Lupineallergie; allergie voor lupinebonen(meel)

Een lupineallergie is een voedselallergie. Bepaalde eiwitten in lupine kunnen bij mensen een allergische reactie uitlokken. Lupinebonen zijn de zaden van de lupineplant en kunnen gewoon als boon worden gegeten. Ook kunnen ze worden bewerkt, bijvoorbeeld tot lupinemeel, en zo worden toegevoegd aan diverse voedingsmiddelen. Een lupineallergie kan mild verlopen, maar ook zeer ernstig. Een op zichzelf staande lupineallergie (primaire allergie) komt voor, echter is er vaker sprake van een kruisreactie (secundaire allergie). Hiervoor is meestal een bestaande pinda-allergie verantwoordelijk.

• Wat is lupine?
• Voedingswaarde van lupine
• Producten met lupine
• Een lupineallergie
• Klachten van een lupineallergie
• Diagnose van een lupineallergie
• Behandeling van een lupineallergie
• Allergenen-etikettering

Wat is lupine?

De lupineplant (Lupinus) is een plantensoort die net als de pinda behoort tot de vlinderbloemenfamilie (Fabaceae). Er bestaan honderden soorten lupines met witte, blauwe, paarse, roze en gele bloemen. Lupines bevatten bitterstoffen (alkaloïden), dit zijn natuurlijke gifstoffen die de planten een bittere smaak geven en de planten beschermen tegen onder andere insecten. De platte en gele zaden van de lupineplant worden lupinebonen genoemd en deze zijn zeer voedzaam. Doordat veel lupines een hoge concentratie bitterstoffen bevatten, zijn zij niet geschikt voor consumptie. Zo is ook de wilde lupine (Lupinus polyphyllus), die in sommige tuinen groeit, niet eetbaar en zelfs giftig voor mensen. De zogenaamde zoete lupines, zijn lupines die een veel lager aandeel bitterstoffen hebben, waardoor zij wel geschikt zijn voor consumptie. Dit zijn de:

• witte zoete lupine (Lupinus albus)
• blauwe zoete lupine (Lupinus angustifolius)
• gele zoete lupine (Lupinus luteus)

Voedingswaarde van lupine

Lupinebonen bevatten veel plantaardige eiwitten en essentiële aminozuren zoals methionine en tryptofaan. Ook zijn er veel voedingsvezels aanwezig in lupinebonen. Daarnaast bevatten de bonen verschillende B-vitamines en belangrijke mineralen zoals ijzer, calcium, kalium, zink.

Producten met lupine

Lupinebonen kunnen in zijn geheel worden gegeten. Vooral in mediterrane landen worden zij vaak aan stoofschotels of aan een salade toegevoegd. Lupinebonen in glas zijn gebruiksklaar, maar gedroogde bonen dienen eerst goed geweekt en gekookt te worden, voordat zij geschikt zijn voor consumptie. Lupinebonen worden ook verwerkt in bijvoorbeeld plantaardige melkproducten of vleesvervangende producten. Lupinemeel, meel dat wordt gemaakt van gemalen lupinebonen, wordt door de voedingsmiddelenindustrie veelvuldig gebruikt als brood- of productverbeteraar. Omdat lupinemeel glutenvrij is, wordt het ook vaak toegevoegd aan glutenvrije voedingsmiddelen.

Een lupineallergie

Door onder andere de stijgende vraag naar zowel vleesvervangers als glutenvrije producten, zijn er anno 2021 steeds meer producten met lupine als ingrediënt. Hierdoor is er ook een stijging te zien van het aantal mensen met een lupineallergie. Zelfs wanneer lupine in zeer minimale hoeveelheid in een product aanwezig is, kan dit leiden tot milde maar ook tot levensbedreigende lichamelijke reacties. Een op zichzelf staande (primaire reactie) allergische reactie ontstaat wanneer het lichaam bepaalde eiwitten van lupine aanziet als gevaarlijke indringers en antistoffen tegen deze lupine-eiwitten gaat aanmaken. Deze antistoffen zijn verantwoordelijk voor de lichamelijke klachten. Een op zichzelf staande allergische reactie op lupine komt voor, maar is zeldzamer dan de secundaire allergie. Een secundaire allergie, ook wel een kruisreactie genoemd, is een allergische reactie op een sterk vergelijkbaar bestaand allergeen. Omdat de lupineboon sterk verwant is aan de pinda, komt de kruisreactie tussen deze peulvrucht en lupine vaak voor. De kruisreactie kan ook optreden bij andere peulvruchten, echter deze kans is een stuk kleiner vergeleken met de kruisreactie met de pinda.

Klachten van een lupineallergie

Een allergische reactie op lupine kan mild verlopen, maar ook zeer ernstig. Meestal beginnen de klachten met tintelingen en jeuk van de tong en het mondslijmvlies. Ook een loopneus, huiduitslag of rode en jeukende ogen kunnen voorkomen. Deze relatief milde klachten treden vaak binnen enkele minuten op na inname van lupine en nemen meestal ook weer snel af. Blijft de reactie beperkt tot deze klachten dan is er sprake van het orale allergiesyndroom (OAS). Er kunnen echter ook verregaande klachten optreden zoals maag- en darmklachten in de vorm van misselijkheid, buikkrampen, overgeven en diarree. In zeer ernstige situaties kan er een anafylactische reactie optreden. Dit is een levensbedreigende situatie en kan bestaat uit:

• een zwakke of juist snelle hartslag
• bloeddrukdaling of shock
• ernstige slijmvorming en verdikking van de keel
• benauwdheid of acute astma door slijmvorming in de longen

Bij deze klachten moet onmiddellijk de hulp van een arts worden ingeschakeld.

Diagnose van een lupineallergie

De huisarts, een dermatoloog of een allergoloog kan middels een allergietest een vermeende lupineallergie vaststellen. Er bestaan verschillende soorten allergietesten:

• een huidpriktest,
• een bloedtest
• een provocatietest

Het meest betrouwbaar is de provocatietest. Bij deze allergietest wordt goed zichtbaar hoe het lichaam reageert op het allergeen en bij welke hoeveelheid.

Behandeling van een lupineallergie

De behandeling van een lupineallergie zal afhangen van de ernst van de klachten. Bij milde klachten zal medicatie meestal niet noodzakelijk zijn. Bij zwaardere klachten kan een antihistamine of een onstekingsremmer worden ingezet. Bij levensbedreigende klachten zal door de arts een auto-injectiepen met ephedrine (adrenaline) worden voorgeschreven, bijvoorbeeld een EpiPen.
Daarnaast is het noodzakelijk om de ingrediëntenlijst van producten goed te lezen en te blijven lezen. Aangezien een fabrikant de samenstelling van een product kan veranderen.

Allergenen-etikettering

Wanneer lupine in een voorverpakt product voorkomt, ook al is dit in minimale hoeveelheden, is het voor de fabrikant verplicht om dit extra duidelijk te vermelden op de ingrediëntenlijst, bijvoorbeeld in vetgedrukte letters. Dit geldt anno 2021 voor veertien voedselallergenen, waarvan door de Europese Unie is vastgesteld dat zij zeer ernstige en soms levensbedreigende allergische reacties kunnen veroorzaken. De andere dertien voedingsallergenen op de lijst zijn:

• glutenbevattende granen
• schaaldieren
• eieren
• vis
• pinda's
• soja
• melk (lactose of melkeiwitten)
• sesam
• mosterd
• noten
• selderij
• zwaveldioxide en sulfieten
• weekdieren

Voor niet voorverpakte voeding geldt voor deze veertien allergenen een zogenaamde informatieplicht, bijvoorbeeld in restaurants. Hier geldt de verplichting dat deze allergenen opvraagbaar moeten zijn, hetzij via een formulier, bord of door mondelinge toelichting.