Contactlenzen, alternatief voor de bril

De contactlenzen zijn een sensationele uitvinding. In plaats van een opvallende bril om slechtziendheid op te lossen, plaatst men kleine geslepen lenzen onopvallend op het oog. Miljoenen mensen met een visuele beperking maken er inmiddels gebruik van.

Waarom zijn contactlenzen zo populair?

Hoewel contactlenzen pas sedert enkele decennia industrieel vervaardigd worden, zijn er wereldwijd inmiddels miljoenen gebruikers, een opmerkelijk aantal voor een product met zo'n korte geschiedenis.

Het idee om een visueel hulpmiddel als de contactlens rechtstreeks op het oog aan te brengen, is helemaal zo vreemd niet:

• contactlenzen glijden niet van de neus;
• contactlenzen beperken het gezichtsveld niet;
• met contactlenzen heeft men keus uit het volledige assortiment aan zonnebrillen;
• zonder twijfel een van de belangrijkste argumenten: veel mensen vinden het verschrikkelijk als hen plotseling vanuit de spiegel een brildrager aanstaart.

Welke soorten contactlenzen bestaan er?

Voor nagenoeg elke vorm van slechtziendheid bestaan er contactlenzen.

• de meeste contactlenzen worden voor bijziendheid ingezet, maar ook voor verziendheid;
• er bestaan harde en zachte contactlenzen;
• zuurstof doorlatende (torische) lenzen voor mensen met hoornvliesproblemen;
• speciale contactlenzen voor mensen met een visuele beperking als gevolg van ouderdom;
• en inmiddels kan men met behulp van contactlenzen ook de kleur van zijn ogen aanpassen. In dat geval hebben de lenzen een puur cosmetische bedoeling.

Waarop letten bij gebruik van lenzen?

Hoewel er voor nagenoeg elke situatie contactlenzen bestaan, moet men bij het gebruik ervan bepaalde regels in acht nemen:

• Dat begint met de hygiëne: het inbrengen en uitnemen van contactlenzen (in het begin best moeilijk) mag alleen met grondig gewassen handen worden gedaan. Ook de lenzen zelf zijn absoluut hygiënisch behandeld. Bij regelmatig gebruik van lenzen zonder voldoende reiniging kunnen zich bacteriën vormen die onaangename oogontstekingen veroorzaken.
• Wie contactlenzen draagt, merkt al snel hoezeer men op traanvocht aangewezen is. Bij al te droge lucht of lang achter een beeldscherm zitten, drogen de ogen erg snel. Dragers van contactlenzen kunnen traanvocht vervangen door een zoutoplossing en daarbij fijne stofdeeltjes die in het oog geraakt zijn, wegspoelen.
• Een ander belangrijk punt is de houdbaarheid. Voor contactlenzen geldt een maximale draagtijd, die van lens tot lens varieert. Een contactlens kan daarom slechts voor een beperkte periode worden gebruikt. Als de houdbaarheidsdatum van contactlenzen verstreken is, moeten ze niet meer worden gebruikt.

Welke contactlenzen kiezen?

De hedendaagse markt voor contactlenzen is enorm. Er is een grote verscheidenheid aan lenzen en ook de vooruitgang die geboekt wordt om het draagcomfort te verhogen is nog steeds aanzienlijk.

• "Zacht" zijn contactlenzen inmiddels in principe allemaal. Als van harde contactlenzen wordt gesproken, worden daarmee vormvaste contactlenzen van een speciaal synthetisch materiaal bedoeld: ze worden gekenmerkt door een meerjarige houdbaarheid en kunnen ook bij onregelmatigheden van het hoornvlies worden gebruikt.
• Zachte contactlenzen worden beter verdagen dan harde contactlenzen en de gewenningstijd is korter is voor de drager. Wél wordt aanbevolen om deze contactlenzen vaker te wisselen. Zachte contactlenzen zijn vatbaarder voor verontreiniging en daarom moeten ze al na een korte periode worden vervangen door nieuwe lenzen.
• Een spannende en relatief nieuwe ontwikkeling zijn de nachtlenzen. Deze contactlenzen worden alleen 's nachts gedragen en bewerken tijdens de slaap het hoornvlies zodat overdag noch contactlenzen noch andere visuele hulpmiddelen nodig zijn.
• En dan zijn er de VT-lenzen. Deze contactlenzen kunnen vanwege hun hoge zuurstofdoorlaatbaarheid gedurende meerdere weken zonder onderbreking 's nachts gedragen worden. Omdat er soms complicaties kunnen optreden, is het noodzakelijk om vóór gebruik een oogarts te raadplegen en de pro's en contra's van VT-lenzen zorgvuldig tegen elkaar af te wegen.
• Voor mensen met een allergie die de reinigingsmiddelen voor contactlenzen niet verdragen, zijn er daglenzen die als wegwerplenzen fungeren.

Het bovenstaande kan slecht als grove indicatie dienen bij uw keuze, maar welke contactlenzen in een specifieke situatie de beste contactlenzen zijn, is natuurlijk heel persoonlijk en kan het best in overleg met de opticien worden bepaald.

De geschiedenis van contactlenzen

Wie de geschiedenis van contactlenzen probeert te achterhalen, komt al snel uit bij een tekening van Leonardo Da Vinci! Helaas kon hij aan het begin van de 16e eeuw zijn ideëen van visuele hulpmiddelen nog niet in praktijk brengen. Ook de filosoof René Descartes was ervan overtuigd dat de lens hem het leven veraangenamen kon. Dat was in 1636. En ook na de ontwikkeling van de bril kwamen steeds meer hobbyisten en wetenschappers op het idee om kleine kunstmatige lenzen rechtstreeks op het oog aan te brengen.

Aanvankelijk lenzen van glas

Aan het begin van de 19e eeuw probeerde de Engelse arts Thomas Young met brute kracht een lens te plaatsen door ze met was op zijn oog te bevestigen. Maar van "contactlenzen" is pas sinds het einde van de 19e eeuw sprake. Tijdens de behandeling van verschillende oogaandoeningen lukte het verschillende wetenschappers om het gezichtsvermogen bij hun patiënten met contactlenzen te verbeteren. Maar destijds werd er nog gewerkt met zeer grote contactlenzen van glas, waaraan de dragers nauwelijks konden wennen. De kwetsbare glazen lenzen hebben meermaals tot ernstig oogletsel geleid.

Baanbrekend werk van Carl Zeiss Jena

Echte vooruitgang bij de ontwikkeling van contactlenzen werd eerst geboekt in de vroege 20e eeuw: de eerste fijn geslepen en gepolijste contactlenzen bood het bedrijf Carl Zeiss Jena. Maar nóg belangrijker was de ontwikkeling van moderne kunststoffen in de VS in de jaren '20. Na de Tweede Wereldoorlog lukte het voor het eerst om zachte contactlenzen te produceren. Er werd getest met verschillende materialen: glas, kunststof uit de vliegtuigindustrie, plexiglas en siliconenkit. De chemicus Otto Wichterle uit Tsjecho-Slowakije begon in de jaren '50 te experimenteren met contactlenzen van een bepaalde gel, die in volume toenamen als ze met water in contact kwamen. In 1961 vond hij de eerste machine uit die zijn contactlenzen in serie produceerde.