

Een gerelateerde afwijking is het Syndroom van Kelley-Seegmiller. Ook hiervan is de oorzaak te vinden in het enzym HPRT, maar is slechts een gedeelte van de werking uitgeschakeld. Deze ziekte veroorzaakt ook jichtaanvallen en nierstenen, en vaak ook neurlogische afwijkingen, maar in mindere mate.

Behandeling

De behandeling van LNS is symptomatisch. Jicht kan worden behandeld met allopurinol om de hoeveelheid urinezuur te controleren. Nierstenen kunnen worden behandeld door lithotripsie of vergruizing, waarbij de stenen door golven of laser worden vergruist. Voor de neurologische symptomen is geen eenduidige behandeling. Soms worden medicijnen als carbidopa, levodopa, diazepam, haloperidol of phenobarbital gebruikt om verlichting te brengen.

De met de ziekte gepaard gaande spasmen kunnen worden behandeld en verminderd door de toediening van baclofen of benzodiazepine.

De zelfmutilatie kan worden voorkomen of verminderd door het gebruik van kalmerende medicatie, maar ook door het aanbrengen van banden en soms door het trainen van gedrag. Bij zo'n 60% van de patienten wordt op een bepaald moment de tanden en kiezen getreokken om zelfbeschadiging door bijten te voorkomen. Dit wordt door familieleden vaak gezien als een effectieve methode. Omdat het risico op zelfbeschadiging hoger is bij stress wordt dit gepoogd tot een minimum te beperken.

Deep-brain stimulation

In 2007 werd in het tijdschrift The New Yorker een artikel van Richard Preston gepubliceerd, waarin zoiets als "deep-brain stimulation" wordt besproken als mogelijke behandeling. Dit is onderzocht bij een aantal patiënten met het Lesch-Nyhan syndroom door Dr. Takaomi Taira in Tokio en door Dr. Philippe Coubes in Frankrijk. In sommige gevallen was een afname van spasmen en zelfmutilatie op te merken. Deze methode is oorspronkelijk zo'n 20 jaar geleden ontworpen voor de behandeling van mensen met de Ziekte van Parkinson. Bij deze behandeling worden in een specifieke regio in de hersenen draden aangebracht bij een patiënt die niet onder narcose is maar met een plaatselijke verdoving bij volledig bewustzijn. Bij patiënten met de Ziekte van Parkinson is dit echter beter uit te voeren omdat zij geen mentale afwijkingen hebben en dus hun volledige medewerking kunnen verlenen tijdens de ingreep.