Gered en toch verdronken - het gevaar van Secondary Drowning

Iedereen haalt opgelucht adem, evenals het kind dat bijna was verdronken. Net op tijd heeft het badpersoneel de 4-jarige jongen uit het water gevist. Het lijkt goed met hem te gaan, totdat hij plotseling onrustig wordt en duidelijk zichtbaar moeite krijgt met ademhalen. Bij elke uitademing zien de omstanders roze/rood schuimend vocht rond zijn mond verschijnen. Gelukkig is de ambulance snel ter plaatse en kan de jongen in het ziekenhuis behandeld worden, maar het was kantje boord. Bijna was hij het slachtoffer geworden van Secondary Drowning. Een bizar verhaal? Ja en nee. Ja, in de zin dat je dit niet verwacht na een goed geslaagde redding. Nee, omdat Secondary Drowing een reëel gevaar vormt na een redding uit het water. Wanneer er niet op tijd wordt ingegrepen volgt onherroepelijk de dood. Hoog tijd dus voor een stukje voorlichting over deze sluipmoordenaar.

Verdrinking in het kort

Er zijn twee soorten verdrinking te onderscheiden. De eerste is de primaire verdrinking, als iemand te water raakt en in nood komt te verkeren. Wanneer hij onder water terecht komt, is het niet meer mogelijk om adem te halen. Via de ademhaling komt zuurstof ons lichaam binnen. Dit hebben onze organen nodig om hun werk goed te kunnen doen. Een mens kan slechts enkele minuten zonder zuurstof: wanneer hij niet binnen drie tot vijf minuten gered wordt, is de kans op overleven zeer klein. Na een minuut of zeven treedt onherroepelijk de dood in. Reanimatie baadt dan niet meer.

Bij secundaire verdrinking (niet te verwarren met Secondary Drowning) was de persoon al bewusteloos voordat hij te water raakte. De verdrinking vloeit dan voort uit de gevolgen van een eerder letsel.

Water in de longen?

Er wordt altijd gedacht dat mensen, die verdronken zijn een enorme hoeveelheid water in de longen hebben. Dit is niet altijd het geval. Mensen die aan het verdrinken zijn, proberen in eerste instantie hun mond dicht te houden om te voorkomen dat ze water binnen krijgen. Uiteindelijk houdt het slachtoffer dit niet meer vol en gaat zijn mond toch open, door een steeds sterker wordende ademhalingsprikkel. Het water stroomt de luchtpijp in, waarna de stembanden zich samenknijpen. Dit is een reactie van het lichaam en vormt een basale bescherming tegen het verder inademen van water. Dit noemt men ook wel een laryngospasme. Dit laryngospasme duurt normaal gesproken 30 tot 60 seconden, voordat de luchtpijp alsnog open gaat en het water de longen in stroomt. In sommige gevallen blijven de stembanden langer samengeknepen en stikt het slachtoffer. Hij sterft dan voordat de verdrinkingsdood zou intreden. Na sectie op zo'n persoon is er vaak weinig water terug te vinden in de longen. Men noemt dit ook wel een droge verdrinking.

Vocht uit de bloedbaan

Men heeft ontdekt dat de hoeveelheid water, die tijdens het verdrinkingsproces de longen instroomt, doorgaans minder is dan menigeen denkt. Toch zijn er gevallen bekend van slachtoffers bij wie de longen vol water zaten, zelfs van degenen die gered zijn voordat het laryngospasme werd opgeheven. Dit is een gevolg van het zuurstofgebrek in het bloed van het slachtoffer. Wanneer je net in het water ligt, zijn je organen nog volop aan het werk. Zij hebben veel zuurstof nodig, maar dit wordt niet meer aangevuld via de ademhaling. Er ontstaat zuurstofgebrek waardoor vocht uit de bloedbaan in de longblaasjes terecht komt. Dit noemt men ook wel osmose. De longen vullen zich dus met water vanuit het lichaam. Dit proces kan ook nog doorgaan nadat het slachtoffer op de kant is gehaald en weer normaal ademhaalt.

De jongen uit South Carolina

In South Carolina kregen de ouders van een tienjarige jongen, in 2008 de schrik van hun leven. Hij was met zijn ouders in een zwembad geweest en had door een ongelukkig toeval water in zijn longen gekregen. Hij had het even benauwd gehad, maar was verder geen moment in gevaar geweest. Na het incident was hij doorgegaan met spelen, al had hij zich volgens zijn moeder opmerkelijk gedragen. Hij had zichzelf in het bad bevuild, iets wat hij anders nooit zou doen.

Na een uurtje waren ze naar huis gegaan. De jongen was zo moe geweest dat hij alleen nog maar naar bed wilde. Hij werd nooit meer wakker.

Na onderzoek bleek hij het slachtoffer te zijn van Secondary Drowing. Niemand had dit zien aankomen, of hieraan gedacht. Hij had na het incident in het zwembad (dat in de geraadpleegde bronnen niet eens wordt beschreven!) immers gewoon gespeeld, en geademd, al was zijn gedrag en extreme vermoeidheid wel opmerkelijk te noemen. In feite was hij later op het droge, alsnog verdronken. Hoe heeft dit kunnen gebeuren?

Secondary Drowning - een sluipmoordenaar?

Met dit verhaal in het achterhoofd is men tegenwoordig extra alert op Secondary Drowning. Mensen die het slachtoffer zijn geweest van een bijna verdrinking, moeten altijd ter observatie opgenomen worden in het ziekenhuis, zodat er op tijd kan worden ingegrepen als Secondary Drowning zich voordoet. Dit kan namelijk één tot vierentwintig uur na de bijna verdrinking optreden, waardoor de persoon in kwestie alsnog verdrinkt. Dit gebeurt dan doordat de longblaasjes zich vullen met vocht uit de bloedbaan. Bovendien verdwijnt het dunne vlies (surfactant) dat er normaal gesproken voor zorgt dat de longblaasjes open blijven. De weerstand in het longweefsel neemt hierdoor toe, waardoor het ademhalen sterk bemoeilijkt wordt. Dit proces kan een aantal uren duren, wat verklaart dat het slachtoffer zich eerst nog redelijk goed voelt en ook gewoon kan ademhalen nadat hij uit het water gehaald is. In het lichaam is er natuurlijk wel van alles mis. Omdat ook de hersenen aangetast kunnen zijn (ook zij hebben te weinig zuurstof gehad) kan er een plotselinge gedragsverandering optreden. Vooral kinderen kunnen bovendien extreem moe worden. Een derde kenmerk is dat de ademhaling sterk bemoeilijkt wordt, waardoor het slachtoffer in ademnood komt.

De moeder van de jongen in South Carolina zag alleen de eerste twee verschijnselen bij haar kind en herkende dit niet als Secondary Drowning. Logisch, want kinderen kunnen weleens vaker moe zijn. De ouders van het andere kind hadden meer geluk. Doordat hij moeite kreeg met ademhalen, werden zij gealarmeerd en kon Tim op tijd in het ziekenhuis behandeld worden.

Behandeling van Secondary Drowning

Wanneer je niets doet, leidt Secondary Drowning onherroepelijk tot de dood. Het slachtoffer stikt a.h.w. in zijn eigen longvocht en door de weerstand, veroorzaakt door het wegvallen van het surfactant, is ademen soms in het geheel niet meer mogelijk.
Snelle hulp is noodzakelijk. Dit gebeurt in een gespecialiseerd ziekenhuis (In Nederland heeft niet elk ziekenhuis hier de faciliteiten voor). De patiënt moet namelijk beademd worden met overdruk. Dit is nodig om de longblaasjes met luchtdruk open te houden. Men brengt daartoe een buis aan in de luchtpijp, zodat de zuurstof snel zijn weg kan vinden naar de noodlijdende longen van het slachtoffer.

Conclusie

Secondary Drowning is een reëel gevaar na een bijna verdrinking. Het is dus zaak dat men hierop alert blijft. Na een redding dient het slachtoffer altijd ter observatie te worden opgenomen in een ziekenhuis. Tegenwoordig gebeurt dit standaard. Soms krijgt iemand zelfs op het zwembad al zuivere zuurstof toegediend om het tekort aan zuurstof snel te compenseren, want de longen en ook de andere organen hebben het onder water behoorlijk moeilijk gehad.

Het lastigst zijn de gevallen waarbij er niet echt een ongeluk gebeurd is. Het kind dat zich verslikt en op die manier water in zijn longen krijgt of een kind dat slechts even in het water ligt en door zijn moeder gered wordt. In dat geval komen er geen hulpdiensten aan te pas, maar kan het kwaad al wel geschied zijn. Dan moet je weten waar je op moet letten. Dat zijn dus de volgende dingen:

• plotselinge verandering in gedrag
• extreme vermoeidheid
• ademhalingsmoeilijkheden.

Nooit van gehoord

De ellende is dat veel mensen nooit van Secondary Drowning hebben gehoord. Juist omdat het vaak pas uren na het bezoek in het zwembad plaatsvindt, wordt de link niet altijd meer gelegd, zeker niet als het in eerste instantie allemaal goed is afgelopen.
Daarom is goede voorlichting van levensbelang, zodat ouders en hulpverleners alert blijven na een bijna verdrinking. Hierdoor wordt de sluipmoordenaar zichtbaar en kan hij zijn vernietigende werk niet meer doen. Want zeg nou zelf, het is toch enorm triest als iemand, na succesvol gered te zijn, alsnog verdrinkt.