Kinkhoest: infectie van de luchtwegen door bacterie

Kinkhoest is een zeer besmettelijke ziekte die teweeggebracht wordt door een bacterie. Kinderen in Nederland krijgen middels het Rijksvaccinatieprogramma vaccinatie tegen kinkhoest aangeboden. Dit is de reden dat het aantal kinderen dat door kinkhoest overlijdt, flink is afgenomen. Op wat voor manier kun je besmet raken, wat zijn de symptomen van kinkhoest en wat zijn de mogelijkheden voor behandeling? Heb je kinkhoest, blijf dan uit de buurt van baby`s die nog niet zijn ingeënt.

Inhoud artikel

• Kinkhoest
• Verschillende benamingen voor kinkhoest
• DKTP-vaccin
• Kinkhoest: wie kan het krijgen en hoe vaak komt het voor?
• Extra opletten bij baby’s, zwakke kinderen, zwangere vrouwen!
• Oorzaak kinkhoest en hoe wordt het overgedragen?
• Incubatietijd kinkhoest (tijd tussen besmetting en eerste symptomen)
• Symptomen kinkhoest
• Diagnose kinkhoest
• Behandeling en prognose kinkhoest
• Wat kun je zelf doen?
• Complicaties kinkhoest
• Advies Gezondheidsraad (derde trimester van de zwangerschap)

Kinkhoest

Het gaat bij kinkhoest aanvankelijk om een ontsteking van het ademhalingsapparaat, ook wel apparatus respiratorius genoemd. De voornaamste functie van het ademhalingsapparaat is het verzorgen van het lijf met zuurstof. Verder is het betrokken bij de stem. Luchtwegen, luchtpijp en strotten hoofd raken ontstoken bij kinkhoest.

Verschillende benamingen voor kinkhoest

• Pertussis
• Whooping cough
• 100-dagenhoest
• 100-day cough

DKTP-vaccin

De K in het DKTP-vaccin staat voor kinkhoest. De kinkhoestvaccinatie zit sinds 1957 in het Rijksvaccinatieprogramma (als onderdeel van het DKTP-vaccin). Als iemand kinkhoest heeft, moet dit verplicht gemeld worden. Bepaalde infectieziekten moeten gemeld worden bij de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD). De bron van de infectie wordt gezocht, er wordt gekeken of mensen in de omgeving van de persoon met bijvoorbeeld kinkhoest gevaar lopen om besmet te worden. De GGD kan stappen ondernemen om contacten te beschermen en verspreiding te voorkomen.

Kinkhoest: wie kan het krijgen en hoe vaak komt het voor?

Iedereen kan kinkhoest krijgen, dus jong en oud. Wel zal iemand die ingeënt is er meestal minder ziek van worden. Ook al heb je kinkhoest gehad, je kunt het opnieuw krijgen. Sinds ongeveer twintig jaar komt kinkhoest vaker voor dan in de jaren ervoor. Per jaar worden er ongeveer vier- tot achtduizend gevallen van kinkhoest gemeld in Nederland, maar er zijn jaren dat het oploopt tot tien- tot dertienduizend. Het werkelijke aantal gevallen zal hoger liggen, want niet alle gevallen van kinkhoest zullen worden gemeld. Als je kijkt naar baby’s dan gaat het om ongeveer honderdzeventig meldingen en het gaat om ongeveer honderdtwintig opnamen in ziekenhuizen.

Extra opletten bij baby’s, zwakke kinderen, zwangere vrouwen!

Baby’s die nog geen inenting hebben gehad kunnen erg ziek worden van kinkhoest, ditzelfde geldt voor kinderen die een longziekte, hartziekte of spierziekte hebben. Ben je zwanger en heb je kinkhoest dan moet je contact opnemen met de huisarts. Je kunt dan namelijk meteen na de geboorte van het kind, de baby besmetten met kinkhoest. Heb je kinkhoest, blijf uit de buurt van baby’s die nog geen inentingen hebben gehad. Vermijd contact met vrouwen die op korte termijn (meer dan 34 weken zwanger zijn) een kind gaan baren. Ben je toch in contact geweest met een baby of een zwangere, meld dit dan aan de ouders of aan de zwangere. Ze kunnen dan direct actie ondernemen als de verschijnselen van kinkhoest optreden.

Oorzaak kinkhoest en hoe wordt het overgedragen?

Het gaat bij kinkhoest om een infectie van de luchtwegen. De boosdoener is een bacterie: Bordetella pertussis. Soms gaat het om Bordetella parapertussis. De bacterie maakt een stof aan die giftig is, dat leidt tot hoestbuien en die kunnen wel tot drie tot vier maanden doorgaan. Dan kom je grofweg uit op honderd dagen en daar komt een van de andere namen voor kinkhoest vandaan: 100-dagenhoest. De bacterie wordt overgedragen door niezen of hoesten. Druppeltjes die uit de mond of uit de keel komen, worden ingeademd door andere personen.

Incubatietijd kinkhoest (tijd tussen besmetting en eerste symptomen)

In de meeste gevallen ligt de incubatietijd, dit is de tijd tussen besmetting en de eerste verschijnselen, tussen de zeven en de tien dagen. Het start dan meestal met een verkoudheid, de hoestbuien die kenmerkend zijn voor kinkhoest volgen ongeveer twee weken later. Maar let op, vanaf het begin van de verkoudheid tot circa zes weken daarna kun je anderen besmetten.

Symptomen kinkhoest

Mogelijke verschijnselen tijdens de verschillende stadia:

Ongeveer zeven tot tien dagen na besmetting

Iemand kan last krijgen van verschijnselen die lijken op een verkoudheid. Niezen kan optreden, een droge hoest (blaffende hoest) waar iemand in het begin vaak alleen ’s nachts last van heeft en later ook overdag. Minder trek in eten en soms een verhoogde lichaamstemperatuur.

Vanaf tien tot veertien dagen na besmetting

De hoestbuien nemen toe en duren ook langer. De inademing is diep en het geluid wat daarbij geproduceerd wordt is gierend. Dit geluid komt doordat de stemspleet verkrampt is. Slijm wordt opgehoest en dit is dik, de snotbellen kunnen uit de neus komen als iemand hoest. Verder kan de huid blauw kleuren (cyanose) en mogelijk is er sprake van braken.

Vier tot zes weken na besmetting

De hoestbuien zullen minder worden. Herstel zal langzaam intreden, denk aan een periode van een tot drie maanden.

Kinkhoest zonder bovenstaande symptomen

Niet iedereen met kinkhoest heeft bovenstaande symptomen. Oudere kinderen, jongvolwassenen en volwassenen kunnen ook alleen last hebben van langdurig hoesten. Bij jonge baby’s kan de ademhaling stoppen of ze lopen blauw aan, het hoesten hoeft niet erg te zijn.

Diagnose kinkhoest

Aan de hand van de symptomen en lichamelijk onderzoek kan de huisarts vermoeden dat het om kinkhoest gaat. Er kan een kweek afgenomen worden uit neus of keel. Door middel van serologisch onderzoek kan gekeken worden of er specifieke afweerstoffen aanwezig zijn die het lichaam aangemaakt heeft tegen de infectie.

Behandeling en prognose kinkhoest

Bij de behandeling van kinkhoest gaat het om het bestrijden van de verschijnselen. Antibiotica zal bij kinkhoest de duur van de ziekte niet verkorten, wel kan het de besmettelijkheid verminderen. Behandeling met antibiotica kan ingezet worden als er baby’s of hoogzwangere vrouwen in de buurt zijn. Kinkhoest verdwijnt vanzelf weer, houd er wel rekening mee dat de hoestbuien lang kunnen aanhouden, zo’n drie tot vier maanden. Kinderen worden in Nederland vanaf een jaar gevaccineerd tegen kinkhoest. Krijgt een baby of een jong kind kinkhoest dan kan opname in het ziekenhuis nodig zijn. De ademhaling kan goed in de gaten worden gehouden en er kan, indien nodig, zuurstof worden toegediend of beademing kan toegepast worden.

Wat kun je zelf doen?

Gebruik een papieren zakdoekje bij hoesten of niezen en gooi het weg als je het zakdoekje gebruikt heb. Heb je niets bij de hand, doe dan de hand voor neus en mond. Wat ook kan is: hoesten of niezen in de elleboogplooi. Zorg ervoor dat je de handen vaak wast met zeep en water, met name als je in de handen gehoest of geniest hebt. Leg ook aan kinderen goed uit hoe om te gaan met hoesten en niezen.

Complicaties kinkhoest

De complicatie die het meest voorkomt is longontsteking (pneumonie). Verder kunnen als complicaties optreden: ademnood, stuipen en beschadiging van de hersenen. De zware hoestbuien kunnen een klaplong veroorzaken of een heftige bloeding van de neus. In het ergste geval overlijdt een baby aan de gevolgen van kinkhoest.

Advies Gezondheidsraad (derde trimester van de zwangerschap)

Omdat jonge baby’s erg ziek kunnen worden van kinkhoest, heeft de Gezondheidsraad eind 2015 het advies uitgebracht om zwangere vrouwen die in het derde trimester van de zwangerschap zijn, een inenting aan te bieden tegen kinkhoest. Het zou ervoor zorgen dat baby’s beter beschermd zijn tot het moment dat ze zelf gevaccineerd kunnen worden. In de eerste helft van 2016 zal de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport besluiten of het advies wordt overgenomen.