Blau-syndroom: Afwijkingen aan huid, gewrichten en ogen

Het Blau-syndroom is een zeldzame systemische ontstekingsziekte gekenmerkt door granulomateuze artritis, uveïtis en huiduitslag. Diverse behandelingsmethodes zijn mogelijk voor dit erfelijke syndroom. Het syndroom werd voor het eerst beschreven door E.B. Blau in 1985. Ook D. Jabs beschreef tegelijkertijd het syndroom, waardoor het eveneens bekend is als het Jabs-syndroom.

• Synoniemen Blau-syndroom
• Epidemiologie
• Oorzaken en erfelijkheid
• Risicofactoren
• Symptomen: Huid, gewrichten (artritis), ogen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen Blau-syndroom

Het Blau-syndroom (BS) is eveneens bekend onder deze synoniemen:

• Arthrocutaneouveal granulomatose; ACUG
• Familiale granulomatose, Blau type
• Familiale juveniele systemische granulomatose
• Granulomateuze inflammatoire artritis, dermatitis (huidontsteking), en uveïtis, familiaal
• Granulomatose, familiaal juveniel systemisch
• Granulomatose, familiaal, Blau type
• Jabs-syndroom
• Pediatrische granulomateuze artritis
• Synovitis, Granulomateuze met Uveïtis en Craniale Neuropathieën

Epidemiologie

Over het Blau-syndroom is weinig informatie bekend in de medische literatuur. Orphanet maakt melding van een incidentie van 1 op 1.670.000 per jaar voor patiënten jonger dan 5 jaar. Verdere informatie over de voorkeur met betrekking tot geslacht, bevolking en locatie is niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Oorzaken en erfelijkheid

Mutaties (wijzigingen) in het NOD2-gen veroorzaken het Blau-syndroom. De overerving van deze aandoening verloopt op autosomaal dominante wijze. Hierdoor is een kopie van het gemuteerde gen in elke cel voldoende om de aandoening te veroorzaken. Soms heeft een patiënt karakteristieke kenmerken van het Blau-syndroom, maar is er geen familiale geschiedenis van de aandoening bekend. Deze niet-erfelijke versie van de aandoening wordt volgens sommige wetenschappers beschouwd als een vroege vorm van sarcoïdose.

Risicofactoren

Het Blau-syndroom is een genetische aandoening, waardoor de belangrijkste risicofactor de aanwezigheid van de NOD2-genmutatie is. Familiale geschiedenis van de ziekte verhoogt de kans op het ontwikkelen van het syndroom.

Symptomen: Huid, gewrichten (artritis), ogen

De patiënt vertoont drie primaire symptomen, namelijk afwijkingen aan de huid, gewrichten en ogen. Daarnaast zijn enkele bijkomende symptomen mogelijk. De ernst en uitgebreidheid van de symptomen variëren per patiënt. Zelfs leden van dezelfde familie presenteren zich soms met een erg verschillend verloop van de ziekte. Meestal ontwikkelen de symptomen zich voor de leeftijd van vier jaar.

Huid

De hardnekkige, schilferige huiduitslag is meestal het eerste symptoom van het Blau-syndroom en treedt al in de eerste levensmaand op. Dit start dan op het gezicht en verspreidt zich verder naar de romp, armen en benen. Voor de leeftijd van tien jaar ontstaan pijnloze, harde knobbeltjes (granulomen) op de achterkant van de voeten en polsen. Soms verdwijnen deze huidletsels spontaan (zonder behandeling) om later weer terug te verschijnen. De patiënt heeft minimale tot matige pijn aan deze huidveranderingen.

Gewrichten (artritis)

Tussen twee- en vierjarige leeftijd ontwikkelt de patiënt artritis. Dit is een ontsteking van het slijmvlies van de gewrichten (synovitis). De patiënt heeft hierdoor gezwollen en pijnlijke gewrichten (gewrichtspijn). Synovitis begint meestal in de gewrichten van de handen, voeten, polsen, knieën en enkels en soms ook de ellebogen. Als de aandoening verergert, is de patiënt beperkt in zijn bewegingen. Dit treedt meestal op vanaf veertig tot vijftigjarige leeftijd.

Ogen

Uveïtis komt vaak voor bij een patiënt en ontstaat veelal rond de leeftijd van vier jaar. Hierbij is de middelste laag van het oog (de uvea) gezwollen en ontstoken. De patiënt heeft door de ontsteking pijnlijke en geïrriteerde ogen. Daarbij is hij heel gevoelig voor licht (fotofobie), en ziet hij wazig (wazig gezichtsvermogen). De ontsteking verspreidt zich soms naar andere oogstructuren zoals de conjunctiva (het oogbindvlies), de traanklieren, de retina (het netvlies) en de oogzenuw. Vitritis, multifocale choroïditis, retinale vasculopathie, oogzenuwoedeem (medische term voor "zwelling van de oogzenuw") en cataract zijn mogelijk. Door deze ontsteking(en) heeft de patiënt mogelijk een (ernstige) visuele handicap.

Bijkomende symptomen

Andere aandoeningen zijn mogelijk, zoals intermitterende of aanhoudende koorts, maligne hypertensie en ontstekingen in andere lichaamsdelen zoals de lever, nieren, hersenen, bloedvaten, longen en het hart. Deze ontstekingen zijn potentieel levensbedreigend, maar komen wel minder vaak voor dan de primaire symptomen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op ernstige complicaties zijn onder andere:

• Plotseling verlies van gezichtsvermogen
• Ernstige gewrichtspijn en zwelling, vooral als deze snel verergeren
• Aanhoudende koorts zonder duidelijke oorzaak
• Ernstige hypertensie die niet reageert op behandeling
• Symptomen van orgaanfalen, zoals geelzucht, ernstige vermoeidheid, of ademhalingsproblemen
• Neurologische symptomen zoals verwardheid, epileptische aanvallen of bewustzijnsverlies

Diagnose en onderzoeken

De diagnose gebeurt door middel van een biopt van de huid en conjunctiva. Een röntgenfoto (radiografisch onderzoek) van de gewrichten toont de juveniele reumatoïde artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen) aan. Een oogheelkundig onderzoek via een spleetlamp werpt een licht op de mogelijke oogaandoeningen. Een genetisch onderzoek zorgt voor de uiteindelijke diagnose.

Behandeling

Dit syndroom valt niet te genezen, maar een multidisciplinaire behandeling is wel mogelijk. Medicatie (systemische steroïden) helpt bij de ontstekingen. Deze zijn wel lastig te behandelen in de ogen. De patiënt heeft wel baat bij low vision-hulpmiddelen bij oogproblemen.

Prognose

In de geraadpleegde bronnen is weinig informatie gevonden met betrekking tot de prognose van dit syndroom. Wanneer de patiënt geen behandeling krijgt, ontstaan gezamenlijke misvormingen en een ernstige visuele handicap.

Complicaties

Complicaties van het Blau-syndroom zijn onder andere:

• Chronische gewrichtsschade en misvormingen, met verminderde mobiliteit als gevolg
• Ernstige visuele beperkingen of blindheid door aanhoudende uveïtis en andere oogproblemen
• Organschade, vooral aan de lever, nieren, of het hart, als gevolg van systemische ontstekingen
• Hypertensieve crises die moeilijk te behandelen zijn
• Verhoogde kans op infecties door langdurig gebruik van immunosuppressieve medicatie

Preventie

Preventie van het Blau-syndroom is momenteel niet mogelijk vanwege de genetische aard van de ziekte. Echter, voor families met een voorgeschiedenis van het syndroom, kan genetische expertise nuttig zijn om