Chemische longontsteking: Inademen van irriterende stoffen

Een chemische longontsteking (chemische pneumonitis, chemische pneumonie) is een zeldzame vorm van longirritatie. Meestal veroorzaken bacteriën of virussen een longontsteking, maar bij een chemische longontsteking is de ontsteking van het longweefsel afkomstig van gifstoffen. Deze niet-besmettelijke aandoening kan acute of chronische symptomen veroorzaken, zoals hoesten, misselijkheid en griepachtige verschijnselen. De eerste stap in de behandeling is het vermijden van de irriterende bron. De verdere behandeling is afhankelijk van de ernst van de symptomen, de duur van de blootstelling en andere factoren. De vooruitzichten variëren sterk, van volledig herstel tot overlijden.

• Anatomie longen en relatie tot chemische longontsteking
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Inademen van irriterende stoffen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Factoren die de ernst van de symptomen bepalen
• Tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van chemische longontsteking
• Prognose
• Effecten van langdurige blootstelling aan lage niveaus van chemische stoffen
• Complicaties
• Preventie
• Voorkomen van blootstelling op de werkplek

Anatomie longen en relatie tot chemische longontsteking

De longen zijn vitale organen verantwoordelijk voor gasuitwisseling, waarbij zuurstof wordt opgenomen in het bloed en koolstofdioxide wordt afgevoerd. De anatomische structuur en fysiologie van de longen maken ze echter kwetsbaar voor schade door chemische stoffen.

Structuur van de longen
De longen bestaan uit luchtwegen (bronchiën en bronchiolen) die zich vertakken tot alveoli, de microscopische luchtruimten waar gasuitwisseling plaatsvindt. De alveoli zijn bedekt met een dunne laag vloeistof en omgeven door een dicht netwerk van capillairen, wat essentieel is voor efficiënte zuurstofopname.

Relatie tot chemische longontsteking
Bij chemische longontsteking worden schadelijke stoffen ingeademd die het delicate longweefsel kunnen beschadigen. Deze stoffen kunnen ontstekingen veroorzaken in de alveoli en luchtwegen, resulterend in verminderde ademhalingsfunctie. De longen zijn bijzonder kwetsbaar vanwege hun grote contactoppervlak en de dunne wand van de alveoli.

Epidemiologie

Chemische longontsteking komt relatief zeldzaam voor, maar de incidentie is sterk afhankelijk van beroepsmatige blootstelling en omgevingsfactoren.

Beroepsrisico's
Werknemers in de chemische industrie, landbouw en schoonmaakindustrie lopen een verhoogd risico door blootstelling aan dampen, gassen en aerosolen. Specifieke stoffen zoals ammoniak en chloor komen vaak voor in beroepsgerelateerde gevallen.

Omgevingsfactoren
Inademing van giftige stoffen bij industriële rampen of huishoudelijke ongelukken kan leiden tot chemische longontsteking. Regionale verschillen in incidentie worden bepaald door de aanwezigheid van risicovolle industrieën en gebruik van chemicaliën.

Mechanisme

Chemische longontsteking ontstaat wanneer schadelijke stoffen direct contact maken met het longweefsel, wat leidt tot een cascade van ontstekings- en weefselbeschadigingsprocessen.

Directe chemische schade
Chemische stoffen zoals zuren of basen veroorzaken direct schade aan de epitheelcellen van de luchtwegen en alveoli, wat leidt tot oedeem, bloeding en verlies van longfunctie.

Inflammatoire respons
De immuunreactie op ingeademde chemicaliën kan leiden tot uitgebreide ontstekingen, waarbij cytokinen en andere mediatoren bijdragen aan verdere weefselbeschadiging en fibrose.

Oorzaken: Inademen van irriterende stoffen

Het inademen van chemische stoffen kan leiden tot een chemische longontsteking. Diverse stoffen zoals vloeistoffen, gassen of dampen kunnen deze aandoening veroorzaken. Sommige chemicaliën beschadigen uitsluitend het longweefsel, terwijl andere irriterende stoffen via de longen in de bloedbaan worden opgenomen, wat ernstige schade aan andere organen kan veroorzaken. Hieronder enkele stoffen die chemische pneumonie kunnen veroorzaken:

• acroleïne
• barium (barium wordt gebruikt bij beeldvormende onderzoeken van het maagdarmkanaal)
• benzine of andere aardoliedestillaten (bij inname)
• braaksel
• chloorgas
• disofgeen
• fosgeen
• gassen van galvaniseren
• pesticiden (bij inname of huidabsorptie)
• petroleumdestillaten
• recreatieve drugs
• rook (bijvoorbeeld van bosbranden of huisbranden)

Risicofactoren

Bepaalde omstandigheden verhogen de kans op chemische longontsteking aanzienlijk.

Blootstelling aan schadelijke stoffen
Langdurige of acute blootstelling aan chemicaliën zoals ammoniak, chloor, of pesticiden verhoogt het risico aanzienlijk.

Onderliggende aandoeningen
Patiënten met bestaande longaandoeningen zoals astma of chronische obstructieve longziekte (COPD) zijn gevoeliger voor schade door chemische stoffen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van chemische longontsteking. Dit omvat werknemers in de chemische industrie, brandweerlieden, landbouwarbeiders die met pesticiden werken, en personen die vaak worden blootgesteld aan industriële dampen. Het dragen van beschermende kleding en ademhalingsapparatuur kan helpen om het risico te verminderen.

Symptomen

De symptomen van chemische pneumonie variëren sterk en worden bepaald door verschillende factoren. Een patiënt die bijvoorbeeld blootgesteld is aan chloor in een groot buitenzwembad, kan last hebben van hoest en brandende ogen. Bij blootstelling aan hoge chloorwaarden in een kleine, slecht geventileerde ruimte kunnen ernstige ademhalingsproblemen ontstaan, wat soms zelfs tot de dood kan leiden.

Factoren die de ernst van de symptomen bepalen

Enkele factoren die de ernst van de klachten bepalen:

• gebruik van beschermende maatregelen
• duur van de blootstelling: seconden, minuten, uren
• leeftijd
• omgeving: binnen, buiten, warm, koud
• type en concentratie van de chemische stof
• bestaande medische aandoeningen
• vorm van de chemische stof: gas, damp, deeltjes, vloeistof

Tekenen

Zowel acute als chronische symptomen kunnen zich voordoen. De symptomen van een chronische chemische pneumonitis kunnen maanden of jaren duren voordat ze merkbaar zijn. Mogelijke symptomen bij een chemische longontsteking zijn:

• ademhalingsproblemen
• bewusteloosheid
• bleke lippen
• bloed ophoesten of een schuimige roze materie in het speeksel
• braken
• buikpijn
• chemische geuren op andere lichaamsdelen
• delirium (acute verwardheid met wijzigingen in de hersenfunctie)
• desoriëntatie
• een algemeen ziek gevoel
• een bleke huid
• een brandende neus, brandende ogen, brandende lippen, een brandende mond en een brandende keel
• een droge hoest of een natte hoest met helder, geel of groen slijm
• een pijnlijke ademhaling of pleuritis (een ontsteking van de buitenste laag van de longen met pijn op de borst)
• een schorre of gedempte stem
• een snelle of oppervlakkige ademhaling (tachypneu)
• een snelle pols
• een zwelling van de tong
• een zwelling van ogen
• griepachtige symptomen
• hoofdpijn
• koorts
• kortademigheid
• misselijkheid
• pijn op de borst
• veranderde denk- en redeneervaardigheden
• zwakte
• zweten

Alarmsymptomen

Chemische longontsteking kan gepaard gaan met symptomen die wijzen op ernstige longschade.

Acute ademhalingsproblemen
Kortademigheid, piepende ademhaling en cyanose zijn tekenen van ernstige respiratoire distress die onmiddellijke medische aandacht vereisen.

Systemische reacties
Koorts, snelle hartslag en lethargie kunnen wijzen op een systemische ontstekingsreactie, wat vaak voorkomt bij ernstige gevallen van chemische longontsteking.

Diagnose en onderzoeken

De arts neemt een grondige anamnese af bij de patiënt. Hierbij vraagt hij naar de duur van de blootstelling, de omgeving, de vorm en concentratie van de chemische stof, eventuele andere medische problemen en de symptomen. Naast een zorgvuldige controle van de vitale functies (hartslag, bloeddruk, ademhalingsfrequentie, temperatuur en zuurstofgehalte in het bloed), onderzoekt de arts de ogen, neus, keel, huid, hart, longen en buik. Verdere onderzoeken zijn afhankelijk van de status van de patiënt, het type chemische blootstelling en andere factoren. Mogelijke aanvullende onderzoeken zijn een bloedonderzoek, een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto), een CT-scan en een spirometrie (onderzoek om de longfunctie te meten).

Behandeling van chemische longontsteking

Zelfzorg
Sommige patiënten hebben geen ernstige symptomen, bijvoorbeeld wanneer ze chloor inademen tijdens het zwemmen. In dat geval moet de patiënt zich snel verwijderen van de bron van blootstelling. Het is belangrijk om te voorkomen dat anderen ook worden blootgesteld aan de irriterende stof. Nadat de patiënt uit de buurt is van de irriterende stof, moet hij zijn kleren verwijderen en douchen.

Professionele medische zorg
In sommige gevallen zijn de symptomen mild, maar soms is een levensreddende behandeling nodig, zoals kunstmatige beademing of geavanceerde hartondersteuning. Omdat de symptomen van chemische longontsteking niet altijd onmiddellijk optreden, worden veel patiënten zorgvuldig geobserveerd.

Mogelijke behandelingen zijn:

• ademhalingsbehandeling met medicijnen om de luchtwegen te openen
• intraveneuze vochttoediening
• kunstmatige ventilatie (ademhalingsondersteuning)
• niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) via de mond
• pijnstillers (via een ader of via de mond)
• preventieve antibiotica (soms)
• steroïde medicijnen (via een ader of via de mond)
• zuurstof via een masker of buis

Prognose

De vooruitzichten zijn afhankelijk van de aard van de blootstelling aan chemicaliën en de medische toestand van de persoon. Een oudere patiënt met een longziekte die wordt blootgesteld aan matige hoeveelheden ammoniumchloride heeft sneller ernstige problemen dan een jonge, gezonde atleet. Hoe ernstiger de symptomen, hoe groter de kans op complicaties op korte en lange termijn.

Effecten van langdurige blootstelling aan lage niveaus van chemische stoffen

Langdurige blootstelling aan lage niveaus van bepaalde chemische stoffen kan chronische gezondheidsproblemen veroorzaken. Deze omvatten chronische bronchitis, astma, en een verhoogd risico op het ontwikkelen van longkanker. Regelmatige medische controles en het monitoren van de luchtkwaliteit op de werkplek kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen en voorkomen van deze problemen.

Complicaties

Op korte termijn kan orgaanschade optreden, wat soms dodelijk is. Op lange termijn kunnen zich bijvoorbeeld longlittekens vormen en kan de patiënt vatbaarder worden voor terugkerende longontsteking.

Preventie

Chemische stoffen moeten op een veilige plaats worden bewaard en volgens de voorschriften worden gebruikt. Het dragen van maskers bij het gebruik van irriterende stoffen is aanbevolen. Verder moeten ruimtes goed geventileerd worden. Tot slot moet langdurig gebruik van irriterende stoffen worden vermeden.

Voorkomen van blootstelling op de werkplek

Werkgevers zijn verantwoordelijk voor het creëren van een veilige werkomgeving. Dit omvat het implementeren van veiligheidsprotocollen, het verstrekken van beschermende uitrusting, en het regelmatig trainen van werknemers in het omgaan met gevaarlijke stoffen. Het is ook belangrijk om noodprocedures te hebben voor het geval er een chemische blootstelling optreedt.

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
• Inademingsletsels: Inademing van giftige stoffen
• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie