Coffin-Siris syndroom: Afwijkingen aan hersenen en skelet

Een patiënt met het Coffin-Siris syndroom heeft naast een verstandelijke beperking en ontwikkelingsproblemen vaak ook afwijkingen aan het gezicht en de vingers en/of tenen. Daarnaast kunnen er bijkomende symptomen optreden. Deze zeldzame aandoening wordt veroorzaakt door genetische mutaties en kent een autosomaal dominant overervingspatroon. De diagnose wordt bevestigd door genetisch onderzoek, en de behandeling is voornamelijk ondersteunend en symptomatisch, waarbij een team van specialisten betrokken is. Het syndroom werd voor het eerst beschreven door G.S. Coffin in 1970.

• Synoniemen Coffin-Siris syndroom
• Epidemiologie van het Coffin-Siris syndroom
• Oorzaken en erfelijkheid
• Symptomen: Afwijkingen aan hersenen, skelet en gezicht
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling is ondersteunend
• Prognose van de aandoening
• Complicaties van de aandoening

Synoniemen Coffin-Siris syndroom

Andere benamingen voor het Coffin-Siris syndroom zijn:

• CSS
• dwerggroei-onychodysplasie
• korte gestalte-onychodysplasie
• mentale retardatie met hypoplastische (onderontwikkelde) vijfde vinger- en teennagels
• vijfde digitale syndroom

Epidemiologie van het Coffin-Siris syndroom

Het Coffin-Siris syndroom is een zeldzame aandoening die sinds de eerste beschrijving door Coffin in 1970 enkele honderden keren is gerapporteerd. De aandoening komt wereldwijd voor en vertoont geen specifieke etnische voorkeur. Vrouwen worden vier keer vaker getroffen dan mannen.

Oorzaken en erfelijkheid

Genmutatie

Het Coffin-Siris syndroom wordt veroorzaakt door mutaties (veranderingen) in de genen ARID1A, ARID1B, SMARCA4, SMARCB1, of SMARCE1. Deze genen spelen een cruciale rol bij het reguleren van de celdeling, DNA-replicatie en celgroei.

Overervingspatroon

De aandoening volgt een autosomaal dominant overervingspatroon. Dit betekent dat slechts één gemuteerd exemplaar van het gen nodig is om de aandoening te veroorzaken.

Symptomen: Afwijkingen aan hersenen, skelet en gezicht

Hersenen en ontwikkeling

Patiënten met het Coffin-Siris syndroom vertonen vaak een milde tot ernstige verstandelijke beperking en vertraging in de ontwikkeling van spraak- en motorische vaardigheden, zoals zitten en lopen. Gemiddeld leren zij zitten rond de leeftijd van twaalf maanden, lopen op dertig maanden, en spreken hun eerste woorden uit na ongeveer vierentwintig maanden. Gedragsafwijkingen kunnen hyperactiviteit, agressiviteit en soms een autismespectrumstoornis omvatten. Epileptische aanvallen, toevallen en tics kunnen op elke leeftijd beginnen. Hypotonie, of lage spierspanning, komt meestal voor in de kindertijd en kan persistent zijn.

Skelet

Bij patiënten met het Coffin-Siris syndroom zijn vaak de uiteinden van de vingers of tenen onderontwikkeld. Soms ontbreken ook de nagels. Deze afwijkingen komen het vaakst voor bij de vijfde vingers of tenen, maar ook andere vingers en/of tenen kunnen aangetast zijn. Andere skeletafwijkingen omvatten scoliose (laterale kromming van de wervelkolom), hernia, abnormaal soepele gewrichten, een kort gestalte, clinodactylie (verandering in de stand van een of meer vingers of tenen door zijwaartse kromming) en een vertraagde botleeftijd die meestal twee tot drie jaar achterblijft ten opzichte van de biologische leeftijd.

Gezicht

Patiënten met het Coffin-Siris syndroom kunnen een abnormaal klein hoofd hebben, bekend als microcefalie. Ze vertonen vaak typische grove gelaatstrekken, waaronder een brede neus met een platte neusbrug, een brede mond met dikke lippen, en dikke wenkbrauwen met lange wimpers. Soms is er een overmatige haargroei op het gezicht, de rug en de armen (hirsutisme), terwijl het hoofdhaar vooral in de kindertijd schaars kan zijn. De gezichtsafwijkingen variëren sterk tussen patiënten.

Bijkomende symptomen

Andere symptomen die mogelijk voorkomen bij het Coffin-Siris syndroom zijn:

• hartafwijkingen zoals ventrikelseptumdefect, atriumseptumdefect, tetralogie van Fallot (vier aangeboren hartafwijkingen) en patent ductus arteriosus
• café-au-lait-vlekken (koffie-met-melk-vlekken op de huid)
• Frequente luchtweginfecties
• Gehoorverlies
• Groeiproblemen
• Oogafwijkingen zoals ptosis (hangende oogleden), strabisme (scheelzien) en myopie (bijziendheid)
• Urogenitale afwijkingen zoals cryptorchisme (niet-ingedaalde testikels), hoefijzernier (samengesmolten nieren in hoefijzervorm), en hypospadie (aangeboren afwijking waarbij de plasbuis bij mannen niet aan de top van de penis uitmondt maar aan de onderkant van de eikel of zelfs halverwege of aan de basis van de penis)
• Voedingsproblemen

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose van het Coffin-Siris syndroom wordt bevestigd door genetisch onderzoek. De betrokken specialisten kunnen neuroloog, gastro-enteroloog, diëtist, oogarts, audioloog, cardioloog en nefroloog of uroloog zijn. Deze experts voeren de nodige onderzoeken uit om de diagnose te stellen en mogelijke bijkomende aandoeningen te identificeren.

Differentiële diagnose

De symptomen van het Coffin-Siris syndroom kunnen vergelijkbaar zijn met die van andere aandoeningen of syndromen, zoals:

• 4q deletiesyndroom
• Borjeson-Forssman-Lehmann syndroom
• Brachymorfisme-onychodysplasie-dysfalangisme syndroom
• Cornelia de Lange syndroom
• DOORS-syndroom
• Foetaal alcohol spectrum
• Foetaal hydantoïne / fenytoïne embryopathie
• Mabry syndroom
• Mozaïek trisomie 9
• Nicolaides-Baraitser syndroom

Behandeling is ondersteunend

De behandeling van het Coffin-Siris syndroom is ondersteunend en symptomatisch. Therapieën zoals logopedie en fysiotherapie zijn nuttig voor de patiënt. Voedingstherapie kan noodzakelijk zijn, evenals het gebruik van voedingssupplementen of een voedingssonde indien er maagdarmproblemen optreden. Specialisten zoals diëtisten en gastro-enterologen spelen een belangrijke rol bij de begeleiding van de patiënt. Regelmatige gehoor- en oogonderzoeken zijn eveneens belangrijk. Oogproblemen zoals scheelzien kunnen worden behandeld met een bril of een operatie, terwijl een hoortoestel kan helpen bij gehoorproblemen.

Prognose van de aandoening

Door de zeldzaamheid van het Coffin-Siris syndroom is er beperkte informatie beschikbaar over de levensverwachting van patiënten. In sommige gevallen kunnen kinderen overlijden aan aspiratiepneumonie of aan epileptische aanvallen, hoewel dit relatief zeldzaam is.

Complicaties van de aandoening

Patiënten met het Coffin-Siris syndroom kunnen soms bepaalde tumoren ontwikkelen, zoals:

• Schildklierkanker
• Schwannoom (goedaardige zenuwtumor)
• Hepatoblastoom (kwaadaardig levergezwel dat voornamelijk bij kinderen voorkomt)

Nieuwste inzichten en onderzoek

Recent onderzoek naar het Coffin-Siris syndroom richt zich op de genetische mechanismen achter de aandoening en mogelijke nieuwe behandelingsopties. Onderzoekers proberen meer te leren over de variabiliteit van symptomen en de invloed van genetische en omgevingsfactoren op de ernst van de aandoening. Bovendien worden nieuwe therapieën en interventies onderzocht die de levenskwaliteit van patiënten kunnen verbeteren.