Alvleesklierkanker: oorzaak, symptomen, behandeling

In Nederland zijn er ongeveer 2200 personen bij wie alvleesklierkanker (pancreascarcinoom) is geconstateerd. Deze vorm van kanker komt zowel bij mannen als vrouwen voor. Als gekeken wordt naar de leeftijd dan worden vooral mensen ouder dan zestig jaar getroffen door de ziekte. Voor de behandeling is het van groot belang dat de alvleesklierkanker in een vroeg stadium wordt geconstateerd. Helaas openbaren de symptomen zich vaak vrij laat: als de tumor al is doorgegroeid naar een ander orgaan.

Alvleesklier of pancreas

Een zachte klier met een lengte van ongeveer twaalf tot vijftien centimeter die achter de maag ligt, tegen de achterwand van de buikholte. Horizontaal ligt de alvleesklier van de twaalfvingerige darm tot de milt. Het dikste deel, de kop, ligt naast de twaalfvingerige darm en het dunste gedeelte, de staart, ligt in de buurt van de milt. De alvleesklier zorgt voor afscheiding van spijsverteringssappen naar de darm. De eilandjes van Langerhans liggen verspreid in de alvleesklier. Dit zijn groepjes cellen die ervoor zorgen dat insuline en glucagon (hormonen) worden afgescheiden in het bloed.

Alvleesklierkanker

Bij alvleesklierkanker is er sprake van een kwaadaardige tumor in de alvleesklier, ook wel pancreas genoemd. Er zijn verschillende soorten alvleesklierkanker: adenocarcinoom (heeft zijn oorsprong in de afvoerkanaaltjes van de alvleesklier), onstaat de kanker in de pancreaskop: pancreaskopcarcinoom. Er kunnen bij de kop van de alvleesklier ook tumoren ontstaan die niet van het weefsel van de alvleesklier zelf afkomen. Een tumor kan bijvoorbeeld zijn oorsprong hebben in de papil van Vater, de galweg, de dunne darm. Als niet kan worden bepaald om welk type weefsel het gaat (in of rond de kop van de alvleesklier) dan wordt de term periampullaire tumor gebruikt.

Groei van de tumor naar andere delen van het lichaam

Als een tumor in de alvleesklier doorgroeit dan gaat deze met name naar de twaalfvingerige darm (bovenste gedeelte dunne darm), zenuwen, bloedvaten, buikholte. Als de tumor groter wordt, kunnen er cellen loslaten en in de lymfeklieren rond de alvleesklier terechtkomen en daar tumoren vormen (uitzaaiingen alvleesklierkanker). Er kunnen uitzaaiingen in andere organen ontstaan door verspreiding via het bloed, denk aan de longen, de lever.

Bij wie komt alvleesklierkanker voor?

Met name mensen ouder dan zestig jaar worden getroffen door alvleesklierkanker. In enkele gevallen komt het op jongere leeftijd voor. Het geslacht maakt niet uit, de ziekte komt even vaak voor bij mannen en vrouwen.

Oorzaak

Het is niet bekend wat precies de oorzaak is van alvleesklierkanker. Wel zijn er factoren die mogelijk de kans op alvleesklierkanker verhogen zoals roken (is bewezen), overmatig gebruik van alcohol, vette voeding, een chronische ontsteking van de alvleesklier, diabetes. Bij circa vijf procent van de personen met alvleesklierkanker speelt erfelijkheid een rol.

Symptomen

Het duurt vaak vrij lang voordat iemand iets merkt van de tumor. Dit komt omdat de verschijnselen meestal pas optreden als de tumor doorgroeit naar een ander orgaan of als de zenuwbanen rond de alvleesklier worden bereikt door de tumor. Wat voor klachten iemand heeft hangt samen met het formaat van de tumor, de locatie en de invloed van de tumor op een eventueel ander orgaan wat wordt aangetast.

Klachten die vaak optreden:

• Minder trek in eten.
• Verlies van gewicht.
• Een misselijk gevoel.
• Pijn, die je kunt omschrijven als zeurend, in het midden van buik of rug.
• Het patroon van ontlasting is anders dan normaal.
• Geelzucht: bij een tumor bij of in de kop van de alvleesklier.

Geelzucht bij alvleesklierkanker

Bevindt de tumor zich bij of in de kop van de alvleesklier dan kan deze de grote galbuis blokkeren. Gal hoopt zich dan op in de lever, galblaas en galwegen. De persoon zal zich moe voelen en nergens meer zin in hebben omdat de lever de gal niet kwijt kan. De vertering van voedsel zal niet goed meer verlopen omdat de gal niet meer naar de twaalfvingerige darm loopt. Als de grote galbuis is geblokkeerd dan zie je dat de ontlasting licht van kleur wordt of zelfs wit, ook de consistentie verandert: een stuk dunner dan normaal. Oogwit en huid kunnen geel kleuren doordat een groot gedeelte van de galkleurstof die zich heeft opgehoopt, opgenomen wordt in het bloed (en terecht komt in oog, huid). Het kan ook leiden tot jeuk over het hele lijf. De urine wordt donkerder van kleur.

Diagnose

Neem altijd contact op met de huisarts als je enkele van bovenstaande symptomen herkent bij jezelf of bij een naaste. Lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek zal worden gedaan. Wordt er bij het onderzoek van het bloed diabetes of geelzucht geconstateerd dan kan dit mogelijk wijzen op alvleesklierkanker. Vervolgonderzoeken kunnen zijn: echografie, CT-scan, ERCP-onderzoek (kijkonderzoek: contrastvloeistof, cellen van de tumor kunnen weggenomen worden voor onderzoek), MRCP (MRI-scan van alvleesklier en galwegen), laparoscopie (kijkoperatie).

Behandeling

Het is afhankelijk van in welk stadium de ziekte zich verkeert, maar ook de vorm van alvleesklierkanker, de locatie en het formaat van de tumor. Ook speelt mee hoe de lichamelijke conditie van de persoon is. Het kan gaan om curatieve behandeling, dit houdt in dat genezing van de ziekte het doel is. Is er na een operatie een aanvullende behandeling nodig zoals chemotherapie dan wordt daarvoor de term adjuvante behandeling voor gebruikt. Als de kanker niet meer curatief kan worden behandeld, dan is de behandeling gericht op het remmen of reduceren van de ziekte of het voorkomen van verschijnselen: palliatieve behandeling.

Behandelingen die toegepast worden:

• Operatie;
• Aanbrengen van een buisje (wordt ook wel stent of endoprothese genoemd);
• Chemotherapie;
• Radiotherapie.

Waar verder op letten?

• Vraag aan de arts om goede pijnstillers.
• Het is belangrijk om de voedingstoestand en het lichaamsgewicht stabiel te houden. Vraag om advies bij een diëtist.
• Drink voldoende.
• Eet vaker kleine hoeveelheden verspreid over de dag (niet zo snel een verzadigd gevoel).
• Maak angsten over de ziekte of andere zaken bespreekbaar, ga niet piekeren.
• Fysiotherapie: Ontspanningsoefeningen kunnen pijn en spanningen verminderen.

Prognose

Bij alvleesklierkanker is het van zeer groot belang dat de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt. De soort alvleesklierkanker en het stadium waarin de ziekte zich bevindt bepalen hoe groot de kans is om de ziekte te overleven.