Gezichtstransplantatie, hoe werkt het en zijn er risico's

Een gezichtstransplantatie is een operatie waarbij een deel van het gezicht wordt vervangen. De eerste gedeeltelijke gezichtstransplantatie werd in 2005 in Frankrijk uitgevoerd. Vijf Jaar later werd de eerste gehele gezichtstransplantatie uitgevoerd in Spanje. Vooral Turkije, Frankrijk, de VS en Spanje zijn druk bezig met het uitvoeren en ontwikkelen van gezichtstransplantaties. Net als bij orgaantransplantaties zijn er risico's verbonden aan de operatie. Daarnaast zijn er ook ethische redenen waar rekening mee moet worden gehouden.

Gezichtstransplantatie

• Wat is een gezichtstransplantatie?
• Wie kunnen een gezichtstransplantaties ontvangen?
• De donor
• Tijdens de operatie
• De risico's
• Ethische aspecten

Wat is een gezichtstransplantatie?

Een gezicht is enorm belangrijk voor het uitdrukken van emoties, voor het uiterlijk, voor de identiteit en voor de dagelijkse interacties van een persoon Een ernstig ongeluk wat het gezicht er verminkt uit laat zien kan een verwoestend effect hebben op het leven van een persoon, het zorgt er voor dat iemand anders is.

Hoewel reconstructieve operaties tegenwoordig al vergevorderd zijn, is het nog bijna onmogelijk om een gezicht te reconstrueren zonder het gebruik van weefsel van een andere bron dan de patiënt zelf. Het lichaam zelf heeft niet genoeg weefsel dat de textuur, elasticiteit en complexiteit heeft als het gezicht. Daarom is de enige andere optie het transplanteren van het gezicht van een donor. De eerste gedeeltelijke gezichtstransplantatie werd in 2005 uitgevoerd op Isabelle Dinoire. Ze was een 38-jarige vrouw die aangevallen was door haar hond. Ze kreeg een nieuwe neus, kin en nieuwe lippen van een donor. In 2010 werd de eerste totale gezichtstransplantatie uitgevoerd in Spanje.

Sinds 2005 is het transplanteren van gezichten uitgegroeid van een experimentele mogelijkheid naar echte klinische realiteit. Enorme vooruitgang is in de laatste jaren geboekt. De ontvangers kunnen functies zoals lachen, eten, ruiken en spreken weer ontwikkelen.

Wie kunnen een gezichtstransplantaties ontvangen?

Mensen die zijn verminkt door bijvoorbeeld een ongeluk, een ziekte of een geboorteafwijking kunnen in aanmerking komen voor gezichtstransplantaties. Bij deze ongelukken zijn vaak verschillende delen van het gezicht aangedaan zoals de jukbeenderen, de onderkaak, de bovenkaak of de oogkas. Een alternatief voor gezichtstransplantaties is het reconstrueren van het gezicht. Hierbij wordt een deel van de huid van de patiënt van een plek, bijvoorbeeld de rug, billen of heupen, verplaatst naar het gezicht. Maar deze oplossing heeft vaak een groot aantal operaties nodig om de functionaliteit van het gezicht licht te verhogen. Daarom is het transplanteren van een gezicht een betere oplossing.

Er zijn verschillende redenen waarom een gezichtstransplantatie beter niet uitgevoerd kan worden. Bij zwangere vrouwen is dit bijvoorbeeld niet verstandig. Ook zijn kinderen vaak uitgesloten omdat ze anders op de medicijnen kunnen reageren, ook kan het groeien van de kinderen een negatief effect hebben op de transplantatie. Ook zouden kinderen zo'n operatie emotioneel en psychisch nog niet aan kunnen. De patiënt moet ook geen andere aandoeningen hebben zoals kanker of AIDS, hoewel hierbij soms uitzonderingen worden gemaakt.

De kandidaten moeten een screening ondergaan voordat ze aan de operatie beginnen. Deze screening bestaat uit een test waarbij wordt gekeken of ze de operatie wel aan kunnen, zowel medisch als psychisch. Ook moeten ze een informed consent tekenen.De uitkomsten verschillen per patiënt, omdat de operatie verschilt per patiënt.

De donor

Eigen weefsel

De eerste gehele gezichtstransplantatie was op een negen jaar oud meisje. Haar gezicht was er af gescheurd door een dorser. Ze kwam buiten bewustzijn het ziekenhuis binnen, haar gezicht zat in een plastic zak. Deze overblijfselen werden weer teruggeplaatst op haar hoofd en haar aderen werden met elkaar verbonden en de huid was opnieuw vastgemaakt. De operatie was succesvol, hoewel het meisje er wel spierschade aan heeft overgehouden, en littekens aan de randen.

Andere donoren

In 2005 was de eerste gedeeltelijke transplantatie van een deel van een gezicht van een donor naar een ontvanger. Vijf jaar later werd een geheel gezicht voor de eerste keer getransplanteerd. Het is belangrijk dat goed wordt onderzocht of de donor een goede match is. Het gezicht moet namelijk verbonden worden aan een bron waar nog actief bloed uit komt. De donor moet dan ook levend zijn, zijn vitale functies moeten nog actief zijn, maar diegene moet hersendood zijn zonder kans dat hij of zij nog bij kan komen. Er wordt gezocht naar donoren met dezelfde huidskleur en leeftijd. Het belangrijkste is een goede match te vinden zodat het weefsel niet wordt afgestoten. Er wordt hierbij gekeken naar HLA-typering. Hierbij wordt gekeken of de antilichamen van de donor geen immuunreactie bij de ontvanger kan opwekken, zodat het nieuwe gezicht niet wordt afgestoten. Hoe beter de antilichamen overeenkomen, hoe beter de ontvanger het nieuwe weefsel zal ontvangen.

Tijdens de operatie

Tijdens de operatie snijden dokters eerst het gezicht van de donor weg en halen ze deze van de schedel af. Hoeveel wordt verwijderd hangt af van hoeveel de ontvanger nodig heeft. Niet alleen de huid wordt weggehaald maar ook de spieren, vet kraakbeen, zenuwen en bloedvaten. Sommige mensen moeten ook bot getransplanteerd krijgen. Dit hangt allemaal van de situatie van de ontvanger af.
Een medisch team transporteert het weefsel van de donor naar de ontvanger, dit gebeurt op ijs. Voordat dit weefsel aankomt wordt bij de ontvanger al het overgebleven weefsel van het gezicht af gehaald.

De aderen en venen van de donor worden aan de bloedvaten van de ontvanger vastgemaakt met microscopisch kleine naalden en draad. Het nieuwe weefsel heeft namelijk zo snel mogelijk doorbloed worden om te blijven leven. Daarna worden de spieren en zenuwen vast gemaakt zodat de ontvanger weer gevoel en beweging kan ontwikkelen in het nieuwe gezicht. Daarna wordt het gezicht over de schedel van de ontvanger gelegd, aangepast zodat het past en aan elkaar vast gemaakt.

De risico's

Veel mensen vragen zich af of de ontvanger er uit ziet als de donor na het ontvangen van zijn gezicht. Het antwoord hier op is nee, een gezicht wordt namelijk niet alleen bepaald door het weefsel, maar ook door de onderliggende botstructuren. Uiteindelijk zal de patiënt er uit zien als een combinatie van zichzelf en de donor.

Daarnaast brengt deze operatie dezelfde risico's met zich mee als bij elke andere operatie. Het weefsel in het gezicht ligt open waardoor er infecties en bloedingen kunnen ontstaan. Ook kan een bloedpropje ontstaan in de vaatjes van de donor die het weefsel kan beschadigen. Net als bij andere orgaan donaties is er kans op het afstoten van het nieuwe gezicht. Na de operatie worden medicijnen gegeven die het immuunsysteem onderdrukken, zodat de afstoting wordt onderdrukt. Maar deze medicijnen kunnen ook gevaarlijke bijwerkingen hebben.

Ethische aspecten

De technologie om gezichten te transplanteren bestaat al lang. Toch werd het niet gelijk uitgevoerd omdat er veel ethische zorgen zijn. Ten eerste moet de donor van de levens ondersteunende apparatuur worden gehaald terwijl hij technisch gezien nog in leven is.
Daarnaast is het de vraag of het ethisch gezien wel acceptabel is dat zo'n grote operatie wordt uitgevoerd terwijl de patiënt niet in levensgevaar is, het is vaak puur een cosmetische operatie. De operatie is gevaarlijk, meerdere mensen zijn al overleden na heet uitvoeren van de operatie.

Ook vragen mensen zich af of er ooit een dag komt dat mensen niet alleen meer een operatie krijgen als ze grote verwondingen hebben, maar of de technieken ooit zo goed worden dat de transplantatie er voor zorgt dat je jonger en mooier lijkt. De patiënt moet daarnaast zijn leven lang immuunsysteem onderdrukkende medicijnen nemen zodat het immuunsysteem het nieuwe gezicht niet afstoot. Hierdoor neemt de kans toe op infecties, nierschade en ook kanker.

Lees verder

• Soorten orgaan- en weefseldonatie