Koepokken, blaasjes op de huid

De koepokken wordt veroorzaakt door een virus dat verre familie is van het menselijke pokkenvirus. De pokken of de koepokken moeten niet in verband worden gebracht met de waterpokken: dit is een geheel ander virus. Vroeger kregen de melkmeisjes geen pokken nadat ze in aanraking waren geweest met koepokken. Artsen besloten om het koepokkenvirus in te brengen bij mensen, die beschermd bleken te zijn tegen het gevaarlijke en dodelijke pokkenvirus (de menselijke variant). Koepokken worden vaak overgedragen door besmette ratten, andere knaagdieren of katten. De symptomen zijn vaak mild.

Wat zijn koepokken?

Koepokken worden ook wel vaccinia genoemd. In de 18e eeuw werden koepokken voor het eerst opgemerkt. Melkmeisjes die in aanraking kwamen met koepokken werden lichtelijk ziek, maar bleken daarna goed beschermd te zijn tegen de menselijke pokkenvariant. Een arts bedacht dat het mogelijk moest zijn om op deze manier mensen te beschermen tegen de gevaarlijke mensenpokken. Er werd met een mesje in een koepok gesneden. Met dit besmette mesje werd een sneetje in de mensenhuid aangebracht. Op die manier kreeg de mens het koepokkenvirus binnen en bouwde weerstand op tegen het pokkenvirus.

Vaccinatie

Het koepokkenvirus inbrengen bij mensen was de eerste vaccinatie (inenting). Het woord vaccinatie is dan ook afgeleid van vaccinia (koepokken). Door middel van een vaccinatie komt het afweersysteem in actie tegen het ingebrachte virus en leert het virus herkennen en aanvallen. Een gezond kind werd bewust besmet met het koepokkenvirus. Daarna werd getracht het kind ziek te maken door het te besmetten met het menselijke pokkenvirus. Het kind bleek immuun voor het virus en bleef gezond. In eerste instantie was de vaccinatie tegen de pokken alleen voor de armen bestemd om verdere verspreiding te voorkomen. Later werd de vaccinatie verplicht, vanaf het jaar 1872. De pokken konden toen zeer dodelijk zijn. In één epidemie stierven ruim 23.000 mensen aan de pokken. In totaal eiste de poken 60 miljoen levens.

Pokken zijn geen waterpokken

Bij pokken denken we vaak aan waterpokken. De waterpokken komt bij nagenoeg elk kind een zeker voor. Er ontstaan met vocht gevulde blaasjes op de huid. Ze zijn besmettelijk en er is geen medicijn of vaccinatie dat waterpokken tegengaat. Het kind geneest doorgaans binnen tien dagen weer. Bij kinderen onder de vijf jaar oud komen heel soms ernstige complicaties voor en kan het kind sterven. De gewone pokken is een veel dodelijkere ziekte. Gemiddeld stierf hier 1 op de 10 mensen aan. Door de verplichte vaccinatie werd besmetting met de pokken sterk terug gedrongen. Uiteindelijk verdween de ziekte helemaal. Het virus is geheel uitgestorven. Wereldwijd wordt het virus in laboratoria bewaard voor onderzoek.

Koepokken bestaan wel nog

De koepokken bestaan, in tegenstelling tot de menselijke pokken, wel nog. De laatste jaren zijn de koepokken in Nederland niet meer bij koeien aangetroffen. Wel huiskatten en knaagdieren zijn soms besmet met het virus. De mens kan via deze dieren besmet raken. Vooral jongeren onder de 20 jaar worden vaker besmet.

Symptomen

Wie besmet raakt met de koepokken zal een aantal symptomen krijgen die net zo mild verlopen als bij de waterpokken. Er ontstaan blaasjes en vochtophoping. Ook koorts ontstaat. Men kan zich algeheel ziek voelen en de lymfeklieren zijn vaak opgezet. De handen, het gezicht en de armen zijn het vaakst aangedaan: hierop bevinden zich de blaasjes. In zeldzame gevallen treden er ernstige complicaties op en kan de patiënt overlijden. De koepokken moeten niet verward worden met de waterpokken. De waterpokken zijn geheel anders. De koepokken (het virus dat deze veroorzaakt) zijn wel familie van de menselijke pokken.

De ziekte voorkomen

In 2009 raakten mensen in Frankrijk en Duitsland besmet met de koepokken. Besmette tamme ratten waren de oorzaak. Deze waren afkomstig van een Tsjechisch rattenfokbedrijf. Er waren ook ratten naar Nederland geïmporteerd. In Nederland zelf werden geen mensen ziek. Besmette dieren vertonen zweren en pokken op de huid. Vaak is dit op de plek waar ze gebeten en dus geïnfecteerd zijn. Besmette ratten vertonen vaak wondjes op de staart of pokken rondom de oren en ogen. Bij koeien ontstaat en pokken rondom de uiers. Besmette dieren genezen doorgaans binnen zes tot acht weken weer vanzelf. Ze worden er zelden ziek van. Besmette dieren moeten wel gescheiden gehouden worden (in quarantaine). Zo wordt verdere besmetting op andere dieren of mensen voorkomen.

Behandeling

Het virus reageert niet op antibiotica. Het is dan ook lastig om koepokken te bestrijden, er kan slechts aan symptoombestrijding gedaan worden. De meeste mensen genezen goed van de koepokken zonder blijvende complicaties of schade. In ernstige gevallen is het nodig om de patiënt op te nemen in het ziekenhuis. Vooral jonge kinderen onder de vijf jaar oud lopen meer risico op het verkrijgen van complicaties. Mensen die voor 1976 zijn ingeënt tegen de pokken, lopen geen risico op het krijgen van de koepokken.