Wierook, geur en geneeskracht

Wierook betekent geurende rook. Puur plantkundig gezien wordt de term vooral gebruikt voor het gestolde sap of hars, dat vrij komt uit Boswellia soorten, maar wereldwijd bekeken worden er in alle culturen ook andere harsen van andere bomen en struiken gebruikt om te verbranden omwille van zijn aangename geur, om ruimtes te ontsmetten of om zijn spirituele invloed tijdens rituelen.

Wierook botanisch

Boswellia's zijn kleine bomen, die vooral in droge rotsachtige gebieden thuis zijn. Vaak bladdert de schors in papierachtige repen af, een verschijnsel dat bij sommige berken ook optreedt en mogelijk brandwerend werkt. In deze plantenfamilie onderscheidt Boswellia zich door de zeer stijf samengepakte, maar onderling niet vergroeide harde 'pitten' in de vrucht, die op het eind met 2-3 kleppen uiteensplijt, en tweeslachtige bloemen die 10 vrije meel-draden, in 2 kransen van 5, bevatten. De zaadlobben zijn in talrijke slippen verdeeld. Er zijn een twingtigtal soorten, de meeste in Afrika en India.

Olibanum is vooral bekend geworden door het Egyptische gebruik en het voorkomen in de bijbel, maar Aziatische olibanum, Boswellia serrata, is al circa drieduizend jaar een gewaardeerd middel in de Indiase en Tibetaanse geneeskunde. Daar staat het bekend als zwarte guggul, in het Tibetaans gu gul nag po.

De hars van de Boswellia soorten

Van N.-Afrika tot in India en ook in tropisch Afrika komt het genus, dat uit ruim 20 soorten bestaat, voor. Sedert oeroude tijden, 7 eeuwen vóór onze jaartelling, kwam olibanum, een wierook uit Z.-Arabië, naar Egypte. Als een waardevol exportproduct vond het overal, tot in China toe, sinds de 10e eeuw, aftrek. De geurige hars wordt o.m. van Boswellia carterii ingezameld. Tegenwoordig is Somaliland de rijkste bron en Bombay de grootste markt.

De van oudsher bekende geneeskrachtige eigenschappen van olibanum worden in onze tijd bevestigd door medisch onderzoek en moderne toepassingen in de vorm van zogenaamde 'wierooktabletten'. Het middel wordt voornamelijk ingezet tegen reuma en artritis, maar ook bij astma en maagzweren. Olibanum heeft een krachtige ontstekingsremmende werking. De medische toepassingen die van Babylon tot Tibet reeds bekend waren (luchtwegaandoeningen, huidziektes, infecties, maag- en darmklachten) worden door hedendaagse onderzoeken bevestigd.

Wierook euforiserend?

Een tijdlang deed het gerucht de ronde dat olibanum naast alle andere werkzame bestanddelen ook THC zou bevatten, de stof die cannabis tot een softdrug maakt. Toen gedegen onderzoek aantoonde dat dit niet het geval is, kwam het gerucht in een iets andere vorm terug: meerdere stoffen samen zouden bij verbranding THC vormen. Ook dit is echter nooit bewezen. Wat echter wel vaststaat is dat olibanum bestaat uit maar liefst meer dan 250 verschillende stoffen en chemische verbindingen.

Los van dit THC-gerucht is echter zeker dat olibanum psychoactieve stoffen heeft die wel degelijk als softdrugs te beschouwen zijn. Het komt voor dat mensen die langdurig wierook hebben gebruikt voor rituele doeleinden of tijdens lange meditatie-sessies bij een urinetest positief bevonden worden op druggebruik, en in de medische literatuur zijn zelfs gevallen van wierookverslaving bekend Deze moderne inzichten weerspiegelen in feite de legendarische reputatie die wierook al duizenden jaren heeft als een middel dat euforie veroorzaakt en visioenen kan brengen. Het is natuurlijk niet voor niks dat wierook al eeuwenlang gebruikt wordt in sjamanistische en religieuze rituelen over de hele wereld.

Voornaamste medisch gebruik

• Darmproblemen: Colitis, Ziekte van Crohn, darmontstekingen
• Luchtwegen: Astma
• Gewrichten: Reuma, Reumatoïde artritis

Overzicht wetenschappelijk onderzoek.

• Ammon HP. Boswellic acids (components of frankincense) as the active principle in treatment of chronic inflammatory diseases [article in German]. Wien Med Wochenschr 2002;152(15-16):373-378.
• Etzel R. Special extract of Boswellia serrata (H15) in the treatment of rheumatoid arthritis. Phytomed 1996;3(1):91-94.
• Gerhardt H, Seifert F, Buvari P, Vogelsang H, Repges . Therapy of active Crohn disease with Boswellia serrata extract H 15] Z Gastroenterol. 2001 Jan;39(1):11-7.
• Gupta I, Gupta V, Parihar A, et al. Effects of Boswellia serrata gum resin in patients with bronchial asthma: results of a double-blind, placebo-controlled, 6-week clinical study. Eur J Med Res 1998;3(11):511-514.
• Gupta I, Parihar A, Malhotra P, et al. Effects of Boswellia serrata gum resin in patients with ulcerative colitis. Eur J Med Res 1997;2(1):37-43.
• Kimmatkar N, Thawani V, Hingorani L, Khiyani R. Efficacy and tolerability of Boswellia serrata extract in treatment of osteoarthritis of knee: a randomized double blind placebo controlled trial. Phytomedicine 2003;Jan, 10(1):3-7.
• Liu JJ, Nilsson A, Oredsson S, et al. Boswellic acids trigger apoptosis via a pathway dependent on caspase-8 activation but independent on Fas/Fas ligand interaction in colon cancer HT-29 cells. Carcinogenesis 2002;Dec, 23(12):2087-2093.
• Reichling J, Schmokel H, Fitzi J, Bucher S, Saller R. Dietary support with Boswellia resin in canine inflammatory joint and spinal disease. Schweiz Arch Tierheilkd. 2004 Feb;146(2):71-9.
• Sander O, Herborn G, Rau R. [Is H15 resin extract of Boswellia serrata, "incense", a useful supplement to established drug therapy of chronic polyarthritis? Results of a double-blind pilot study] Z Rheumatol. 1998 Feb;57(1):11-6.