Kan bot pijn doen?

Je hoort het wel vaker: ik heb zware botten, daarom ben ik zo zwaar. Fabel! Zware botten bestaan gewoonweg niet. Nog een fabel: pijn aan een bot hebben. Dit is onmogelijk, omdat botten geen zenuwen bevatten. Toch kan een bot pijnlijk aanvoelen. Maar als het niet door het bot zelf wordt veroorzaakt, waardoor dan wel? Dit heeft met het beenvlies te maken. Een dun vlies dat om het bot heen ligt. Hierdoor lopen veel zenuwen en bloedvaten. Via kanaaltjes in het bot lopen deze zenuwen en bloedvaten naar het binnenste gedeelte van het bot toe. In sommige grote botten vinden we beenmerg. Dit is een rode sponsachtige massa waarin de aanmaak van bloedcellen en bloedplaatjes plaatsvindt. Pijn aan het bot kan ontstaan door een botbreuk of andere beschadiging. Soms is een bottumor de oorzaak.

Wat is bot?

Bot wordt ook wel been genoemd. We spreken dan ook van beenderen of het skelet (het geheel aan botten./beenderen). De Latijnse naam voor bot is osteo. Het gehele skelet/geraamte weegt bij een volwassen persoon ongeveer 10 kilo. Sommige mensen die zwaar zijn zeggen dat ze zware botten hebben. Dit is echter een fabel: zware botten bestaan niet. Lichaamsvet gaat zich ook niet in de botten ophopen en iemand met overgewicht heeft puur te maken met een teveel aan lichaamsvet of soms een teveel aan vocht.

Functie van het skelet

Het gehele skelet heeft een aantal belangrijke functies. Ten eerste geeft het vorm en stevigheid aan ons lichaam. Zonder het skelet zouden we als een pudding in elkaar zakken, wat niet echt fraai is. Ten tweede geeft het bescherming. De hersens bijvoorbeeld, die worden veilig beschermd door de schedel. Of het hart, dat zich veilig in de borstkas bevindt. Zonder dit pantser zou er teveel beschadiging aan de organen ontstaan.

Ook zorgt het skelet voor beweging. De verschillende botten zijn met elkaar verbonden middels een gewricht. Kijk maar naar de arm. De bovenarm en de onderarm worden met elkaar verbonden door het elleboog-gewricht. Dit gewricht maakt het mogelijk dat we de arm kunnen buigen. Ook kunnen we hierdoor goed open en rennen.

Het binnenste gedeelte van sommige grote botten bestaat uit beenmerg. Dit is het zachte binnenste gedeelte van het bot. In het beenmerg worden rode bloedlichaampjes aangemaakt. Deze bloedlichaampjes zorgen voor het transport van zuurstof en voedingsstoffen naar alle lichaamsdelen toe. Ook wordt in het beenmerg de witte bloedcel geproduceerd. De witte bloedlichaampjes komen onder andere in actie tegen schadelijke bacteriën. Ook produceert het beenmerg de bloedplaatjes, die een belangrijke functie hebben bij de bloedstolling.

Hoe ziet levend bot eruit?

Aan de buitenkant van het bot ligt een dun wit vel, het beenvlies genaamd. De Griekse naam hiervoor is periost. Dit is een soort huid die het bot omringt. In het beenvlies bevinden zich veel zenuwen en bloedvaten. Het bot wordt gevoed dankzij het beenvlies. Daaronder vinden we het cilindervorming bot. Dit is van hard stevig materiaal gemaakt. Wanneer we hier doorheen willen komen, is er een zaag nodig. Er lopen duizenden kanaaltjes door het bot heen. Door deze kanaaltjes lopen de zenuwen en bloedvaten.

In sommige grote botten vinden we binnenin het beenmerg. Dit bestaat uit een sponsachtige massa met een kern die gelei-achtig is. De gelei-achtige massa is het beenmerg. Tussen deze drie lagen (beenmerg, bot en beenvlies) loopt het bloed en worden zenuwcellen op en neer doorgegeven. De drie lagen werken dan ook samen. Hoewel bot dus dood lijkt, is het juiste en actief onderdeel va het menselijk lichaam.

Ik voel pijn aan het bot

Een veel gehoorde klacht: pijn aan het bot. Vaak betreft dit pijn aan het bot in de onderrug, de schouder, de arm of het been. Maar ook elders in het lichaam wordt wel eens pijn aan het bot gevoeld. Bijvoorbeeld na een botbreuk. Toch is het een fabel dat er pijn aan het bot gevoeld kan worden. Maar waar komt de pijn dan vandaan?

In de vorige alinea's hebben we uitgelegd waaruit bot is opgebouwd. Door het bot zelf open duizenden kanaaltjes waardoor zenuwen en bloedvaten lopen. Het bot zelf bevat geen zenuwen en bloedvaatjes. Om pijn te voelen zijn zenuwen nodig. Zenuwen die het bot niet heeft. Het bot kan dus geen pijnsensaties opleveren. Om het bot heen ligt het beenvlies. Dit is voorzien van zeer veel bloedvaatjes en zenuwen. Bij beschadiging van het bot, bijvoorbeeld een scheur in het bot of een volledige botbreuk, scheurt het beenvlies.

Het beenvlies veroorzaakt de pijn

Iets dat beschadigd raakt en veel zenuwen bevat, veroorzaakt een gevoel van pijn. Bij een beschadiging zullen de desbetreffende zenuwen een signaal naar de hersenen afgeven. De hersenen zetten dit om in pijn. Pijn moet ervoor zorgen dat we ons bewust worden van de beschadiging. Hierdoor gaan we voorzichtig om met het beschadigde lichaamsdeel, bijvoorbeeld door het niet meer te belasten. Dit komt de genezing ten goede.

Behandeling

Pijn kan behandeld worden middels pijnbestrijding. De meest lichte pijnstiller is paracetamol. Daarnaast zijn er pijnstillende en ontstekingsremmende pijnstillers zoals ibuprofen. Vaak zal de arts een zwaarder middel voorschrijven wanneer eerder genoemde pijnstillers niet voldoende werken. Deze moeten volgens voorschrift worden ingenomen en niet langer gebruikt worden dan noodzakelijk is.

Het is belangrijk om de oorzaak van de pijn te ontdekken. Bij een scheur in het bot of een botbreuk is niet altijd behandeling nodig. Dit hangt af van de mate van de breuk en de locatie. De meeste breuken en scheuren genezen goed vanzelf. Soms is er de kans op scheefgroeien. In dat geval zal een gipsverband gezet worden. Ook is soms een operatie nodig, bijvoorbeeld bij versplintering of verbrijzeling van het bot. Van botten is bekend dat ze bij beschadiging goed kunnen genezen zonder een zwakke plek achter te laten.

Soms is de pij afkomstig van een bottumor. Dit kan een goedaardige of kwaadaardige woekering van cellen zijn. In dit geval is pijn vaak een van de eerste klachten. Bij onverklaarbare pijn aan het bot is het altijd raadzaam een arts te raadplegen.

Soms lijkt de pijn van het bot afkomstig te zijn, maar gaat het daadwerkelijk om beschadiging van pezen of spieren. Vooral pezen, die botten en spieren met elkaar verbinden, kunnen een pijn veroorzaken die dicht bij het bot gevoeld wordt. Vaak zijn het verkeerde bewegingen of overbelasting die voor beschadiging van pezen en spieren zorgen. Soms zijn fysiotherapie of ontstekingsremmers nodig om van de klachten af te komen. In alle andere gevallen verdwijnen de klachten vanzelf weer met rust.