Diffuse axonale beschadiging van de hersenen

Een diffuse axonale beschadiging is een veel voorkomende vorm van hersenletsel die kan ontstaan na een trauma. De gevolgen kunnen mild zijn maar ook zeer ernstig, waarbij een coma geen uitzondering is. De diffuse axonale beschadiging wordt ook wel een secondary brain injury genoemd omdat de schade vaak niet meteen merkbaar is maar pas enkele minuten tot uren na een trauma aan het licht kan komen.

Inhoud

• Wat is een diffuse axonale beschadiging?
• Oorzaken
• Het stellen van de diagnose
• De behandeling en prognose bij diffuse axonale beschadiging

Wat is een diffuse axonale beschadiging?

Een diffuse axonale beschadiging is een van de meest voorkomende vormen van ernstige hersenletsels, ontstaan als gevolg van een trauma. De naam van dit type beschadiging verwijst naar axonen. Dit zijn uitlopers van cellen die zenuwsignalen transporteren van een zenuwcel naar bijvoorbeeld een klier- of spiercel. Als zo'n axon beschadigd raakt dan is deze niet meer (volledig) in staat om de zenuwsignalen door te geven, met als gevolg uitval van verschillende lichaamsfuncties.

Het opvallende van de diffuse axonale beschadiging (in tegenstelling tot de focale beschadiging) is dat deze niet ontstaat door bijvoorbeeld een klap op het hoofd of het binnendringen van een voorwerp in de schedel. De diffuse schade treedt op een andere plek op. Het wordt daarom ook wel secondary brain injury genoemd.

Oorzaken

Een veel voorkomende bron van diffuse axonale beschadigingen is bijvoorbeeld de whiplash. Er is dan geen sprake geweest van een impact op het hoofd, maar juist op een impact op de nek die gevolgen heeft die zich uitstrekken tot de hersenen. Een ander voorbeeld van een aanleiding voor een diffuse axonale beschadiging is het Shaken Baby Syndrome (Syndroom van de door elkaar geschudde baby) waarbij een blijvende hersenbeschadiging bij een baby kan optreden als gevolg van het door elkaar schudden en herhaaldelijk voor- en achterover klappen van het hoofd van de zuigeling. In de natuurkunde wordt ook wel de term afschuiving gebruikt om aan te geven dat de maximum schuifspanning van een materiaal (in dit geval een axon) wordt overschreden, met beschadiging of vernietiging tot gevolg.

Soms wordt gekozen voor gebruik van de term diffuse traumatische axonale beschadiging om het te onderscheiden van de axonale beschadiging die zich voor kan doen als gevolg van ziekten zoals bijvoorbeeld multiple sclerose (MS) en progressieve multifocale leukencefalopathie, waarbij de witte stof in de hersenen beschadigd raakt met ernstige invaliditeit en soms de dood tot gevolg.

Het stellen van de diagnose

Het is niet eenvoudig om een diffuse axonale beschadiging vast te stellen, aangezien deze niet is waar te nemen op een CT-scan of MRI. Dit komt doordat het uitsluitend gaat om microscopische beschadigingen waarvoor deze vorm van diagnostiek niet toereikend is. Het bestaan ervan kan echter wel uit andere zaken worden afgeleid. Zo zijn bijvoorbeeld kleine bloedingen in de hersenbalk (corpus callosum) en de hersenschors (cortex cerebri) aanleiding om een diffuse axonale beschadiging te vermoeden. Met de techniek dMRI of Diffusion Tensor Imaging kan een beter beeld van het trauma worden verkregen.

Omdat biochemische processen in de hersenen een belangrijke rol spelen bij de beschadiging van de axonen (door de disruptie ontstaan nieuwe kanalen in de axonen waardoor vloeistoffen de cellen binnensijpelen) treden uitvalsverschijnselen normaliter met vertraging op. Iemand die na een trauma in orde lijkt kan daardoor later ineens snel achteruit gaan. Dit kan gaan om minuten maar ook om uren.

De behandeling en prognose bij diffuse axonale beschadiging

Voor diffuse axonale beschadiging bestaat geen andere behandeling dan de behandeling die wordt toegepast bij andere typen van ernstige hersenbeschadiging. Daarbij richt men zich vooral op het stabiliseren van de patiënt en het eventueel terugdringen van de intracraniële druk (schedeldruk) met behulp van chirurgisch ingrijpen.

Geëxperimenteerd wordt met een behandeling met polyethyleenglycol om het binnendringen van vloeistoffen in de axonen tegen te gaan. Onderzoek bij ratten heeft uitgewezen dat een zeer spoedige behandeling met polyethyleenglycol direct na het trauma kan verhoeden dat verdere verslechtering optreedt.

Een diffuse axonale beschadiging kan optreden in verschillende gradaties, van mild tot zeer ernstig en fataal. Soms is de diagnose uitsluitend een hersenschudding en wordt enkel bedrust voorgeschreven. Tot maanden na het oplopen van het trauma kunnen klachten aanblijven als hoofdpijn, duizeligheid, dubbelzien, oorsuizen, evenwichtsstoornissen en overgevoeligheid voor licht (fotofobie). In ernstiger gevallen kan het ook leiden tot een coma. Het is mogelijk om na een coma volledig te herstellen maar veel mensen houden blijvende schade.

Voorbeelden van bekende mensen die een diffuse axonale beschadiging opliepen en hier goeddeels van herstelden zijn Top Gear-presentator Richard Hammond en voormalig Formule 1-coureur Roberto Guerrero. Minder goed liep het af met bijvoorbeeld Formule 1-coureur Jules Bianchi, die op 17 juli 2015 overleed na eerder dat jaar zwaar te zijn gecrasht tijdens een Grand Prix.

Lees verder

• Hersenschudding gaat niet over: Postcommotioneel Syndroom