Vrouwen en hart- en vaataandoeningen

Lang is de man hét middelpunt geweest als het gaat om hart- en vaataandoeningen. Maar sinds eind 20e eeuw rukt het ook bij vrouwen steeds meer op als doodsoorzaak. Maar liefst één op de vijf vrouwen overlijdt anno 2016 aan een hart- of vaataandoening. Dit, terwijl menig vrouw zich nog steeds veel drukker maakt over het krijgen van borstkanker. Hoe signaleer je hart- en vaataandoeningen tijdig, hoe kan je het mogelijk voorkomen en hoe ga ermee om als het je overkomen is?

Hart- en vaatziekten, de feiten

Hart- en vaataandoeningen maken onderdeel uit van het leven en hoewel de wetenschap steeds een stap verder komt, overlijden er jaarlijks nog teveel mensen aan. Enkele getallen en feiten:

• Dagelijks sterven in 2015 in Nederland 57 vrouwen aan hart- en vaatziekten.
• Steeds meer vrouwen krijgen er mee te maken en dat resulteert in ziekte en doodsoorzaak nummer één voor vrouwen (één op de vijf vrouwen sterft aan een hartkwaal).
• Aangetoond is dat stress een belangrijke factor is bij problemen rond het hart. Een normale dosis stress die iedereen zo nu en ander treft, is geen probleem. Echter, aanhoudende stress (oorzaak is niet relevant) is absoluut slecht voor het hart.
• Dagelijks worden er zo’n 1000 mensen in het ziekenhuis opgenomen als gevolg vanwege hart- en vaatziekten.
• Begin jaren 80 van de 20ste eeuw zijn de cholesterolverlagende medicijnen nadrukkelijker geïntroduceerd en dit heeft, samen met het ontmoedigingsbeleid voor roken, geresulteerd in een halvering van hart- en vaatziekten als doodsoorzaak. Verhoudingsgewijs grofweg evenveel mannen als vrouwen.
• Eén op drie vrouwen herstelt volledig van een hartaanval. Het leidt nagenoeg altijd tot een verandering van levensstijl, zodat de kans op een tweede hartaanval zeer beperkt wordt.
• Vrouwen herstellen minder snel van een hartinfarct dan mannen. De reden lijkt aan de leeftijd te liggen, want vrouwen krijgen een eerste hartaanval meestal op latere leeftijd.
• Bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd is het risico op een hartkwaal beduidend minder groot. De vrouwelijke hormonen beschermen als het ware het hart en de bloedsomloop.

Risicofactoren bij hart- en vaatziekten

Een nadrukkelijke risicofactor is dat wanneer er in de familie meerdere malen hart- en vaatziekten voorkomen vóór het 60ste levensjaar. Verder zijn roken, aanzienlijk overgewicht, een te hoog cholesterol, een te hoge bloeddruk en diabetes factoren die een rol kunnen spelen om een verhoogde kans op hart- en vaatziekten te krijgen. De risicofactoren cholesterol en hoge bloeddruk zijn extra belangrijk, want je merkt het vaak niet dat je er last van hebt.

Overgewicht

Je hebt bij overgewicht vaak rond de buik (appelvorm) of rond de heupen en dijen (peervorm) problemen. Zeker de 'appelvormige' vrouwen met overgewicht hebben een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Aangezien iets meer vrouwen de peervorm hebben en mannen de appelvorm, ligt bij overgewicht de kans op hart- en vaatziekten iets meer bij mannen dan bij vrouwen.

De appel- en peervormtheorie is overigens niet geheel onomstreden, want volgens een artikel in de Volkskrant van 14 maart 2011 - verwijzend naar een studie van een internationale onderzoeksgroep onder 220.000 mensen. Resultaten zijn gepubliceerd op de site van The Lancet - zou het niets uitmaken en geldt alleen het BMI (Body Mass index) als risicofactor. De Nederlandse Hartstichting geeft echter nog wel de differentiatie aan met een verhoogd risico voor de appelvormige vrouw.

Overgang

De overgang op zich hoeft niet problematisch te zijn, maar vaak na de overgang verandert er een en ander. Daar kan een verhoogde kans op hart- en vaatziekten uit ontstaan. Hoge bloeddruk of een verhoogd cholesterol zijn voorbeelden van aandoeningen waar je meer kans op hebt als vrouw, ná de overgang. De 'bescherming' die de vrouwelijke hormonen tijdens de vruchtbare jaren bieden, zijn na de overgang nagenoeg verdwenen.

Zo’n beetje aan het einde van de overgang kan je als vrouw tot zo’n 30% minder voeding tot je nemen om op gewicht te blijven. Voor veel vrouwen is dat lastig, met als gevolg dat nogal wat vrouwen in gewicht toenemen. Wat ook weer een oorzaak voor hart- en vaataandoeningen tot gevolg kan hebben.

Symptomen van hart- en vaatziekten

De symptomen wijken bij vrouwen iets af van die van mannen. De generieke signalen zijn:

• Drukkende pijn op de borst.
• Uitstraling naar bovenarmen, kaken, hals/nek, rug en het gebied rond de maag.
• Heftig zweten.
• Misselijkheid of zelfs braken.

Waar hebben vrouwen meer last van dan mannen?

• Pijn tussen de schouderbladen.
• Extreme vermoeidheid.
• Kortademig.
• Onrustig, unheimisch gevoel.

Toch angina pectoris en geen hartinfarct

Het is goed om te achterhalen of het echt om een hartinfarct gaat of angina pectoris. Angina pectoris is in feite hartkramp en verhoudingsgewijs zijn er wat meer vrouwen dan mannen die er last van hebben. Het geeft een pijnlijk gevoel op de borst. Pijn die ontstaat door stevige inspanning of hevige emoties. Het hart krijgt even te weinig zuurstof. In ruststand is de pijn in principe binnen enkele minuten weer verdwenen. Het spreekt voor zich dat een langdurig tekort aan zuurstof weer wel tot een hartinfarct kan leiden.

Angina pectoris kan ontstaan bij een vernauwing van de kransslagader. Echter, het kan ook een hartklepaandoening zijn, hartritmestoornissen of zelfs problemen met de longen, de maag, slokdarm. Zelfs spierproblemen kunnen aanleiding zijn voor angina pectoris. Het is altijd zinvol om de huisarts te raadplegen.

Voorkomen is beter dan genezen

Het spreekt voor zich dat voorkomen beter is dan genezen. Hoewel je het leven nooit helemaal onder controle hebt, zijn er wel een aantal zaken die de kans op een hartaanval kunnen beperken. De voorzorgsmaatregelen zijn over het algemeen niet wezenlijk anders bij vrouwen dan bij mannen. Ze zijn mogelijk ietwat voor de hand liggend, maar dat maakt het niet minder waar. Te denken valt aan:

• Stop met roken, want roken is voor zowel mannen als vrouwen enorm slecht en heeft op verschillende organen invloed in negatieve zin.
• De hoeveelheid rood vlees beperken en voeg in plaats daarvan bijvoorbeeld twee keer per week vette vis toe.
• Iedere dag minimaal een half uur lekker doorwandelen of fietsen.
• Eet gezonde voeding, waar groenten en fruit een stevig deel van uitmaken, maar neem niet meer dan je verbruikt (opletten vrouwen in of na de overgang!).
• Beperk alcohol.

Tot slot

Hart- en vaatziekten worden ook in het vrouwenleven steeds belangrijker en alert zijn bij klachten is dus geen overbodige luxe. Je aan wat bekende leefregels houden kan helemaal geen kwaad en dat geldt niet alleen voor het ontstaan van hart- en vaataandoeningen. Het besef dat na de overgang de vrouw in deze een stuk kwetsbaarder wordt, is een eerste belangrijke stap.