Asperger-syndroom: Problemen met communiceren

Het Asperger-syndroom is een milde vorm van een autismespectrumstoornis waarbij een kind meer moeite heeft met sociale vaardigheden. Hij heeft problemen om te communiceren, ook met anderen. Bovendien heeft het kind de neiging om een obsessieve focus op een onderwerp te hebben of hetzelfde gedrag steeds weer opnieuw uit te voeren. Patiënten met het syndroom van Asperger hebben voorts geen verstandelijke beperking en evenmin een ontwikkelings- of intellectuele achterstand. De term is vernoemd naar een Oostenrijkse kinderarts, Hans Asperger, die voor het eerst over de psychische aandoening schreef in 1944. Enkele bekende mensen met het syndroom van Asperger zijn Susan Boyle, Courtney Love en Andy Warhol.

• Vorm van autismespectrumstoornis
• Epidemiologie van psychische aandoening
• Oorzaken van Asperger-syndroom
• Risicofactoren
• Symptomen: Problemen met communiceren en obsessie in thema
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Cognitieve gedragstherapie
• Medicatie
• Hulp in onderwijs
• Opvoeding en training van ouders
• Sociale vaardigheden training
• Spraak- en taaltherapie
• Toegepaste gedragsanalyse
• Prognose
• Complicaties van syndroom van Asperger
• Preventie

Vorm van autismespectrumstoornis

Vanaf 2013 beschouwden artsen het syndroom van Asperger als een vorm van autismespectrumstoornis (ASS). Voor deze datum werd de ziekte nog als aparte aandoening opgenomen in het standaard handboek voor artsen op het gebied van geestelijke gezondheid The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Hoewel het Asperger-syndroom heel wat symptomen deelt van autismespectrumstoornis (problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag), gebruiken veel mensen nog steeds de term Asperger. De aandoening een ‘hoog-functionerend’ type ASS. Dit betekent dat de symptomen minder ernstig zijn dan andere soorten stoornissen in het autismespectrum. De DSM-5 bevat beschrijft ook de ‘sociaal-pragmatische communicatiestoornis’, waarbij kinderen enkele symptomen vertonen die overlappen met deze van het Asperger-syndroom. Artsen gebruiken sociaal-pragmatische communicatiestoornis voor kinderen die problemen hebben met praten en schrijven, maar die een normale intelligentie hebben.

Epidemiologie van psychische aandoening

Het Asperger-syndroom, tegenwoordig vaak aangeduid als een type autismespectrumstoornis (ASS), komt voor bij ongeveer 1 op de 250 personen, hoewel de prevalentie kan variëren afhankelijk van de diagnostische criteria en regionale verschillen. Het syndroom wordt vaker gediagnosticeerd bij mannen dan bij vrouwen, met een verhouding van ongeveer 4:1. Het Asperger-syndroom wordt gekarakteriseerd door significante moeilijkheden in sociale interactie en communicatie, maar zonder significante vertraging in taal- of cognitieve ontwikkeling.

Oorzaken van Asperger-syndroom

De precieze oorzaak van het Asperger-syndroom is onbekend, maar er wordt aangenomen dat een combinatie van genetische en omgevingsfactoren een rol speelt. Onderzoek wijst op een sterke genetische component, waarbij bepaalde genen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van ASS. Neurobiologische factoren, zoals verschillen in hersenstructuur en -functie, worden ook onderzocht als mogelijke bijdragen aan het syndroom.

Risicofactoren

Risicofactoren voor het Asperger-syndroom omvatten genetische predispositie, met een verhoogd risico bij familieleden van mensen met ASS. Omgevingsfactoren, zoals complicaties tijdens de zwangerschap of vroeggeboorte, kunnen ook bijdragen aan het risico. Hoewel er geen specifieke omgevingsfactoren zijn aangetoond, kan de interactie tussen genetische aanleg en vroege ontwikkeling invloed hebben op de kans op het ontwikkelen van het syndroom.

Symptomen: Problemen met communiceren en obsessie in thema

De symptomen van het Asperger-syndroom starten reeds vroeg in het leven, meestal voor het eerste levensjaar. Ouders merken dat hun kind geen oogcontact kan maken. Verder is een kind in sociale situaties onhandig en weet hij niet goed wat te zeggen of hoe te reageren wanneer een persoon tegen hem praat. Het kind mist sociale signalen die voor andere mensen vanzelfsprekend zijn, zoals lichaamstaal of de gezichtsuitdrukking van mensen. Het kind beseft bijvoorbeeld niet dat boos kijken en de armen gekruist houden duiden op boosheid. Het kind heeft verder weinig emoties; hij lacht niet als hij blij is of lacht niet om een grapje. Het is ook mogelijk dat een kind praat op een monotone wijze (robotachtig). Een kind met de aandoening praat meestal over zichzelf en verder heeft hij ook obsessie in één onderwerp, zoals bijvoorbeeld voetbalstatistieken, muziek of kunst. Hij herhaalt voorts veel dingen en dan vooral waarin hij geïnteresseerd is. Herhalende bewegingen maken komt ook voor. Verder houden kinderen met de psychische aandoening niet van veranderingen. Zo willen ze elke dag hetzelfde eten als ontbijt of vinden ze het lastig om tijdens de schooldag naar een ander klaslokaal te gaan. Sommige kinderen zijn minder gevoelig of juist overgevoelig voor geluiden, aanraken, smaken, geuren, licht, kleuren, temperaturen of pijn. Tot slot is de intelligentie gemiddeld tot bovengemiddeld

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van het Asperger-syndroom omvatten moeite met het begrijpen van sociale regels en non-verbale communicatie, beperkte interesses en activiteiten, en een neiging tot repetitief gedrag. Personen met het syndroom kunnen ook moeite hebben met het aangaan en onderhouden van vriendschappen en vertonen vaak een intense focus op specifieke interesses. Het is belangrijk om professionele evaluatie te zoeken bij het herkennen van deze symptomen voor een juiste diagnose en ondersteuning.

Diagnose en onderzoeken

Een multidisciplinair team onderzoekt het kind om de diagnose van het Asperger-syndroom te bevestigen:

• kinderneuroloog: Hij behandelt aandoeningen van de hersenen.
• ontwikkelingskinderarts: Deze arts is gespecialiseerd in spraak- en taalproblemen en andere ontwikkelingsproblemen.
• psychiater: Een psychiater heeft expertise in geestelijke gezondheidsproblemen en schrijft medicatie voor om deze te behandelen.
• psycholoog: Hij diagnosticeert en behandelt problemen met emoties en gedrag.

De arts stelt vragen inzake het gedrag van het kind, zoals:

• Heeft het kind vrienden en hoe communiceert hij met anderen?
• Richt het kind zich op specifieke onderwerpen of activiteiten?
• Wanneer heeft het kind voor het eerst leren spreken en hoe communiceert hij?
• Welke symptomen heeft hij en wanneer zijn deze voor het eerst verschenen?

Vervolgens observeert de arts het kind in verschillende situaties om zijn gedragingen en communicatieve vaardigheden te onderzoeken.

De arts voert ook nog een aantal onderzoeken uit om andere aandoeningen uit te sluiten zoals:

• een bloedonderzoek
• een gehooronderzoek
• een lichamelijk onderzoek
• een röntgenfoto

Het is voor de arts soms wel lastig om de aandoening vroeg in het leven te diagnosticeren omdat de symptomen met veel andere aandoeningen overlappen. Daarom gebeurt de diagnose mogelijk pas op volwassen leeftijd.

Behandeling

De behandeling van de symptomen van het syndroom van Asperger is individueel gericht op het kind. Mogelijk moet de arts diverse therapieën proberen en/of combineren alvorens de juiste behandeling gevonden is.

Cognitieve gedragstherapie

Dankzij cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie) leert het kind om zijn denkwijze te veranderen, zodat hij zijn emoties en repetitief gedrag beter onder controle kan houden. Hierdoor krijgt hij uitbarstingen, driftbuien en obsessies beter onder controle.

Medicatie

Voor het behandelen van het syndroom van Asperger zijn er geen specifieke medicijnen voorhanden anno oktober 2020. Wel verlichten bepaalde geneesmiddelen symptomen die ook optreden bij de ziekte van Asperger, zoals angst of depressie. Daarom schrijft de arts mogelijk antipsychotica, selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) (soort antidepressiva) en/of stimulerende medicijnen voor.

Hulp in onderwijs

Een kind dat de diagnose van het Asperger-syndroom krijgt, is gebaat met ondersteuning en hulp in het (reguliere) onderwijs, bijvoorbeeld om notities te organiseren, huiswerkdoelen te behalen en het leren omgaan met specifieke leerbehoeften.

Opvoeding en training van ouders

De ouders leren diverse technieken aan die het kind ook aangeleerd krijgt, zodat het makkelijker is om thuis aan sociale vaardigheden te werken met het kind. Sommige gezinnen zoeken ook hulp van een opvoeddeskundige om om te leren gaan met een kind met het Asperger-syndroom.

Sociale vaardigheden training

Het kind leert in groep of individueel aan om zich op meer gepaste manieren uit te drukken.

Spraak- en taaltherapie

Dankzij spraak- en taaltherapie verbeteren de communicatievaardigheden van het kind. Hij leert bijvoorbeeld hoe hij met intonatie kan spreken in plaats van een vlakke toon te gebruiken. Hij leert verder ook om een tweerichtingsgesprek te voeren en sociale signalen zoals handgebaren en oogcontact te begrijpen.

Toegepaste gedragsanalyse

Toegepaste gedragsanalyse is een techniek die positieve sociale en communicatieve vaardigheden bij het kind stimuleert. Tevens wordt hierbij gedrag ontmoedigd dat de ouders liever niet zien. De therapeut zal het kind daarom vooral belonen.

Prognose

De prognose voor mensen met het Asperger-syndroom is doorgaans positief, vooral met tijdige en passende interventie. Veel mensen met Asperger kunnen goed functioneren in het dagelijks leven en kunnen succesvolle carrières en sociale relaties ontwikkelen. De mate van ondersteuning en de aanwezigheid van bijkomende aandoeningen kunnen echter invloed hebben op de individuele prognose.

Complicaties van syndroom van Asperger

Complicaties van het Asperger-syndroom kunnen onder andere sociale en emotionele problemen omvatten, zoals een verhoogd risico op angststoornissen en depressie. Mensen met Asperger kunnen ook moeite hebben met het aanpassen aan veranderingen en kunnen stress ervaren door hun sociale moeilijkheden. Adequate ondersteuning en therapie kunnen helpen bij het verminderen van deze complicaties.

Andere aandoeningen gerelateerd aan het syndroom van Asperger zijn:

• aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD: moeite met aandacht en controleren van energie)
• angststoornissen en een obsessief-compulsieve stoornis (OCD)
• een depressie, vooral later in het leven
• tic-stoornissen zoals het Tourette-syndroom

Preventie

Hoewel er geen specifieke preventieve maatregelen zijn voor het Asperger-syndroom, kan vroege interventie bijdragen aan een betere uitkomst. Het identificeren en ondersteunen van kinderen met vroege tekenen van autismespectrumstoornissen kan helpen om de ontwikkeling van sociale en communicatieve vaardigheden te bevorderen. Ouders en verzorgers kunnen ook profiteren van opvoedings- en ondersteuningsprogramma's die gericht zijn op het versterken van de vaardigheden van hun kind.

Lees verder

• Autismespectrumstoornis (autisme): Oorzaken en symptomen