Nieren, verbeteren van de nierfunctie
De nieren hebben een belangrijke filterfunctie in het lichaam. De nierfunctie kan door meerdere oorzaken verminderd zijn. Als het weefsel in de nieren langdurig beschadigd raakt is herstel ervan niet meer mogelijk. Bij het optreden van nierschade is het daarom van belang om de oorzaak op te sporen en deze, indien mogelijk, te behandelen. Daarnaast kunnen ook zelf maatregelen genomen worden, bijvoorbeeld door het aanpassen van de voeding en leefstijl.- Nieren, werking en functie
- Verminderde nierfunctie
- Nierfunctie (GFR) meten
- Klachten door een verminderde nierfunctie
- Verbeteren nierfunctie
- Aanpassen leefstijl
- Vitamine D en minder zout
- Natriumbicarbonaat
Nieren, werking en functie
Bron: Dream designs / FreeDigitalPhotos.netDe nieren zijn twee boonvormige organen van circa 150 gram, die aan de achterzijde van het lichaam gelegen zijn. De nieren bevinden zich ter hoogte van de onderste ribben, tegen de ruggenwervelkolom. De nieren zijn een onderdeel van het urinewegsysteem, dat bestaat uit de nieren, de urineleiders en de blaas. De nieren filteren het bloed, waardoor vocht en afvalstoffen in de vorm van urine naar de blaas getransporteerd worden. Als de blaas gevuld is volgt een prikkel naar de hersenen om te plassen.
Nefronen
Het filteren van het bloed gebeurt in het binnenste van de nieren, in de zogeheten nefronen. In elke nier zitten meer dan een miljoen nefronen. Deze nefronen zijn omgeven door haarvaatjes die een gedeelte van het bloed door de celwand heen persen. Alleen zeer kleine deeltjes kunnen door deze celwanden heen komen. De rode bloedcellen en grotere eiwitten kunnen niet in de nieren terecht komen.
Functie van de nieren
De nieren hebben veel belangrijke functies om het lichaam in balans en in goede conditie te houden. Door de functie van de nieren wordt:
- Het bloed gereinigd van afvalstoffen, vocht, zout, kalium, ammonium, reststoffen van medicijnen etc.
- Het in het bloed aanwezige vitamine D geactiveerd (in samenhang met de lever), waardoor botopbouw kan plaatsvinden.
- De zuurtegraad van het bloed geregeld, dit is van belang voor de lichaamscellen.
- Hormonen geproduceerd, zoals het EPO hormoon. EPO zorgt voor voldoende rode bloedlichaampjes, waardoor zuurstof naar de cellen vervoerd kan worden.
- De nieren zijn een onderdeel van het systeem dat de bloeddruk regelt. Als de bloeddruk langdurig te hoog is, kan nierschade optreden omdat de druk in de nieren te hoog oploopt
Verminderde nierfunctie
De nierfunctie kan afnemen door het optreden van een acute oorzaak, bijvoorbeeld door een niersteen, een grote bloeding ergens anders in het lichaam of door een ontsteking van de nier. Als de nierfunctie langdurig verminderd is kan blijvende schade optreden, dan is er sprake van chronische nierschade of chronische nierinsufficiëntie. Nierweefsel dat eenmaal beschadigd is, kan niet meer genezen. Daarom is het van groot belang om bij nierfunctieverlies de oorzaak te behandelen en de nierfunctie zoveel mogelijk te behouden.Chronische nierschade kan door een groot aantal oorzaken optreden, de meest voorkomende oorzaken zijn:
- Diabetes Mellitus (suikerziekte)
- Hoge bloeddruk/hypertensie
Er zijn echter nog tientallen andere oorzaken voor chronische nierschade, zoals:
- Erfelijke nieraandoeningen
- Hartfalen
- Aderverkalking
- Chronische nierbekkenontsteking
- Nierstenen
- Cystenieren
- Nierinfarct
Bron: Image courtesy of hywards at FreeDigitalPhotos.netNierfunctie (GFR) meten
De capaciteit om het bloed te filteren wordt gemeten door bloedonderzoek uit te voeren. Als de nieren verminderd functioneren spreekt men van nierinsufficiëntie. De hoeveelheid afvalstoffen die zich in het bloed bevinden wordt gemeten en uitgedrukt in een getal. Bij het onderzoek wordt de hoeveelheid kreatinine (of creatinine) gemeten, een afvalstof die uit de spieren vrijkomt. Hoe meer kreatinine in het bloed voorkomt, hoe slechter de filterfunctie van de nieren is. Het gehalte aan kreatinine wordt via een formule berekend en vervolgens als GFR-waarde uitgedrukt. Deze formule wordt toegepast omdat de hoeveelheid kreatinine gebonden is aan een aantal andere factoren, zoals leeftijd, geslacht en gewicht. Het GFR getal geeft aan welk stadium van nierschade van toepassing is.| Stadium | GFR nierfunctie | Mate verminderde nierfunctie |
|---|---|---|
| Stadium 1 | GFR normaal, wel eiwit of bloed in de urine | Normale nierfunctie |
| Stadium 2 | GFR 60-89 | Licht verminderde nierfunctie |
| Stadium 3 | GFR 30-59 | Matig verminderde nierfunctie |
| Stadium 4 | GFR 15-29 | Ernstig verminderde nierfunctie |
| Stadium 5 | GFR minder dan 15 | Zeer ernstig verminderde nierfunctie |
Klachten door een verminderde nierfunctie
Als de nierschade gering is zullen weinig klachten optreden. Nierschade is een sluipend proces waarbij vaak pas klachten optreden als de schade aanzienlijk is. Toch blijken er soms eerder klachten aanwezig te zijn, die op dat moment echter nog niet met de aanwezige nierschade in verband gebracht werden. Over het algemeen treden pas duidelijke klachten op als de nieren nog maar 20 tot 30 procent werken. Geringe nierschade wordt vaak toevallig opgemerkt, bijvoorbeeld bij een medische keuring of bij het jaarlijks bloedonderzoek vanwege hoge bloeddruk.Bij een matig verminderde nierfunctie (waarbij de GFR tussen 30 en 59 is), kunnen bijkomende klachten optreden. Deze klachten worden vaak niet direct aan de verminderde nierfunctie verbonden. Het kan namelijk om klachten gaan die ook een andere oorzaak kunnen hebben. Mogelijke klachten zijn:
- Vermoeidheid
- Bleke huid
- Jeuk
- Vocht vasthouden (oedeem) of juist uitdroging
- Hoofdpijn
- Gewicht verliezen
- Aantasting van zenuwen, (nachtelijke) krampen
- Pijn in de rug en lendenen bij uitzetten van nierweefsel
Bij een ernstige vermindering van de nierfunctie (GFR 15-29) treden meestal wel klachten op, maar dit geldt ook niet voor iedereen. Vermoeidheid en jeuk worden regelmatig als klacht vermeld. Bij een GFR die lager is dan 15 treden klachten op zoals vermoeidheid, misselijkheid, jeuk en andere klachten.
Gevolgen verminderde nierfunctie
Mensen met nierschade hebben een verhoogde kans op hoge bloeddruk, blaasontsteking of nierbekkenontsteking en hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct of herseninfarct. Bij een verdere afname van de nierfunctie zal het lichaam zichzelf vergiftigen, waardoor uiteindelijk het risico op overlijden optreedt.
Verbeteren nierfunctie
Bij een verminderde nierfunctie kunnen de volgende adviezen gegeven worden om de nierfunctie te verbeteren of te behouden.Het behandelen van de oorzaak
Soms kan de oorzaak gevonden en behandeld worden, zoals urineweginfecties, nierstenen, problemen met de bloedvaten of de aanwezigheid van bepaalde ontstekingen
Hoge bloeddruk behandelen
Nierschade kan door hoge bloeddruk ontstaan maar kan ook hoge bloeddruk veroorzaken. Soms wordt een bloedvat dat de hoge bloeddruk veroorzaakt behandeld of worden bloeddrukverlagende medicijnen voorgeschreven. Daarnaast wordt vaak gekozen voor behandeling met diuretica (plastabletten)
Medicijnen
Bij nierschade wordt in eerste instantie gekeken of er medicijnen voorgeschreven moeten worden voor de behandeling van hoge bloeddruk, een verhoogd cholesterolgehalte en vitamine D. Bij een verdere afname van de nierfunctie zullen daarnaast anderen medicijnen voorgeschreven worden. Tevens zal gekeken worden naar eerder voorgeschreven medicijnen omdat zij een belasting kunnen vormen voor de nieren. Als het mogelijk is zal naar een alternatief gezocht worden.
Bron: Image courtesy of Mister GC at FreeDigitalPhotos.netAanpassen leefstijl
ZoutgebruikBeperk de zoutinname tot een minimum. Gebruik van te veel zout is zeer belastend voor de filterfunctie van de nieren en veroorzaakt een hogere kans op hart- en vaatproblemen. Neem zo weinig mogelijk kant-en-klaarproducten en voeg zelf geen zout toe. De gezondheidsraad adviseert om niet meer dan 6 gram zout per dag te gebruiken.
Roken
Stoppen met roken en vermijden van een rokerige omgeving ontlast de nieren. Roken veroorzaakt een vernauwing van de bloedvaten, ook in de bloedvaten van de nieren.
Overgewicht verminderen
Door een verminderde bloeddoorstroming in de nieren bij mensen met overgewicht kan nierschade optreden. Daarnaast komt bij overgewicht relatief vaak Diabetes Mellitus en hoge bloeddruk voor.
Gezonde voeding
Bij beginnend nierfunctieverlies is het vooral van belang om niet teveel eiwitten te gebruiken. De geadviseerde hoeveelheid eiwitten per dag is bij een lichte nierfunctiestoornis maximaal 0,8-1,0 gram per kg lichaamsgewicht.
Alcohol
Beperkt de inname van alcohol tot maximaal 1-2 glazen per dag. Alcohol heeft de eigenschap om vocht te onttrekken aan het lichaam, waardoor de nieren extra hard moeten werken
Beweging
Door dagelijks te bewegen wordt de bloeddruk lager, is de kans op Diabetes Mellitus kleiner en wordt ook het hart- en vaatstelsel minder belast. De gunstige gevolgen van regelmatig bewegen werken positief op de nierfunctie.
