Hymenolepis-lintworminfectie: Milde aandoening met buikpijn

Bij een Hymenolepis-lintworminfectie (hymenolepiasis) veroorzaakt een lintworm een meestal milde aandoening bij kinderen. Twee soorten lintwormen staan erom bekend om de infectie mogelijk te veroorzaken. Buikpijn, diarree, misselijkheid en zwakte zijn enkele symptomen van deze infectieziekte. De aandoening is eenvoudig te behandelen met wormdodende medicijnen. Onbehandeld houden de symptomen echter aan en verergeren ze mogelijk. De vooruitzichten zijn bij behandelde patiënten uitstekend; zij herstellen namelijk volledig. Dankzij het hanteren van een goede hygiëne en het volgen van enkele tips komt de ziekte minder snel tot stand.

• Epidemiologie: Vooral bij kinderen
• Oorzaken Hymenolepis-infectie
• Lintwormen
• Overdracht
• Risicofactoren van de aandoening
• Symptomen: Milde buikpijn en diarree
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van lintworminfectie
• Complicaties
• Preventie van infectie door lintwormen
• Preventie van herinfectie

Epidemiologie: Vooral bij kinderen

Vroeger waren deze infecties gebruikelijk in het zuidoosten van de Verenigde Staten, in drukke omgevingen, en bij mensen die leven in instellingen. De ziekte is echter wereldwijd aanwezig en komt voor bij alle leeftijden, rassen, etnische groepen en beide geslachten. Een Hymenolepis-infectie komt in Nederland weinig voor. Kinderen van vier tot tien jaar zijn het vaakst aangetast, vooral in warme, droge gebieden van de derde wereld.

Oorzaken Hymenolepis-infectie

Lintwormen

Een Hymenolepis-infectie is een infectieziekte waarbij de patiënt is besmet door de lintworm ‘Hymenolepis nana’ (dwerglintworm, het vaakst voorkomend) of ‘Hymenolepis diminuta’ (rattenlintworm). Hymenolepis nana is een kleine lintworm van slechts vijftien tot veertig millimeter lang. Hymenolepis leven in een warm klimaat en komen veel voor in het zuiden van de Verenigde Staten. Insecten (waaronder vlooien, die soms te vinden zijn op ratten) eten de eieren van deze wormen. Bij een geïnfecteerde patiënt gebeurt mogelijk de voltooiing van de hele levenscyclus van de worm in de darm, zodat de infectie jaren kan aanhouden.

Overdracht

De verspreiding van de lintworminfectie gebeurt via de feco-orale route door slechte hygiënische omstandigheden. Hierbij neemt de patiënt besmette ontlasting in via voedsel of water, via de mond (met besmette vingers) of door besmette grond in te nemen. Een tussengastheer is niet noodzakelijk. Soms lopen mensen echter de besmetting op doordat ze per ongeluk een geïnfecteerde geleedpotige (tussengastheer) zoals een kleine kever of meelworm consumeren die in voedsel is terechtgekomen. Indien de eieren in de ontlasting zijn terechtgekomen, is het mogelijk om andere mensen eveneens te besmetten.

Risicofactoren van de aandoening

De lintworminfectie is het vaakst te vinden bij kinderen, bij personen die leven in instellingen en gevangenissen, en bij mensen die in gebieden wonen waar (persoonlijke) hygiëne tekortschiet. Het innemen van besmet of bedorven voedsel vormt een andere risicofactor. Het inslikken van voedsel dat besmet is met eieren van de lintworm is namelijk de meest voorkomende vorm van infectie.

Symptomen: Milde buikpijn en diarree

De meeste patiënten zijn asymptomatisch. De eventueel aanwezige symptomen zijn over het algemeen mild, maar een langdurige infectie leidt mogelijk wel tot meer ernstige symptomen. Een medische behandeling is dan ook nodig om de lintworm te elimineren. Patiënten die toch symptomen ervaren, klagen meestal over misselijkheid, zwakte, een verlies van eetlust, (milde) diarree en buikpijn. Jonge kinderen lijden mogelijk aan hoofdpijn, een jeukende anus of slaapproblemen. De worm is niet voelbaar in het lichaam. Gewichtsverlies komt evenmin tot stand.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De patiënt krijgt een volledig lichamelijk onderzoek en een grondige beoordeling van de symptomen. Ook neemt de arts de medische geschiedenis van de getroffen patiënt door. De diagnose van een Hymenolepis-infectie gebeurt door identificatie van de wormen in de ontlasting. De patiënt moet daarom ontlastingsmonsters van meerdere dagen verzamelen.

Differentiële diagnose
Sommige artsen stellen aan de hand van de aanwezige symptomen de diagnose van ‘aarsmaden’ in plaats van de lintworminfectie. Andere differentiële diagnoses omvatten:

• amoebiasis (darminfectie door parasiet met braken en hoofdpijn)
• ascariasis (worminfectie met buikpijn en piepende ademhaling)
• campylobacter-infecties (infectie met buikkrampen, koorts en diarree)
• cholera (bacteriële infectieziekte met braken en diarree)
• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• colitis
• colitis ulcerosa bij kinderen (chronische darmziekte met diarree)
• constipatie
• cryptosporidiose (waterige diarree en braken veroorzaakt door een parasiet)
• cystoisosporiasis
• cytomegalovirusinfectie
• diarree
• dientamoeba fragilis-infectie
• diphyllobothrium latum-infectie
• echovirus
• enterobiasis
• enterovirale infecties
• fascioliase
• gastro-enteritis (buikgriep)
• giardiasis (infectie van dunne darm met diarree en buikkrampen)
• haakworminfectie (infectie met haakworm door lopen op de grond)
• intestinale protozoale ziekten
• koliek
• lactose-intolerantie (symptomen bij het consumeren van melk en zuivelproducten)
• malabsorptiesyndromen
• proteïne-verliezende enteropathie
• salmonella-infectie (infectie met diarree en buikpijn)
• shigella-infectie (bacteriële infectie met diarree)
• taeniasis (darminfectie door lintwormen in niet-gaar vlees)
• voedselvergiftiging (diarree door inname van besmet voedsel)
• Yersinia enterocolitica-infectie (bacteriële infectie met diarree)
• ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• zweepwormen (zweepworminfectie met buikpijn en diarree)

Behandeling

De arts schrijft ‘praziquantel’ voor. Dit wormdodende medicijn (anthelminticum) verwijdert de worm. Praziquantel veroorzaakt over het algemeen geen allergische reacties of andere bijwerkingen. Soms is wel meer dan één behandeling noodzakelijk.

Prognose van lintworminfectie

De prognose van hymenolepis is over het algemeen goed na de voorgeschreven behandeling; de patiënten herstellen namelijk volledig. Indien de patiënt lijdt aan uitdrogingsverschijnselen (door chronische diarree), schrijft de arts bijkomende elektrolyten voor om de verstoorde elektrolytenbalans in het lichaam te herstellen. Daarnaast behandelt hij de bijkomende symptomen ondersteunend.

Complicaties

Door aanhoudende diarree ontstaat mogelijk uitdroging (dehydratie), vooral bij kinderen. Dit resulteert in milde tot ernstige zwakte en verslechtering van de algehele gezondheid. Onbehandeld ontstaat mogelijk ook steeds erger wordende buikpijn gedurende een langere periode (soms meerdere jaren). De dood is in de medische literatuur niet gemeld als gevolg van deze ziekte.

Preventie van infectie door lintwormen

Om de kans op lintworminfectie te verkleinen, zijn enkele tips voorhanden:

• de handen grondig wassen met warm water en zeep na toiletgebruik, een luierwissel en voedselbereiding (goede handhygiëne)
• een goede persoonlijke hygiëne hanteren
• ratten uitroeien (om de verspreiding van de incidentie van de ziekte te verminderen)
• steeds alle rauwe groenten en fruit goed wassen, schillen en koken met veilig water
• steeds alle voedingsmiddelen correct opslaan

Preventie van herinfectie

Bij patiënten die herhaaldelijk last hebben van een lintworminfectie, is het belangrijk om zowel preventieve als behandelingsmaatregelen in acht te nemen. Naast een goede persoonlijke hygiëne en het correct bereiden van voedsel, is het raadzaam om regelmatig contact met gezondheidsdiensten op te nemen voor controle. In sommige gevallen kan een langdurige behandeling of zelfs een preventieve kuur noodzakelijk zijn om herinfectie te voorkomen.