Uitgestelde posttraumatische stressstoornis (PTSS)

PTSS. Ofwel: Posttraumatische stressstoornis. Mensen die een traumatische gebeurtenis meemaken, kunnen nog lange tijd aan bovenmatige stress lijden. Nieuw onderzoek geeft aan dat ongeveer een kwart van de mensen met PTSS-verschijnselen te maken krijgt met zogenaamde uitgestelde PTSS. Bij alle vormen van PTSS is belangrijk dat mensen en hun naasten weten wat er aan de hand is, en wat de psyche voor bijzondere zorg vraagt. Een traumatische gebeurtenis trekt vaak lange sporen de toekomst in. Wat je aan lichamelijk letsel opdoet, is vaak min of meer zichtbaar. Maar het aantal mensen dat met psychisch letsel blijft rondlopen na een traumatische gebeurtenis, kan onzichtbaar zijn. Zeker met het verstrijken van de tijd, als in de omgeving gereageerd wordt met 'daar moet je langzamerhand wel overheen zijn', wordt het leed van PTTS onderdrukt of weggeredeneerd.

Maanden of jaren lang psychische klachten

In werkelijkheid kan elke deskundige ons vertellen, dat er geen peil te trekken valt op de verwerking van een gebeurtenis die diep in je ziel snijdt. Het kan maanden duren tot je een beetje de oude wordt, maar een traumatische gebeurtenis kan ook jaren later tot psychische klachten leiden. Het grillige karakter van PTTS is alweer verder verduidelijkt door onderzoek van promovendus Geert Smid, verbonden aan de Universiteit van Utrecht. Hij onderzocht zogenaamde 'uitgestelde posttraumatische stressstoornis (PTSS)', ofwel het verlaat inzetten of aanslepen van psychische klachten na een traumatische gebeurtenis. Geert Smid onderzocht met name hoe vaak uitgestelde PTSS voorkomt, en vanuit welke factoren het ontstaan ervan te verklaren valt.

AMA's, militairen en slachtoffers vuurwerkramp

Geert Smid richtte zich bij zijn onderzoek op mensen die slachtoffer waren geworden bij de Vuurwerkramp in Enschede, maar ook op zogenaamde AMA's ofwel alleenstaande minderjarige asielzoekers, en militairen die uitgezonden waren naar Afghanistan. Naast eigen onderzoek, gebruikte hij ook resultaten uit eerdere onderzoeken. Hij kwam tot een opmerkelijke conclusie. Namelijk dat uitgestelde PTSS voorkomt bij een relatief groot aantal mensen met PTSS: ongeveer een kwart van hen.

Uitgestelde PTSS: oorzaken

Het voorkomen van uitgestelde PTSS heeft zowel verband met de persoonlijkheid van degene die PTSS heeft, als met factoren van buitenaf. In het kader van die eerste noemer: uitgestelde PTSS wordt het meest aangetroffen bij mensen die voor de traumatiserende gebeurtenis al bepaalde klachten hadden. Daaronder vallen opdringende (moeilijk controleerbare) herinneringen, vermijden van bepaalde pijnlijke herinneringen én gevoelens van depressie en angst.

Sociale steun en stress

Smids onderzoek noemt meerdere factoren die het risico van uitgestelde PTSS van buitenaf kunnen verhogen. Als eerste is dat de mate van blootstelling aan de traumatische gebeurtenis: grote ernst verhoogt het risico. Opvallend is, dat hetzelfde hoge opleidingsniveau dat veel mensen najagen, in dit geval een negatieve rol kan spelen. Wie hoog opgeleid is, heeft daarmee volgens het onderzoek meer vaardigheid in huis om zich van meet af aan aan te passen bij de traumatische gebeurtenis. Het gevolg is dat symptomen niet meteen voluit te voelen of te signaleren zijn, maar wel liggen te 'wachten' om eventueel toch nog - bijvoorbeeld door nieuwe belasting van de geest getriggerd te worden. Meer in de lijn der verwachting ligt het feit, dat een gebrek aan sociale steun en een opnieuw voorkomen van stressvolle gebeurtenissen PTSS later kunnen aanwakkeren.

Extra gevoelig voor stress

Een belangrijke uitkomst van het onderzoek is ook, dat mensen die een ernstig trauma hebben ondergaan, enige tijd lang extra gevoelig zijn voor nieuwe stress. Vandaar Smids advies om stress na een traumatische gebeurtenis zo veel mogelijk te voorkomen. Zo snel mogelijk weer 'de oude' worden moet geen voorrang krijgen op het eerst en vooral herstellen van welzijn en psychische balans. Preventie en behandeling van (uitgestelde) PTSS is belangrijk, ook om de tijdelijk hogere gevoeligheid voor stress te helpen verminderen.