Hondenbeet en kattenbeet: symptomen, oorzaak en behandeling

Het komt vaak voor dat een mens gebeten of gekrabd wordt door een dier. Bijvoorbeeld een hond of kat. Dieren die zich bedreigd voelen en niet weg kunnen, bijten of krabben. Men spreekt van een bijtwond als de beet door de huid heen gaat. Soms is er naast een huidbeschadiging, ook sprake van pees, gewricht, zenuw of bot beschadiging. In dat geval is chirurgische behandeling nodig. Bij een bijtwond is het verstandig altijd contact op te nemen met de huisarts.

• Hondenbeet en kattenbeet
• Ziekteverwekkers
• Kattenkrabziekte
• Vóórkomen bijtwonden
• Symptomen van honden- en kattenbeten
• Symptomen van Hondenbeten
• Symptomen van Kattenbeten
• Beide beten
• Wanneer naar de huisarts met een bijtwond?
• Behandeling van bijtwonden
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Hondenbeet en kattenbeet

Ziekteverwekkers

Door een honden- of kattenbeet komen micro-organismen van het dierlijk gebit in de bijtwond. In kweken van hondenbeet- en kattenbeetinfecties werden vooral de volgende ziekteverwekkers aangetroffen:

• Pasteurella (respectievelijk 50 en 75%);
• streptokokken (46%); en
• stafylokokken (respectievelijk 23 en 35%).¹

Bij kattenbeten gaat het vooral om Pasteurella multocida en bij hondenbeten om Pasteurella canis. Grillige en/of diepe bjtwonden vormen een ideale voedingsbodem voor deze ziekteverwekkers, die afkomstig zijn van de mondflora van het dier. Een krabwond geeft minder kans op infectie dan een bijtwond.

Kattenkrabziekte

Kattenkrabziekte is een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen (een zoönose). De ziekte wordt via een krab of beet van een besmette (vaak jonge) kat en soms ook een hond, op mensen wordt overgebracht en heeft als belangrijkste kenmerk een lymfklierzwelling in het lymfeklierstation dat de plek waar gekrabd is, verzorgt. Kattenkrabziekte leidt meestal tot spontaan herstel.

Vóórkomen bijtwonden

Jaarlijks behandelen de Nederlandse huisartsen ongeveer 40.000 bijtwonden, waarvan 90% wordt veroorzaakt door een hond en 6% door een kat. Drie procent van de bijtwonden wordt verwezen naar de tweede lijn. Driekwart van de hondenbeten vindt plaats in de arm of de hand.² Naar schatting is de incidentie van kattenkrabziekte honderd tot duizend per jaar.

Symptomen van honden- en kattenbeten

Honden- en kattenbeten kunnen variëren van licht en onschuldig tot ernstig en potentieel gevaarlijk. De symptomen die je kunt ervaren hangen af van de ernst van de beet en de reactie van je lichaam. Hier is een overzicht van wat je kunt tegenkomen na een honden- of kattenbeet:

Symptomen van Hondenbeten

Na een hondenbeet kan de getroffen huidgebied opzwellen en rood worden. Je zult waarschijnlijk een scherp, branderig gevoel voelen, vooral rond de beetplek. De wond kan beginnen te pulseren en er kunnen bloedige of helder gekleurde vloeistoffen uitkomen. Soms kan de huid op de plek van de beet ook blauw worden door een bloeding onder de huid. In ernstigere gevallen kan de beet leiden tot een heftige infectie, waarbij koorts en algemene malaise optreden. De kans op tetanus of hondsdolheid (rabiës) hangt af van de status van de hond en de diepte van de beet.

Symptomen van Kattenbeten

Kattenbeten hebben vaak een iets andere invloed. Het eerste teken kan een scherpe, stekende pijn zijn die zich snel verspreidt. Je zult waarschijnlijk zien dat de huid rond de beet opzwelt en rood kleurt, soms met een zichtbare blauwe plek. Kattenspeeksel kan een infectie veroorzaken die leidt tot koorts en een algemene vermoeidheid. Een kenmerkend symptoom van een kattenbeet is een doorlopende, trekkende pijn, vooral als de wond geïnfecteerd raakt. Katten kunnen ook de ziekte van kat krabben overdragen, die symptomen zoals koorts, gezwollen lymfeklieren en vermoeidheid met zich meebrengt.

Beide beten

Beide soorten beten kunnen leiden tot een ontsteking die gepaard gaat met warmte, pijn en zwelling.

Wanneer naar de huisarts met een bijtwond?

Het is verstandig om bij een bijtwond altijd contact op te nemen met de huisarts. De huisarts kan dan bepalen of een tetanus-injectie of antibiotica nodig is. Wanneer de wond gaat ontsteken, moet ook contact opgenomen worden met de huisarts. Een ontsteking van de wond kenmerkt zich door de volgende symptomen:

• de wond wordt rood, dikker en gaat kloppen of gloeien;
• er kan eventueel pus uitkomen;
• soms gaat dit gepaard met koorts.

Behandeling van bijtwonden

Bijtwonden worden als volgt behandeld:

• Bijtwonden worden goed schoongemaakt door middel van het uitspoelen van de wond met lauw water en eventueel dood weefsel te verwijderen (debridement). Zo nodig wordt lokale anesthesie toegepast. Een persoon die is gebeten doet er verstandig aan thuis de wond goed uit te spoelen onder de kraan. Een grote wond kan na het uitwassen afgedekt worden met een schoon verband of een schone doek. Neem daarna contact op met de huisartsenpraktijk.
• Bij diepere bijtwonden worden de wondranden opengelaten (uitgezonderd het gezicht waar de randen losjes worden gehecht), zodat een goede drainage mogelijk is en bacteriën niet worden ingesloten wat de kans op een ontsteking verhoogt.
• Gedurende twee dagen worden een nat verband aangebracht. Dit bevordert de doorbloeding en zorgt voor goede drainage. Dit vermindert de kans op infectie.
• Bij wonden met een hoog infectierisico is voorbehoeding met antimicrobiële middelen aangewezen. Bij een hondenbeet geldt: bij diepe, moeilijk te reinigen bijtwonden en bijtwonden aan hand, pols, been of voet. Bij een kattenbeet is het infectierisico hoger en daarom is het toedienen van antibiotica zinvol. Ook bij mensen met een verminderde weerstand, is profylaxe met antimicrobiële middelen aangewezen. Eerste keus is amoxicilline / clavulaanzuur gedurende 7-10 dagen.
• De kattenkrabziekte is self-limiting.
• Bij bijtwonden van een dier is er kans op een infectie met tetanus, een infectieziekte die zeer ernstig kan verlopen. Afhankelijk van het tijdstip van de laatste tetanusvaccinatie, krijgt de persoon die gebeten een herhalingsprik. Wanneer de laatste inenting tegen tetanus langer dan 10 jaar geleden is, is een herhalingsprik geïndiceerd. Eventueel kan dit een dag na de beet nog gedaan worden.
• Wanneer onderliggende structuren (pees, gewricht, zenuw of bot) zijn aangedaan, zal de huisarts verwijzen naar de tweede lijn.

Prognose

De uitkomst na een bijtwond hangt af van de behandeling en het soort beet. Hier een blik op wat je kunt verwachten:

• Snel herstel: Bij een vlotte behandeling en goede verzorging is het herstel doorgaans snel en zonder problemen. Wonden die op tijd worden schoongemaakt en verzorgd, hebben meestal een voorspoedige genezing.
• Infectierisico: Negeer je een bijtwond of wordt de wond niet goed behandeld? Dan kan een infectie de kop opsteken. Dit kan de genezing vertragen en complicaties veroorzaken. Met antibiotica en preventieve zorg is het risico echter aanzienlijk te verminderen.
• Diepe wonden: Heb je een diepe beet? Dan kan het herstel langer duren. Dit geldt vooral als de wond onderliggende structuren zoals pezen of zenuwen heeft geraakt. Geduld en zorgvuldigheid zijn hier sleutelwoorden.
• Antibiotica effect: Als je antibiotica voorgeschreven krijgt, helpt dit om infecties te bestrijden en bevordert het je herstel. Bij een honden- of kattenbeet, waarbij infecties sneller opduiken, kan dit een wereld van verschil maken.
• Herstel en littekens: De meeste bijtwonden genezen zonder langdurige gevolgen. Bij ernstigere gevallen kunnen er littekens ontstaan, maar met de juiste behandeling kun je vaak een herstel zonder blijvende schade verwachten.
• Blijvende effecten: In sommige gevallen kunnen er blijvende littekens of functionele beperkingen optreden, vooral bij complexe wonden of als complicaties optreden.

Complicaties

Mogelijke complicaties van bijtwonden zijn:

• Infectie: Bacteriën uit de mond kunnen infecties veroorzaken. Symptomen zijn roodheid, zwelling, en pus.
• Tetanus: Diepe wonden of verouderde vaccinatie kunnen leiden tot tetanus. Dit beïnvloedt spieren en zenuwen ernstig.
• Abcesvorming: Pus verzamelt zich in een opgezwollen gebied rond de wond. Een abces kan pijn en verdere complicaties veroorzaken.
• Weefselbeschadiging: Beten kunnen pezen, zenuwen, of spieren beschadigen. Dit leidt tot verminderde beweging of gevoelloosheid.
• Kattenkrabziekte: Kattenbeten kunnen leiden tot kattenkrabziekte, met symptomen zoals koorts en gezwollen lymfeklieren, vooral bij mensen met een zwak immuunsysteem.
• Longontsteking: Bij diepe wonden in de borst- of buikregio kan een risico op longontsteking. ontstaan, vooral als de wond in de buurt van de longen of interne organen zit.

Preventie

Neem de volgende maatregelen in acht om honden- en kattenbeten te voorkomen:

• Houd afstand van onbekende dieren: Wees voorzichtig met vreemde honden en katten. Ze kunnen onverwacht bijten uit angst of ongemak.
• Leer kinderen over dierengedrag: Onderwijs kinderen hoe ze veilig met dieren moeten omgaan. Dit voorkomt onnodige bijtwonden.
• Gebruik preventieve maatregelen: Als je met onbekende of agressieve dieren werkt, draag dan beschermende kleding en gebruik indien nodig een muilkorf of andere veiligheidsmaatregelen.
• Houd huisdieren goed in de gaten: Zorg voor je eigen huisdieren door ze regelmatig te controleren en te socialiseren. Goed verzorgde en goed gesocialiseerde dieren zijn minder geneigd om te bijten.
• Vermijd provocatie: Trek niet aan de staart, oren of andere gevoelige delen van een dier. Dit kan agressie en een bijtreflex veroorzaken.
• Regelmatige veterinaire controles: Laat je huisdieren regelmatig door een dierenarts controleren om gezondheidsproblemen op te sporen die bijtgedrag kunnen veroorzaken.
• Vaccineer je huisdieren: Zorg ervoor dat je huisdieren up-to-date zijn met hun vaccinaties om ziekten te voorkomen die agressief gedrag kunnen verergeren.
• Kennis van eerste hulp: Weet hoe je eerste hulp moet verlenen bij bijtwonden en wat te doen bij mogelijke infecties. Dit kan ernstige gevolgen minimaliseren.

Noten

1. http://nhg.artsennet.nl/kenniscentrum/k_richtlijnen/k_nhgstandaarden/NHGStandaard/M68_std.htm
2. S. Zwart: Honden- en kattenbeet, in: Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010, p.197.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling