Informatie over slechthorendheid

Er zijn verschillende vormen van slechthorendheid, met diverse oorzaken. Voor mensen die slechter horen kan het lastiger zijn om te communiceren met mensen met een normaal gehoor. Maar met een beetje goede wil van zowel de goed horende als de slechthorende is het zeker mogelijk! Slechthorende mensen beheersen vaak manieren om het verminderde gehoor te compenseren. Ze zijn bijvoorbeeld extra goed in het lezen van gezichten of lipbewegingen of ze hebben bijna letterlijk aan een half woord genoeg. Het kan zijn dat de slechthorende niet alleen problemen heeft met 'verstaan' maar ook op andere vlakken moeite heeft met functioneren. Bijvoorbeeld motoriek, evenwicht of spreken. Dit kunnen voortvloeisels zijn uit het verminderde gehoor.

De werking van het gezonde oor

Geluiden zijn golfbewegingen van de lucht. Mensen ervaren geluid pas als geluid, wanneer deze geluidsgolven door de hersenen als geluid zijn verwerkt.
Hiervoor moet een uitvoerig proces plaatsvinden:

1. De oorschelp vangt de geluidsgolven op;
2. De golven worden via de gehoorgang naar het trommelvlies gebracht. Het trommelvlies vormt de scheiding tussen het buitenoor en het middenoor;
3. Het trommelvlies wordt door de passerende geluidsgolven in beweging gezet;
4. Op zijn beurt zet dit trillende trommelvlies drie gehoorbeentjes in beweging (hamer, aambeeld en stijgbeugel). Dit zorgt niet alleen voor verdere geleideling van het geluid maar het wordt ook versterkt;
5. De stijgbeugel activeert vloeistof in het slakkenhuis (het slakkenhuis bevindt zich in het binnenoor). Door het bewegende vloeistof, worden trilhaartjes in het slakkenhuis in werking gezet;
6. Het trillen van de haartjes zorgt voor een signaal naar de hersenen, waarna wij het geluid waarnemen.

Wat is slechthorendheid en welke gradaties zijn er?

Slechthorend zijn en doof zijn, is niet hetzelfde. Iemand die slechthorend is kan, eventueel met hulpmiddelen, omgevingsgeluiden en/of spraak waarnemen en verstaan. Bij iemand die doof is, is dit niet mogelijk. Doven zijn dus aangewezen op uitsluitend gebarentaal, terwijl voor slechthorenden gesproken communicatie wel mogelijk is.

Er zijn verschillende gradaties in slechthorend, variërend van licht tot zwaar slechthorend:

• Licht slechthorend = 20 - 50 db gehoorverlies
• Matig slechthorend = 50 - 70 db gehoorverlies
• Zwaar slechthorend = 70 - 90 db gehoorverlies
• (Doof = meer dan 90 db gehoorverlies)

Soorten gehoorverlies

Er zijn verschillende soorten van gehoorverlies, namelijk:

• Perceptief gehoorverlies: er is een beschadiging in het binnenoor, waardoor geluiden minder hard klinken of vervormd.
• Geleidingsgehoorverlies: het buitenoor of het middenoor is beschadigd. Geluiden klinken hierdoor gedempt.
• Gemengd gehoorverlies: een combinatie van perceptief gehoorverlies en geleidingsgehoorverlies.

Mogelijke oorzaken van slechthorendheid

Slechthorendheid kan aanwezig zijn bij de geboorte (aangeboren slechthorendheid) of op latere leeftijd ontstaan (verworven slechthorendheid). Er zijn veel mogelijke oorzaken, waaronder:

Ziektes/syndromen

• Syndroom van Usher
• Ziekte van Ménière
• Brughoektumor

Hersen- en zenuwstel

• Verstoorde werking van de gehoorzenuw
• Een hersenaandoening

Overig

• Gebruik van bepaalde medicatie
• Regelmatige blootstelling aan harde geluiden
• Oorontstekingen
• Otosclerose (in het binnenoor vindt overmatige botgroei plaats. Dit belemmert de (tril)functie van de stijgbeugel.

Tegen welke problemen lopen slechthorende mensen aan?

Slecht horen is meer dan 'af en toe niet verstaan wat er gezegd' of een geluid niet horen. De slechthorende kan onder andere moeite hebben met:

• Horen uit welke richting een geluid komt;
• Eigen stemvolume aanpassen aan de omgeving (slechthorenden spreken vaak hard, omdat ze zichzelf zachter horen);
• (Subtiele) intonatie horen in iemands stem. Men hoort vaak vlakker/monotoner;
• Het verdragen van harde geluiden;
• Belangrijke geluiden onderscheiden van bijgeluiden;
• Geluiden/stemmen herkennen

Bijkomende problemen

Niet alleen het verminderde gehoor is lastig, er kunnen ook andere moeilijkheden uit voortvloeien.

Vermoeidheid

Het is vermoeiend om slechter te horen. Het vergt een extra inspanning om de dagelijkse dingen te doen. Denk bijvoorbeeld aan fietsen of lopen in het verkeer. Goed horende mensen horen ruim op tijd als er een auto aankomt. Mensen die slechter horen, horen de auto pas later. Om te voorkomen dat ze de auto te laat opmerken moeten ze extra gebruik maken van hun zicht. Het scannen van de omgeving gebeurt dus niet automatisch, er moet bewust (visuele) informatie gezocht worden, die anderen via hun gehoor binnenkrijgen. Slechthorenden maken soms een onrustige indruk omdat hun ogen regelmatig de omgeving scannen.

Vertraagde ontwikkeling

Wanneer de slechthorendheid ontstaat bij de geboorte of in de jonge jaren, kan de ontwikkeling trager verlopen.
Soms doet het kind er langer over om te leren spreken (het spreken is vaak monotoner omdat het kind zelf ook monotoner hoort), lezen en schrijven. Maar het is ook mogelijk dat het kind zoveel moeite en energie moet stoppen in het horen dat er simpelweg minder energie overblijft om op andere gebieden te ontwikkelen/ervaringen op te doen.

Motoriek en evenwicht

Soms is de slechthorendheid het gevolg van vele (midden)oorontstekingen. In dat geval kunnen er problemen ontstaan met de motoriek en het evenwicht. Dit komt omdat het evenwichtsorgaan zich in het oor bevindt.

Waar kun je op letten bij een gesprek met een slechthorende?

• Sommige slechthorende mensen horen met hun ene oor beter dan met hun andere oor. Ga dan aan de kant zitten/staan van het best functionerende oor;
• Je kunt ook recht tegenover de slechthorende gaan zitten, dit is vooral fijn voor degenen die veel gebruik maken van liplezen en het lezen van gezichtsuitdrukkingen. Zorg in dat geval ook voor voldoende licht;
• Vraag regelmatig aan de slechthorende of hij/zij het allemaal nog volgt. Niet iedereen zal dit uit zichzelf aangeven. Men kan zich bijvoorbeeld bezwaard voelen om te vragen om herhaling;
• Vul gesproken taal aan met visuele informatie. Maak een gebaar, wijs iets aan, zet je mimiek in etc.

Wat kun je beter niet doen?

Naast de dingen die je wél kan doen, zijn er ook een aantal dingen die je beter niet kan doen:

• Je stem overdreven verheffen: een wat harder stemvolume is fijn, maar bij een te harde stem vervormt het geluid.
• Niet herhalen wat je zei: soms zeg je iets 'tussen neus en lippen door' en juist die dingen worden vaak niet verstaan. Herhaal ook deze opmerkingen, zo nodig vaker. Doe het niet af met: "Ach, het was niet belangrijk."
• Opmerkingen maken over de stem van de slechthorende: als iemand vanaf jongs af aan slecht hoort, heeft dit vaak invloed op de ontwikkeling van de stem. Laat opmerkingen en vooral grappen hierover achterwege. De slechthorende kan zijn stem nauwelijks veranderen en het maakt hooguit extra onzeker.