Het uitroeien van het pokkenvirus

Het pokkenvirus, een massamoordenaar tot in de twintigste eeuw, vele miljoenen mensen stierven aan dit virus. In 1967 was eindelijk het begin van het einde in zicht. De wereldgezondheidsorganisatie kreeg groen licht voor het massaal uitroeien van het virus door middel van ringvaccinatie, selectieve vaccinatie die toegepast werd op mensen die in aanraking waren gekomen met besmette patiënten. In 1980 werd de wereld eindelijk vrij verklaard van dit desastreuse virus.

Het pokkenvirus

Tot ver in 1900 heerste er nog een verschikkelijk virus, het pokkenvirus. Dit virus was de oorzaak van miljoenen doden en alleen al in de 20ste eeuw zijn er naar schatting een half miljard mensen aan overleden. Om een idee te krijgen van de cijfers: Het pokkenvirus veroorzaakte 3 keer meer doden als alle aanwezige oorlogen in die tijd. Er zijn twee soorten pokkenvirussen, Minor Variola en Major Variola, de minor eiste nouwelijks doden de major was werkelijk een massamoordenaar. Het virus is besmettelijk via de lucht, men ademt het virus in en het nestelt zich in de eerste de beste cel die zich aandient. Het virus dwingt vervolgens deze cel om meer pokkencellen aan te maken. Op deze manier kon het virus zich makkelijk versprijden. Een knuffel of langdurig in het huis aanwezig zijn bij een zieke is al funest. 30% van de besmette mensen verloor het leven.

Cyclus

Het pokkenvirus wordt ingeademd en nestelt zich dan in een cel wat ertoe gedwongen wordt om meer virussen te produceren, op deze manier kan het virus zich versprijden door het lichaam en uiteindelijk doorgegeven worden naar anderen. Na 10 dagen kom je in de eerste fase terecht, deze fase vertoont ziekteverschijnselen zoals griep koorts en spierpijn, na 13 dagen vanaf de besmetting, dus 3 dagen na de eerste symptomen is er sprake van huiduitslag op het gezicht. Na 14 dagen, 4 dagen na de eerste symptomen heeft de uitslag zich over het hele lichaam versprijdt. De uitslag worden harde blaasjes met troebel pus, uiteindelijk worden de korstjes hard en vallen af.

Foto niet kijken als je een gevoelige maar hebt: Pokkenvirus

Resistentie

De sleutel tot het vernietigen van virussen is vaak complex maar de beste weg is door het menselijk lichaam resistent te krijgen. Lang voor er een goed vaccin op de wereld kwam was het al bekend bij enkele mensen dat, als je de (relatief onschadelijke) koeienpokken hebt gehad, je resistent bent voor alle andere pokkenvirussen. Deze wetenschap komt vandaan bij een melkmeid die het aan de arts Edward Jenner vertelde. Om dit uit te testen besmette hij in 1796 de 8-jarige James Phipps met het koeienpokkenvirus en twee maanden later met het pokkenvirus. De jongen werd niet ziek. Het enige wat hij er aan over was was een litteken op de plaats waar het vaccin was toegediend, daar verscheen eerst 1 pok die slechts een litteken achter liet. Het vaccin was gevonden, maar daar was het nog niet mee gedaan!

Het uitroeien van het pokkenvirus

Het virus bleef zich door de jaren heen uitbreiden en eiste van miljoenen mensen het leven. In 1953 kwam de wereldgezondheidsorganisatie met het voorstel om het virus massaal de nek om te draaien, dit voorstel werd afgewezen, ook in 1958 werd hun voorstel weer afgewezen want mensen geloofden niet dat het virus volledig uitgeroeid zou kunnen worden. En daarbij, wat waren de kosten wel niet voor dit project? En hoe wilde men dit in vredesnaam gaan bewerkstelligen?

Echter, in 1967 probeerde de organisatie het weer, met een ander plan, niet iedereen zou gevaccineerd worden, alleen de besmettingshaarden zouden een vaccinatie krijgen, ze noemden dit ringvaccinatie. Iedereen die in aanraking was gekomen met een pokkenpatiënt zou gevaccineerd worden. Een hele klus, maar ze beloofden dat ze dit binnen 10 jaar konden bewerkstelligen en het voorstel kwam door. Er werden 10.000 mensen in gezet om besmette mensen op te sporen op diverse plaatsen in de wereld, dit deden ze vaak onder barre omstandigheden, vaak hadden ze geen telefoon of zaten ze midden in een burgeroorlog.

Één van de grootste besmettingshaarden was in bangladesh, de Nederlander Roel Coutinho, vandaag de dag directeur van het centrum voor infectieziektenbestrijding, reisde in 1975 af naar Bangladesh, district Rajshahi, dit was de vermeende laatste besmettingshaard van de pokken. Dit district was erg problematisch omdat Bangladesh erg arm was en veel mensen in dichtbevolkte gebieden midden in de wildenis woonden, het was dus erg problematisch om mensen met het pokkkenvirus te vinden. De meest gebruikte methode om mensen te vinden met het virus was het gebruik van foto's, iedere pokkenjager had een foto van een persoon met het pokkenvirus, deze persoon ging dan naar scholen of langs deuren met de vraag of deze mensen iemand hadden gezien met de zelfde symptomen. Zo ja, dan ging de jager mee naar de vermeende besmette persoon en als het inderdaad het pokkenvirus betrof kreeg de tipper geld en werd Coutinho onmiddellijk ingeschakeld om de vaccinaties te geven aan iedereen die ook maar in de buurt kan zijn geweest van de besmette persoon tijdens zijn of haar besmette periode.

Succes!

Op 14 november 1975 was het officieel: Het pokkenvirus was al twee maanden lang niet meer opgedoken in Bangladesh, echter, op 15 november kwamen er berichten van het eiland Bhola dat er een besmetting had plaatsgevonden met het pokkenvirus. Iedereen op het eiland werd gevaccineerd en nadien zijn er geen uitbraken meet geweest. Sings 1980 is de wereld officieel pokkenvrij verklaard, slechts 9 maanden na de 10 jarige deadline. Uiteindelijk heeft het vaccin niet meer als 10 cent per prik gekost, dat inclusief het uitbetalen van salarissen en tippers.

Waarom het pokkenvirus makkelijk uit te roeien was

Niet elk virus en elke ziekte kan zo makkelijk aangepakt worden als het pokkenvirus, het was een nare en complexe ziekte maar helaas voor het virus waren er vier factoren die het virus de das om deed.

• De vaccins (een dosis met het koeienpokkenvirus) waren erg lang houdbaar, ook bij hoge temperaturen.
• De pokken waren niet overdraagbaar op dieren, dus de besmettingshaard was aan te pakken.
• De symptomen van het pokkenvirus zijn duidelijk zichtbaar.
• De pokken waren pas besmettelijk als de pokken zichtbaar waren.

Wat betreft andere virussen?

Veel virussen hebben we al onder de duim gekregen door preventief te vaccineren, echter over het algemeen is er geen sprake van volledige uitroeing, de meeste virussen zijn niet zo makkelijk de nek om te draaien als het pokkenvirus omdat ze niet alle zwaktes vertonen die het uitroeien van het pokkenvirus zo makkelijk maakte. Vaak zijn symptomen niet zo zichtbaar of komt het ziektebeeld overeen met een andere ziekte en kan hierdoor moeilijk beoordeeld worden, ook kan er sprake zijn van besmetting door dieren of een tussengastheer of kan er onmogelijk gezegd worden hoeveel mensen er al besmet zijn met het virus voordat de symptomen zich uberhaupt begonnen te openbaren.

Vele onderzoekscentra zijn druk bezig met het uitvinden van hoe bepaalde virussen uitgeroeid kunnen worden maar ze komen voor vele problemen te staan, zo is het griepvirus bijvoorbeeld veel te veranderlijk, het muteert voortdurend, dus als een vaccin nu werkt kan het over een maand zo maar niet meer werken. Een complex gebeuren dus!