Necrotiserende enterocolitis: Afsterven van weefsels in darm
Necrotiserende enterocolitis (NEC) is een ernstige aandoening waarbij de weefsels van de binnenwand van de dunne of dikke darm beschadigd raken en uiteindelijk afsterven. Deze aandoening komt vooral voor bij premature baby’s. Symptomen zoals braken, diarree, een gezwollen buik en voedingsproblemen wijzen op deze ernstige ziekte, die een snelle medische interventie vereist. Behandelopties omvatten antibiotica, intraveneuze toediening van vocht en voeding, en soms een chirurgische ingreep. De vooruitzichten zijn over het algemeen gunstig bij tijdige behandeling, maar er kunnen ook ernstige complicaties optreden.- Epidemiologie: Vaak bij premature baby’s
- Mechanisme
- Oorzaken van afsterven van weefsels in de darm
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen: Zwelling van de buik
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van necrotiserende enterocolitis
- Prognose
- Complicaties van de darmaandoening
- Preventie en nazorg
- Praktische tips voor het omgaan met necrotiserende enterocolitis
- Raadpleeg direct medische zorg
- Zorg voor een goede voeding van je baby
- Zorg voor hygiëne en infectiepreventie
- Let op tekenen van ademhalingsproblemen en pijn
- Volg nauwlettend het herstelproces en regelmatige controleafspraken
- Misvattingen rond necrotiserende enterocolitis
- Necrotiserende enterocolitis komt alleen voor bij te vroeg geboren baby’s
- Necrotiserende enterocolitis is altijd dodelijk
- Een baby met necrotiserende enterocolitis kan geen borstvoeding krijgen
- Necrotiserende enterocolitis wordt altijd veroorzaakt door infecties
- Necrotiserende enterocolitis kan altijd worden voorkomen
- Necrotiserende enterocolitis wordt alleen behandeld met chirurgie
- Baby's met necrotiserende enterocolitis herstellen altijd zonder blijvende gevolgen
Epidemiologie: Vaak bij premature baby’s
Necrotiserende enterocolitis (NEC) is een ernstige en vaak levensbedreigende aandoening die voornamelijk voorkomt bij pasgeborenen, vooral bij prematuur geboren kinderen. Het is een van de belangrijkste oorzaken van gastro-intestinale morbiditeit en mortaliteit in neonaten. De prevalentie van NEC varieert, maar het wordt geschat dat ongeveer 1 op de 1000 tot 3000 pasgeborenen getroffen wordt, met een verhoogd risico bij te vroeg geboren baby’s.Prevalentie bij neonaten
NEC komt voornamelijk voor bij premature zuigelingen, vooral die geboren voor de 32ste zwangerschapsweek. De incidentie is het hoogst bij baby’s met een zeer laag geboortegewicht, vooral bij degenen die een gewicht van minder dan 1500 gram hebben. Bij volledig voldragen zuigelingen is de incidentie veel lager, maar NEC kan zich ook voordoen bij kinderen met andere risicofactoren.
Geografische variaties
Hoewel NEC wereldwijd voorkomt, wordt de aandoening vaker gezien in ontwikkelde landen vanwege de betere overlevingskansen van premature kinderen door geavanceerde neonatale zorg. Er zijn echter aanwijzingen dat de prevalentie van NEC kan variëren afhankelijk van geografische locatie, met hogere aantallen in ziekenhuisomgevingen waar de zorg voor premature baby’s intensiever is.
Mortaliteit en morbiditeit
De mortaliteit bij NEC kan variëren afhankelijk van de ernst van de ziekte en de snelheid van de medische interventie. Ongeveer 25-30% van de gevallen van NEC leidt tot de dood, hoewel de overleving bij tijdige diagnose en behandeling aanzienlijk is verbeterd door de vooruitgang in neonatale zorg. Morbiditeit kan zich in de vorm van langdurige gastro-intestinale problemen of neurologische gevolgen na herstel van de acute fase manifesteren.
Mechanisme
Necrotiserende enterocolitis is een aandoening waarbij de darmwand necrose ondergaat door ischemie en ontsteking, wat leidt tot beschadiging van het darmslijmvlies en zelfs perforatie. Het mechanisme van de ziekte is multifactorieel, maar omvat zowel bacteriële infecties als immuunresponsen die de darmbarrière aantasten.Ischemie en darmwandbeschadiging
Een van de belangrijkste mechanismen achter NEC is een verminderde bloedtoevoer naar de darm, wat leidt tot ischemie en schade aan de darmwand. De bloedtoevoer naar de darm is in de neonatale periode vaak minder goed ontwikkeld, waardoor premature baby’s gevoeliger zijn voor deze ischemische schade. De verminderde bloedtoevoer veroorzaakt necrose van de darmslijmvliezen, wat leidt tot verdere ontsteking en perforatie.
Bacteriële overgroei en ontstekingsreactie
In veel gevallen speelt een overgroei van bacteriën in de darm een rol bij het ontstaan van NEC. Premature baby’s hebben vaak een minder goed ontwikkeld darmmicrobioom, wat bijdraagt aan een disbalans in de darmflora. Deze dysbiose kan leiden tot een verhoogde endotoxineproductie, wat een ontstekingsreactie op gang brengt die de darmwand verder beschadigt. De ontsteking versterkt de lokale ischemie en verergert de necrose.
Immuunrespons en darmpermeabiliteit
De immuunrespons bij premature zuigelingen is vaak onvoldoende om de schade aan de darmwand te beperken. De verhoogde darmpermeabiliteit door de ontstekingsreactie maakt het gemakkelijker voor pathogene bacteriën en toxines om de bloedbaan te bereiken, wat leidt tot sepsis en het verdere verslechteren van de toestand van de pasgeborene.
Oorzaken van afsterven van weefsels in de darm
De exacte oorzaak van necrotiserende enterocolitis is anno augustus 2024 nog niet volledig bekend. Mogelijke bijdragen zijn een verminderde zuurstoftoevoer naar de darmweefsels, bijvoorbeeld tijdens een moeilijke bevalling. Wanneer de darm onvoldoende zuurstof krijgt of de bloedstroom naar de darm beperkt is, verzwakt het darmweefsel. Hierdoor kunnen bacteriën uit het voedsel de darm binnendringen en schade aanrichten. Deze schade leidt tot ontsteking en uiteindelijk necrose van de darmweefsels. De aandoening tast meestal alleen de binnenste laag van de darmwand aan, maar kan bij voortschrijding de volledige dikte van de darmwand beïnvloeden. Risicofactoren zijn onder andere een overvloed aan rode bloedcellen, andere maag- en darmaandoeningen, en de nog niet volledig ontwikkelde spijsvertering en circulatie bij premature baby’s. Ook ernstig zieke baby’s en baby’s die een bloedtransfusie hebben gehad, lopen een verhoogd risico. NEC komt vaak voor bij baby’s die flesvoeding krijgen in plaats van moedermelk, vooral binnen de eerste twee levensweken.Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die het ontstaan van necrotiserende enterocolitis kunnen bevorderen. De aandoening komt vaker voor bij premature zuigelingen en kan worden beïnvloed door voeding, infecties en andere omgevingsfactoren.Prematuriteit en laag geboortegewicht
De belangrijkste risicofactor voor NEC is prematuriteit. Premature baby’s, vooral die geboren voor 32 weken zwangerschap, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van NEC. Daarnaast speelt het geboortegewicht een belangrijke rol; zuigelingen met een zeer laag geboortegewicht (minder dan 1500 gram) hebben een significant verhoogd risico.
Borst- versus flesvoeding
Er is aangetoond dat borstvoeding een beschermend effect heeft tegen NEC, hoewel het mechanisme niet volledig begrepen wordt. Baby’s die exclusief borstgevoed worden, hebben een lager risico op het ontwikkelen van NEC in vergelijking met baby’s die flesvoeding krijgen. Flesvoeding kan een hogere kans op darmbeschadiging en dysbiose veroorzaken, wat bijdraagt aan het ontstaan van NEC.
Infecties en antibiotica
Infecties, zoals bacteriële sepsis, kunnen het risico op NEC verhogen door de immuunrespons te verzwakken en een ontsteking in de darm te bevorderen. Ook het gebruik van antibiotica kan de darmflora verstoren, wat bijdraagt aan een verhoogd risico op bacteriële overgroei en de ontwikkeling van NEC.
Mede-zorg bij andere aandoeningen
Baby’s met andere onderliggende gezondheidsproblemen, zoals hart- of longaandoeningen, zijn kwetsbaarder voor NEC. Premature baby’s die intensieve zorg nodig hebben voor andere aandoeningen lopen meer risico door hun al kwetsbare gezondheid.
Risicogroepen
De risicogroepen voor NEC zijn voornamelijk neonaten, met een sterk verhoogd risico bij premature baby’s. Toch zijn er specifieke subgroepen binnen de neonatale populatie die een bijzonder hoog risico lopen.Premature zuigelingen met laag geboortegewicht
De grootste risicogroep zijn premature zuigelingen, met name die met een geboortegewicht van minder dan 1500 gram. Deze baby’s hebben een sterk verminderd vermogen om darmwandbeschadiging te herstellen, waardoor ze vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van NEC.
Baby’s die kunstvoeding krijgen
Baby’s die uitsluitend kunstvoeding krijgen, lopen een verhoogd risico op NEC in vergelijking met baby’s die borstvoeding krijgen. Dit heeft te maken met de verschillen in de darmmicroflora en de verhoogde kans op darmirritatie bij flesvoeding.
Baby’s met een voorgeschiedenis van infecties of antibiotica
Zuigelingen die een infectie hebben doorgemaakt of die langdurig antibiotica hebben gekregen, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van NEC. Antibiotica kunnen de darmflora verstoren, waardoor bacteriële overgroei kan optreden, wat de kans op NEC vergroot.
Symptomen: Zwelling van de buik
Necrotiserende enterocolitis heeft een snel verloop, waardoor tijdige behandeling cruciaal is. Mogelijke symptomen zijn:- [LI]Bloed in de ontlasting[/LI]
- [LI]Braken[/LI]
- [LI]Diarree[/LI]
- [LI]Een gevoelige buik[/LI]
- [LI]Een gezwollen buik[/LI]
- [LI]Verkleuring van de buikwand[/LI]
- [LI]Een vertraagde hartslag (bradycardie)[/LI]
- [LI]Tekenen van een infectie: koorts, apneu of verstoorde ademhaling, en vermoeidheid[/LI]
- [LI]Temperatuurschommelingen[/LI]
- [LI]Voedingsproblemen of voedselintolerantie[/LI]
Alarmsymptomen
Necrotiserende enterocolitis kan zich snel ontwikkelen, en het is van vitaal belang dat symptomen vroegtijdig worden herkend voor een succesvolle behandeling. Alarmsymptomen variëren van gastro-intestinale tekenen tot systemische symptomen van infectie.Gastro-intestinale symptomen
De eerste tekenen van NEC kunnen braken, abdominale opzetting (bloating), en bloederige ontlasting zijn. Baby’s kunnen ook tekenen van darmobstructie vertonen, zoals een verharding van de buik. Deze symptomen moeten onmiddellijk worden gemeld aan een arts, aangezien ze vaak een teken zijn van beginnende darmbeschadiging.
Systemische symptomen
Systemische tekenen van infectie zoals koorts, een verslechterende algemene toestand, of ademhalingsproblemen kunnen ook voorkomen bij NEC. De aanwezigheid van deze symptomen in combinatie met gastro-intestinale klachten verhoogt de waarschijnlijkheid van een ernstige vorm van NEC.
Veranderingen in bloeddruk en hartslag
Bij ernstig verzwakte baby’s kunnen veranderingen in bloeddruk en hartslag optreden, wat duidt op sepsis of verergering van de ziekte. Lage bloeddruk en verhoogde hartslag kunnen indicaties zijn voor de noodzaak van intensieve zorg en monitoring.
Diagnose en onderzoeken
De diagnose necrotiserende enterocolitis begint met een lichamelijk onderzoek waarbij de arts de buik van de baby op zwelling, pijn en gevoeligheid controleert. Een ontlastingsonderzoek wordt uitgevoerd om bloed in de ontlasting te detecteren. Verder is een bloedonderzoek nodig om de bloedplaatjeswaarden en het aantal witte bloedcellen te meten. Verhoogde waarden kunnen wijzen op stollingsafwijkingen, een infectie, of vochtretentie (het vasthouden van vocht). Een röntgenfoto van de buik biedt gedetailleerde beelden van de darm en kan tekenen zoals ileus (gestopte darmbewegingen), uitgezette of gefixeerde darmlussen, lucht in de darmwand, of vrije lucht in de buik onthullen.Behandeling van necrotiserende enterocolitis
De behandeling van necrotiserende enterocolitis varieert afhankelijk van de ernst van de aandoening, de leeftijd van de baby, en de algemene gezondheidstoestand. Mogelijke behandelingsopties zijn:- [LI]Stopzetten van borstvoeding indien nodig.[/LI]
- [LI]Intravenieuze toediening van vloeistoffen en voedingsstoffen.[/LI]
- [LI]Antibiotica om infecties te bestrijden.[/LI]
- [LI]Bij ademhalingsproblemen door buikzwelling, kan extra zuurstof of ademhalingshulp nodig zijn.[/LI]
- [LI]Chirurgische ingreep indien de aandoening ernstig is: hierbij worden beschadigde delen van de darmen verwijderd.[/LI]
De arts volgt de voortgang van de baby nauwlettend door regelmatig röntgenfoto’s en bloedonderzoeken uit te voeren om te monitoren of de ziekte niet verergert.
Prognose
De prognose van necrotiserende enterocolitis hangt sterk af van de ernst van de ziekte, de snelheid van de behandeling, en de algehele gezondheid van de pasgeborene.Overleving en herstel
De overleving van NEC is de afgelopen decennia aanzienlijk verbeterd door vooruitgangen in neonatale zorg. Patiënten die snel behandeld worden, maken vaak een volledig herstel door, hoewel sommige baby’s langdurige gastro-intestinale problemen kunnen ervaren.
Langdurige gevolgen
Er kunnen langdurige gevolgen zijn, zoals vertraagde darmfunctie, voedingsproblemen of neurologische schade, vooral bij extreem premature zuigelingen. Ondanks het herstel van de acute fase, kunnen sommige kinderen problemen houden met hun spijsvertering of groei.
Mortaliteit bij ernstige gevallen
Bij ernstige gevallen van NEC, vooral wanneer de darm perforatie heeft of er complicaties optreden zoals sepsis, is de mortaliteit hoger. De tijdige herkenning en behandeling van de aandoening zijn essentieel voor het verbeteren van de overlevingskansen.
Complicaties van de darmaandoening
In ernstige gevallen kunnen complicaties optreden, zoals:- [LI]Darmperforatie: een gat in de darmwand waardoor bacteriën in de buikholte kunnen lekken, wat een medisch noodgeval is.[/LI]
- [LI]Darmobstructie: een verstopping in de darm, vaak gepaard gaand met buikpijn en braken.[/LI]
- [LI]Malabsorptie: de darm kan geen voedingsstoffen goed opnemen, wat vaker voorkomt na verwijdering van een deel van de darm.[/LI]
Als necrotiserende enterocolitis niet wordt behandeld, kan dit leiden tot ernstige complicaties en mogelijk de dood.
Preventie en nazorg
Er zijn verschillende strategieën die kunnen helpen bij het voorkomen van necrotiserende enterocolitis, vooral gericht op risicogroepen zoals premature zuigelingen.Borstvoeding
Borstvoeding is een van de belangrijkste preventieve maatregelen tegen NEC. Het vermindert de kans op infectie en draagt bij aan de ontwikkeling van een gezond darmmicrobioom bij neonaten.
Vermijden van overmatig gebruik van antibiotica
Het gebruik van antibiotica moet strikt gecontroleerd worden, aangezien overmatig gebruik kan leiden tot verstoring van de darmflora en verhoogd risico op NEC.
Strikte hygiëne en infectiecontrole
Het handhaven van strikte hygiënepraktijken in neonatale intensieve zorg eenheden (NICU) is van groot belang om het risico op infecties te minimaliseren. Infectiecontrolemaatregelen kunnen de kans op bacteriële overgroei, wat bijdraagt aan NEC, verminderen.
Vroegtijdige diagnose en behandeling
Het implementeren van vroege diagnostische procedures en tijdige behandeling kan de incidentie van ernstige gevallen van NEC verminderen. Het snel herkennen van de symptomen en het starten van een behandelplan kan levens redden en complicaties voorkomen.
