Bunion: oorzaken van pijnlijke bult aan zijkant grote teen

Een bunion is een pijnlijk, rode, ontstoken zwelling aan de basis van de grote teen. Een pijnlijke bult bij de grote teen of bult bij de kleine teen kán wijzen op een bunion. Een bunion duidt op een pijnlijke ontsteking en zwelling aan de zijkant van de grote teen. Meestal is er tevens sprake van een (soms lichte) standsafwijking. Vaak wordt een bunion veroorzaakt door druk van te strak zittende schoenen. Een bunion kan zich echter ook ontwikkelen bij mensen die nog nooit dergelijk schoeisel hebben gedragen en schoeisel is meestal geen factor bij (jonge) kinderen met een scheefstand van de grote teen. Daarnaast zijn er veel mensen die hoge hakken dragen, maar nooit een bunion zullen ontwikkelen. Bij milde klachten kan het voldoende zijn om breder en goed zittend schoeisel zonder (hoge) hak te gaan dragen. Als dit onvoldoende helpt, kan een operatie worden overwogen. De belangrijkste indicatie voor een operatie is pijn en niet een misvorming. De prognose na operatie is gunstig.

• Wat is een bunion?
• Pijnlijke bult
• Chronische zwelling en kromstand
• Slecht zittende schoenen
• Synoniemen
• Wie krijgen een bunion?
• Hoe vaak komt het voor?
• Oorzaken van een bunion
• Verkeerde schoenen
• Slijtage
• Risicofactoren
• Symptomen: pijnlijke bult bij de grote teen
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van een bunion
• Goede schoenen dragen
• Medicatie
• Koelen met ijs
• Oefeningen
• Gezond gewicht
• Operatie
• Indicaties en complicaties van een operatie
• Indicaties voor een operatie
• Contra-indicaties voor chirurgie
• Complicaties van een operatie
• Complicaties van een bunion
• Preventie
• Prognose

Wat is een bunion?

Pijnlijke bult

Een bunion is een goedaardige geïrriteerde of ontstoken bult of zwelling die zich vormt op het gewricht aan de basis van je grote teen. Kleinere eeltknobbels (bunionettes) kunnen zich ook ontwikkelen op het gewricht van de kleine teen, maar dat is zeldzamer. De zwelling ontstaat door verdikking van het bot en het onderhuidse weefsel en niet zelden is de onderhuidse slijmbeurs opgezet. Dat kan duiden op een slijmbeursontsteking.

Chronische zwelling en kromstand

Een bunion ontstaat wanneer je grote teen steeds tegen de naastliggende teen duwt, wat kan leiden tot een chronische zwelling van het beknelde weefsel. Er ontstaat een bunion met soms een blijvende kromstand van de teen. De huid ter plaatse kan rood en pijnlijk zijn.

Slecht zittende schoenen

Vaak wordt een bunion veroorzaakt door druk van te strak zittende schoenen. Veel mensen kopen schoenen die niet goed passen, maar het kan ook ontstaan bij standsafwijkingen van de grote teen (hamerteen), bijvoorbeeld als het middenvoetsbeentje van de grote teen naar buiten staat, terwijl de grote teen zelf naar binnen wijst (hallux valgus).

Synoniemen

Andere benamingen van een bunion zijn:

• hallux abductovalgus
• hallux valgus

Met de term 'bunion' bedoelt men vaak de zwelling die optreedt aan de basis van de grote teen. Een knobbel bij de kleine teen staat bekend als een 'bunionette'.

Wie krijgen een bunion?

Bunions komen meestal voor bij volwassenen van middelbare leeftijd van 40 jaar of ouder. De aandoening treft meer vrouwen dan mannen.

Hoe vaak komt het voor?

Bunions komen vaak voor, maar de exacte prevalentie van bunions is anno 2024 nog moeilijk te bepalen. Een bunion staat bekend als het meest voorkomende voorvoetprobleem bij volwassenen. Een onderzoek in Groot-Brittannië vond een prevalentie van 28,4% bij volwassenen.[1] Bij ouderen komt het vaker voor. Naar schatting heeft 23% bij volwassenen in de leeftijd van 18-65 jaar en 35,7% van de mensen ouder dan 65 jaar last van deze aandoening. Er is vaak een familiegeschiedenis. Vrouwen worden vaker getroffen dan mannen. De incidentie en prevalentie is lager bij kinderen en neemt toe met de leeftijd.

Oorzaken van een bunion

Verkeerde schoenen

Vaak is de oorzaak van een bunion het dragen van een te smalle schoen of te hoge hakken waardoor de voet naar voren glijdt. Hierdoor raakt het gewricht van de grote teen bekneld, geïrriteerd en ontstoken. Op een gegeven ogenblik kan deze situatie leiden tot een chronische zwelling van het beknelde en geïrriteerde weefsel. Er ontstaat een bunion en soms leidt dit tot een blijvende kromstand van de teen.

Slijtage

Bij ouderen kan als gevolg van slijtage in het gewricht een kromstand van de grote teen optreden. Hierdoor verbreden de botten van het gewricht zich. Ze steken uit en geven zodoende een chronische druk ter plaatse en irritatie.

Risicofactoren

Risicofactoren geassocieerd met bunion zijn onder meer:

• verkeerd schoeisel dragen:
• schoeisel met smalle en hoge hakken dragen (vooral bij vrouwen)
• schoeisel van onjuiste maat dragen: dit komt vaker voor bij kinderen, wanneer ze groeien en hun schoenen niet zijn aangepast aan hun voetmaat
• overgewicht of obesitas
• genetische aanleg / een familiegeschiedenis van de aandoening hebben
• afwijkingen van de voet:
• platvoeten
• hypermobiliteit
• achillespees contractuur (dwangstand)
• Positieverandering als gevolg van neuromusculaire aandoeningen zoals:
• beroerte
• hersenverlamming
Balletdansers lopen een groter risico op een bunion / Bron: Gabriel Saldana, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)
• multiple sclerose (MS)
• ziekte van Charcot-Marie-Tooth
• systemische aandoeningen die ligamentlaxiteit veroorzaken:
• marfansyndroom (een erfelijke aandoening van het bindweefsel)
• Ehlers-Danlos syndromen (een groep erfelijke aandoeningen van het bindweefsel)
• reumatoïde artritis
• jicht
• artritis psoriatica (een auto-immuunziekte waarbij de gewrichten chronisch ontstoken zijn bij mensen met de huidziekte psoriasis)
• Bepaalde activiteiten die meer kracht op de voorvoet kunnen uitoefenen:
• atleet zijn (overbelaste voeten)
• ballet (er is een zwakke associatie met ballet)
• rotsklimmen

Omdat de risicofactoren vaak van invloed is op beide voeten, is de aandoening meestal bilateraal (dus zowel aan de linkervoet als de rechtervoet), hoewel deze aan de ene kant misschien meer uitgesproken is dan aan de andere kant.

Symptomen: pijnlijke bult bij de grote teen

De tekenen en symptomen van een bunion zijn onder meer:

• Een uitpuilende bult op de buitenkant van de basis van de grote teen;
• Zwelling, roodheid of pijn rond je grote teen gewricht;
• Verdikking van de huid aan de basis van je grote teen;
• Likdoorns of eelt (deze ontwikkelen zich vaak waar de dikke teen en de naastliggende teen elkaar overlappen);
• Aanhoudende of intermitterende pijn;
• Beperkte bewegelijkheid van je grote teen.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

De diagnose wordt à vue gesteld. Beeldvormend onderzoek in de vorm van een röntgenfoto kan uitwijzen of er sprake is van slijtage is in het gewricht, en in welke mate er eventueel sprake is van een standsafwijking van het bot.

Differentiële diagnose

De enige aandoeningen die er wat van weghebben zijn:

• een likdoorn
• jicht
  Jicht in voet (grote teen) / Bron: Manu5, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
• hallux rigidus (een stijve, grote teen)
• sesamoiditis
• fractuur (zoals een gebroken teen)
• reumatoïde artritis
• neuropathische pijn (met name diabetes: diabetische neuropathie)
• infectie

Behandeling van een bunion

Niet alle eeltknobbels moeten worden geopereerd. Een conservatieve behandeling wordt aanbevolen en als dit onvoldoende soelaas biedt kan een operatie uitkomst bieden.

Goede schoenen dragen

Bij milde klachten kan het voldoende zijn om breder en goed zittend schoeisel zonder (hoge) hak te gaan dragen. De schoenen moeten voldoende ruimte bieden aan je tenen en aangepast zijn aan de vorm van je voeten zonder druk te geven of te knellen. Bij veel mensen zijn steunzolen nodig. Naast geschikte schoenen kunnen teenbeschermers en speciale tapes, spalken en zelfs speciale sokjes voor patiënten met bunions, nodig zijn. Als dit onvoldoende soelaas biedt, kan een operatie door de orthopedisch chirurg worden overwogen.

Medicatie

Ontstekingsremmende medicatie kan helpen, en sommige mensen krijgen steroïde-injecties, zoals cortison. Deze injecties verminderen de ontsteking en kunnen de pijn tijdelijk verlichten. Voorzichtigheid is geboden, omdat deze medicijnen veel bijwerkingen kennen, zoals infectie en bloeden, vooral als deze vaak en in hoge doses worden gebruikt.

Koelen met ijs

Koelen met ijs kan verlichting van de klachten geven.

Oefeningen

Een podoloog of fysiotherapeut kan specifieke oefeningen aanbevelen om de symptomen van een bunion te behandelen. Deze kunnen bestaan ​​uit blootsvoets door het huis lopen om de spieren in de grote teengewrichten te activeren.

Gezond gewicht

Zorg voor een gezond gewicht en val af bij overgewicht; dit vermindert de druk op de voetgewrichten.

Operatie

Er wordt door de chirurg een snee aan de binnenzijde van de voet gemaakt. Eerst wordt de slijmbeurs verwijderd. Vervolgens wordt het gewrichtskapsel losgemaakt, waarna het uitstekende botstuk wordt verwijderd. Bij eventuele beginnende slijtage, zal het gewricht worden schoongemaakt. Na deze handelingen wordt het kapsel en de huid gehecht.

Complicaties van een bunion

Mogelijke complicaties van een bunion zijn onder andere:

• slijmbeursontsteking (bursitis)
• toenemende pijn en ontsteking van de aangedane teen, wat kan leiden tot artrose
• hamerteen
• moeilijkheden om passend schoeisel te vinden
• verlies van mobiliteit en verhoogd risico op vallen bij ouderen
• neuritis (een ontsteking of beschadiging van een zenuw)
• sesamoiditis (irritatie of ontsteking van de sesambotjes)
• zweren

Preventie

Bunions kunnen meestal worden voorkomen door het dragen van geschikt schoeisel (juiste maat en vorm passend bij je voeten). De volgende preventieve factoren kunnen worden overwogen:

• vermijd het dragen van schoenen met smalle tenen, puntige en hoge hakken gedurende langere tijd
• schoenen bij opgroeiende kinderen moeten regelmatig worden vervangen door de juiste maat
• mensen met platvoeten worden aanbevolen om schoeisel te gebruiken dat de voetboog ondersteunt
• mensen met overgewicht kunnen proberen wat kilo's kwijt te raken

Prognose

In de meeste gevallen is de prognose voor een bunion uitstekend. De aandoening reageert goed op de behandeling; de meeste mensen herstellen binnen ongeveer 8 weken na een chirurgische behandeling. Herhaling kan worden voorkomen door comfortabel en ruim schoeisel te dragen.

Noten:

1. Roddy E, Zhang W, Doherty M; Prevalence and associations of hallux valgus in a primary care population. Arthritis Rheum. 2008 Jun 1559(6):857-62. doi: 10.1002/art.23709.

Lees verder

• Pijnlijke voeten, ontstoken tenen, pijn, irritatie, zwelling
• Knobbel op voet: Hallux valgus operatie en behandeling
• Bunionette: symptomen en oorzaken van bult bij kleine teen
• Tintelende tenen & vingers: oorzaken & symptomen tintelingen
• Pijn in de tenen: oorzaken van pijnlijke tenen of teenpijn