Taeniasis: Darminfectie door lintwormen in niet gaar vlees

Taeniasis is een darminfectie veroorzaakt door parasieten die zich in onvoldoende verhit varkensvlees of rundvlees bevinden. In het lichaam van een besmette patiënt groeien ze uit tot volwassen lintwormen. Meestal vertoont de patiënt geen of slechts milde symptomen met betrekking tot de spijsvertering, maar sommige lintwormen veroorzaken mogelijk ernstige neurologische problemen bij de patiënt. De ziekte valt goed te behandelen met medicatie, waardoor de prognose veelal goed is.

• Synoniemen soorten taeniasis
• Epidemiologie darminfectie door lintwormen
• Oorzaken en soorten: Besmetting door het eten van niet gaar vlees
• Symptomen: Spijsvertering, cysticercose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose taeniasis
• Complicaties taeniasis: mogelijk neurocysticercose (zenuwstelsel)
• Preventie infectieziekte
• Nieuwe informatie en richtlijnen anno augustus 2024
• Omgaan met taeniasis
• Medische behandeling en opvolging
• Voedselveiligheid en preventie
• Misvattingen rond taeniasis
• Taeniasis is altijd gemakkelijk te herkennen
• Taeniasis is het resultaat van slechte hygiëne
• Behandeling van taeniasis vereist complexe medicatie
• Taeniasis heeft altijd ernstige gevolgen voor de gezondheid
• Iedereen die besmet is met taeniasis heeft veel lintwormen in hun lichaam
• Je hebt alleen risico op taeniasis als je rauw vlees eet

Synoniemen soorten taeniasis

De soorten taeniasis zijn gekend onder deze synoniemen:

• runderlintworm
• rundsvleeslintworm
• rundvleeslintworm
• varkenslintworm

Epidemiologie darminfectie door lintwormen

De infectie treedt voornamelijk op in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Neurocysticercose, een complicatie van de infectie in het centrale zenuwstelsel, is de meest voorkomende vermijdbare oorzaak van epilepsie in de wereld. Naar schatting lijden 30% van alle epilepsiepatiënten in Afrika en Azië aan neurocysticercose. Patiënten met hiv, aids of suikerziekte (diabetes mellitus) lopen meer kans op taeniasis. Maar ook patiënten die reeds een orgaantransplantatie hebben ondergaan of chemotherapie hebben gekregen, zijn vaker getroffen. Bij deze doelgroepen is het immuunsysteem veelal verzwakt.

Patiënten van alle leeftijden zijn getroffen. Voorts zijn mannen en vrouwen in gelijke aantallen getroffen. Tot slot kent taeniasis geen raciale voorliefde.

Oorzaken en soorten: Besmetting door het eten van niet gaar vlees

Besmetting en overdracht

De oorzaak van de darminfectie is het eten van niet gaar varkensvlees of rundvlees waarin zich cysten (cysticerci, vinnen) van lintwormen bevinden. Besmette patiënten die zich ontlasten in open gebieden, verspreiden de lintwormeieren via de ontlasting. De besmetting (overdracht) met de eieren is bijgevolg eveneens op te lopen door inname van besmet voedsel of water, of als gevolg van een slechte hygiëne. De lintwormen leven na opname in de dunne darm. In het lichaam ontwikkelen de eitjes zich tot larven en migreren ze mogelijk verder door de spieren, de huid, de ogen en het centrale zenuwstelsel. Wanneer deze het centrale zenuwstelsel binnengaan, veroorzaken ze neurologische symptomen (neurocysticercose) zoals epileptische aanvallen.

Soorten

De varkensvleeslintworm is gekend als Taenia solium. Deze komt het vaakst voor en rijpt mogelijk tot een lengte van twee tot zeven meter. Taenia saginata nestelt zich in rundvlees (rundsvleeslintworm). De volwassen lengte is meestal minder dan vijf meter maar een lengte van vijfentwintig meter is reeds gerapporteerd. Daarnaast is in Azië de lintworm Taenia asiatica bekend. Deze is meestal te vinden in de Republiek Korea, China, Taiwan, Indonesië en Thailand. Hierover is in de geraadpleegde bronnen geen bijkomende informatie gevonden. Het is in de gevonden literatuur eveneens onduidelijk of deze Aziatische lintworm in staat is om het zenuwstelsel aan te tasten (cysticercose), wat wel het geval is bij de varkenslintworm maar niet bij de rundslintworm.

Symptomen: Spijsvertering, cysticercose

Gemeenschappelijke symptomen

Sommige patiënten zijn gedurende lange tijd (soms zelfs jaren) asymptomatisch. Bij andere patiënten treden na ongeveer vijf tot veertien weken nadat hij de cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam) heeft opgenomen via vlees, vrij milde en niet-specifieke symptomen op. De lintworm is op dat moment volledig ontwikkeld in de darm. De lintwormen veroorzaken dan problemen met de spijsvertering waardoor de patiënt zich presenteert met buikpijn, diarree of verstopping, verlies van eetlust, gewichtsverlies, duizeligheid, zwakte, misselijkheid en maagklachten. Soms heeft een patiënt eveneens irritatie op het perianale gebied (pruritus ani). Wormsegmenten en eieren verlaten namelijk via de ontlasting het lichaam.

Cysticercose: Complicatie bij varkensvleeslintworm

Wanneer de lintworm (enkel de varkensvleeslintworm) zich verspreidt naar het centraal zenuwstelsel, zijn de symptomen erger en treedt cysticercose (neurocysticercose) op. De patiënt heeft hierbij ernstige, chronische hoofdpijn, een waterhoofd (te veel hersen- en ruggenmergvocht in de schedel), meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek), convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn) en epileptische aanvallen die mogelijk leiden tot de dood. Ook treedt mogelijk blindheid en dementie op.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit bij de patiënt. Hierbij is een anamnese, een grondig vraaggesprek, onontbeerlijk. Hij merkt tevens de zichtbare symptomen op bij de patiënt. Het meest zichtbare symptoom van taeniasis is de actieve passage van proglottiden (lintwormsegmenten) via de anus en in de ontlasting.

Diagnostisch onderzoek

Verdere onderzoeken zijn nodig om taeniasis te diagnosticeren. Zo voert de arts een onderzoek uit van de ontlasting van de patiënt waarin zich lintwormeieren bevinden. Het is vooral belangrijk om te weten met welk soort lintworm besmet is. T. solium (varkensvleeslintworm) veroorzaakt namelijk cysticercose waardoor een snelle behandeling vereist is. Ook een volledig bloedonderzoek is soms vereist.

Differentiële diagnose

De arts verwart taeniasis vaak met volgende aandoeningen: appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm), aseptische of bacteriële meningitis, cholecystitis (ontsteking van galblaas met buikpijn, koorts en misselijkheid), een darmobstructie (verstopping in darm met buikpijn en braken), encefalitis (hersenontsteking), gnathostomiasis en tuberculose.

Behandeling

De behandeling varieert per patiënt en hangt af van het aantal, de grootte, de locatie en het ontwikkelingsstadium van de cysten, en de ernst en uitgebreidheid van de klinische symptomen. Taenaisis valt te behandelen met medicatie (praziquantel of niclosamide) die de patiënt oraal inneemt. In medische termen is worm dodende medicatie gekend als “anthelmintica”. Deze medicatie verlamt de wormen en op deze manier is het lichaam in staat om de infectie te bestrijden en de wormen uit te scheiden. Wel is de arts best voorzichtig met het voorschrijven van de medicatie daar dit mogelijk leidt tot infecties. De arts behandelt neurocysticercose met corticosteroïden en/of anti-epileptica en eventueel chirurgie.

Prognose taeniasis

Dankzij een snelle behandeling herstellen de meeste patiënten zeer goed van deze darminfectie.

Complicaties taeniasis: mogelijk neurocysticercose (zenuwstelsel)

De infectie leidt mogelijk tot een darmobstructie waarvoor een operatie nodig is. Ook verspreidt de lintworm zich mogelijk naar andere lichaamsdelen zoals het hart, het oog of de hersenen (cysticercose). Aanvallen of infecties in het zenuwstelsel komen hierbij mogelijk voor.

Preventie infectieziekte

Mensen gebruiken best een voedingsthermometer waarbij ze er voor zorgen om hele stukken vlees op minstens 63°C te koken. Voor gehakt is dat minstens 71°C. Daarnaast is een goede (hand)hygiëne vereist om de lintworminfectie of de verspreiding ervan te voorkomen.

Nieuwe informatie en richtlijnen anno augustus 2024

Nieuwe preventieve maatregelen en aanbevelingen

In de afgelopen jaren hebben diverse internationale gezondheidsorganisaties nieuwe richtlijnen geïntroduceerd om de verspreiding van taeniasis te beperken. Anno augustus 2024 zijn er striktere voedselveiligheidsnormen ingevoerd in veel landen waar de infectie endemisch is. Deze normen verplichten voedselproducenten om vleesproducten grondiger te inspecteren en correct te behandelen, vooral in regio's waar de infectie vaker voorkomt. Het pasteuriseren van varkensvlees en rundvlees voordat het op de markt wordt gebracht, is een van de maatregelen die is aangemoedigd.

Daarnaast worden er wereldwijd campagnes gevoerd om bewustzijn te vergroten over de gevaren van het consumeren van rauw of onvoldoende verhit vlees. Ook is er in scholen in risicogebieden meer aandacht voor hygiëne en voedselveiligheid. Het wassen van handen met zeep en water na toiletgebruik en voor het bereiden van voedsel wordt sterk aanbevolen.

Vaccinatieonderzoek en vooruitgang

Nieuw onderzoek heeft zich ook gericht op de ontwikkeling van vaccins tegen Taenia solium, specifiek gericht op gemeenschappen in Latijns-Amerika en Azië waar de prevalentie van de ziekte hoog is. De vroege resultaten van deze onderzoeken zijn veelbelovend, en er wordt verwacht dat binnen enkele jaren de eerste vaccins beschikbaar komen voor massaal gebruik. Vaccinatie kan een doorbraak betekenen in de preventie van deze parasitaire infectie, vooral in gebieden waar sanitaire voorzieningen en voedselveiligheid moeilijk te handhaven zijn.

Toekomstige richtlijnen en aanbevelingen

Er wordt verwacht dat de huidige richtlijnen verder zullen worden aangescherpt naarmate meer gegevens beschikbaar komen. Gezondheidsautoriteiten wereldwijd blijven epidemiologische gegevens verzamelen om beter inzicht te krijgen in de verspreiding van taeniasis en de effectiviteit van de getroffen maatregelen. Verdere investeringen in onderzoek naar behandelmethoden, diagnostische tests en preventieve maatregelen blijven essentieel om de ziekte in de toekomst te bestrijden.

Omgaan met taeniasis

Taeniasis is een darminfectie veroorzaakt door lintwormen, meestal opgelopen door het eten van onvoldoende gaar varkens- of rundvlees. Hoewel de meeste gevallen asymptomatisch zijn, kan de aandoening bij sommige patiënten leiden tot spijsverteringsproblemen of ernstige complicaties.

Medische behandeling en opvolging

De infectie wordt meestal behandeld met antiparasitaire medicatie zoals praziquantel. Het is belangrijk om deze medicatie precies volgens voorschrift te gebruiken om de parasiet volledig te elimineren. In sommige gevallen is aanvullende diagnostiek, zoals ontlastingonderzoek, nodig om te bevestigen dat de infectie volledig is verdwenen.

Regelmatige medische opvolging is cruciaal, vooral als er complicaties zoals cysticercose worden vermoed. Dit kan leiden tot neurologische symptomen die gespecialiseerde zorg vereisen.

Voedselveiligheid en preventie

Het vermijden van besmetting begint bij goede voedselveiligheid. Patiënten moeten ervoor zorgen dat vlees volledig gaar wordt gekookt en dat keukengerei grondig wordt gereinigd na contact met rauw vlees.

Daarnaast is het belangrijk om goede hygiënische gewoonten te hanteren, zoals regelmatig handen wassen, vooral na toiletbezoek of contact met voedsel. Voor reizigers naar gebieden waar taeniasis endemisch is, wordt geadviseerd om extra voorzichtig te zijn met voedsel en water.

Misvattingen rond taeniasis

Taeniasis is een parasitaire infectie die wordt veroorzaakt door de lintworm, meestal de darmen, die via rauw of onvoldoende verhit vlees, vooral varkensvlees of rundvlees, wordt overgedragen. Er bestaan verschillende misvattingen over de symptomen, oorzaken en behandelingen van deze aandoening, die kunnen leiden tot verkeerde keuzes in de zorg.

Taeniasis is altijd gemakkelijk te herkennen

Een veel voorkomende misvatting is dat taeniasis altijd gemakkelijk te herkennen is door de aanwezigheid van duidelijke symptomen zoals buikpijn of gewichtsverlies. In werkelijkheid kunnen veel mensen die besmet zijn met de lintworm asymptomatisch zijn, wat betekent dat ze geen zichtbare tekenen van de infectie vertonen. De symptomen, indien aanwezig, kunnen mild zijn en lijken vaak op andere, minder ernstige aandoeningen. Het is daarom belangrijk om bij twijfel een arts te raadplegen en bloedonderzoeken uit te voeren om de diagnose te bevestigen.

Taeniasis is het resultaat van slechte hygiëne

Hoewel een slechte hygiëne een rol kan spelen bij de overdracht van sommige parasitaire infecties, is taeniasis niet per se een gevolg van slechte hygiëne. De infectie ontstaat voornamelijk door het consumeren van besmet vlees dat onvoldoende is gekookt of gebakken. Het kan zelfs voorkomen bij mensen die hun handen goed wassen, maar toch besmet vlees consumeren dat de zweten of slechte kookpraktijken heeft doorgemaakt.

Behandeling van taeniasis vereist complexe medicatie

Er wordt vaak gedacht dat de behandeling van taeniasis ingewikkeld is en een langdurige kuur met krachtige medicatie vereist. In werkelijkheid is de behandeling van taeniasis meestal eenvoudig en kan het bestaan uit het innemen van eenmalige medicatie, zoals praziquantel of niclosamide. Deze medicijnen doden de lintworm en zorgen ervoor dat deze via de urine en de ontlasting uit het lichaam wordt verwijderd. Er is geen langdurige of complexe behandeling nodig.

Taeniasis heeft altijd ernstige gevolgen voor de gezondheid

Een andere misvatting is dat taeniasis altijd ernstige gezondheidsproblemen veroorzaakt. Hoewel de infectie in sommige gevallen kan leiden tot complicaties zoals darmobstructie of pijn door de groei van de worm, veroorzaken de meeste gevallen van taeniasis geen ernstige schade aan het lichaam. Als de infectie op tijd wordt behandeld, is de prognose over het algemeen goed en kan de patiënt volledig herstellen zonder langdurige gevolgen.

Iedereen die besmet is met taeniasis heeft veel lintwormen in hun lichaam

Veel mensen geloven dat taeniasis betekent dat er veel lintwormen in het lichaam zitten, maar dit is niet altijd het geval. In de meeste gevallen heeft een besmette persoon slechts één of enkele lintwormen in hun darmen. De wormen kunnen variëren in lengte, maar meestal zijn ze minder dan enkele meters lang. Het is ook niet noodzakelijk dat iemand die besmet is met taeniasis de typische segmenten van de worm in zijn ontlasting ziet, wat vaak wordt aangenomen.

Je hebt alleen risico op taeniasis als je rauw vlees eet

Er wordt vaak aangenomen dat het eten van rauw vlees de enige risicofactor is voor taeniasis, maar dat is niet de enige manier waarop iemand besmet kan raken. Hoewel het eten van onvoldoende gekookt of rauw vlees de belangrijkste oorzaak is, kunnen mensen ook besmet raken door contact met besmette beharing of via besmette omgevingen, zoals de uitwerpselen van geïnfecteerde dieren. Het is belangrijk om altijd voorzichtig te zijn bij de bereiding van vlees en bij het omgaan met producten die afkomstig zijn van dieren.