Antibacteriële handzeep – heeft het zin?

Bacteriën zijn overal. Van sommige soorten bacteriën kan je ziek worden. Regelmatig je handen wassen is daarom belangrijk. Sinds enkele jaren word je echter driftig bestookt met de boodschap om handzeep met antibacteriële ingrediënten te gebruiken. En met succes, want merken zoals Dettol en Unicura worden goed verkocht en zijn overal te krijgen. Maar hebben wij dankzij antibacteriële handzeep ook schonere handen of kan je net zo goed een gewone handzeep gebruiken? En wat zijn de bijwerkingen van stoffen als triclosan?

Heeft antibacteriële handzeep zin?

Onderzoek

In Amerika zijn er in inmiddels vele onderzoeken gedaan naar de werking van antibacteriële handzeep. In een overzicht van studies naar de effectiviteit blijkt dat slechts in één studie aangetoond is dat dat het aantal bacteriën op je handen fors verminderde. Het ging echter om mensen die heel vaak hun handen wassen. De andere onderzoeken toonden geen verschil aan tussen antibacteriële en gewone handzeep. Ook is gebleken dat antibacteriële handzeep minimaal twee minuten op de handen aanwezig moet zijn om te kunnen werken. Tegen virussen werkt antibacteriële handzeep niet, en daar worden veel mensen juist vaker ziek van dan van bacteriën.

In een onderzoek uit 2015 gepubliceerd in Journal of Antimicrobial Chemotherapy bleek triclosan pas effectief als de bacteriën en microben negen uur in de stof hebben gelegen, gemeten met een hoeveelheid triclosan die handzeep in Europa maximaal mag bevatten. Ook uit dit onderzoek blijkt dat antibacteriële handzeep niet werkt in vergelijking met gewone handzeep.

Gebruik in ziekenhuizen

In ziekenhuizen wordt antibacteriële handzeep ook gebruikt maar bevat deze een grotere hoeveelheid antibacteriële bestandsdelen. Daarom is het in ziekenhuizen wel zinvol, zeker in combinatie met desinfectie met alcohol.

Zijn er ook schadelijke bijwerkingen van bijvoorbeeld triclosan?

In veel antibacteriële producten zoals handzeep zit de antibacteriële chemische stof triclosan of triclocarban. Onderzoek laat zien dat triclosan en triclocarban mogelijk als bijwerkingen de hormoonhuishouding verstoren en allergieën zoals hooikoorts veroorzaakt. In grote hoeveelheden is triclosan mogelijk kankerverwekkend. Ook kan het resistentie tegen antibiotica in de hand werken. De stoffen triclosan en triclocarban zijn echter niet breed en uitputtend onderzocht en zijn de bijwerkingen daarom met onzekerheden omgeven. Mede daarom zijn triclosan en triclocarban door de autoriteiten gewoon toegestaan. In Amerika hebben de autoriteiten echter besloten per 2017 het gebruik van triclosan en triclocarban om genoemde redenen te verbieden. In Europa mag het nog gewoon gebruikt worden. Tot 2009 was in de Europese Unie ook de antibacteriële chemische stof triclocarban toegestaan in onder andere handzeep. Wegens de mogelijke schadelijkheid mag deze stof echter niet meer gebruikt worden.

Dus maar gewone zeep gebruiken voor de handen?

Gewone zeep was net zo schoon

De kans op een bacteriële infectie is klein wanneer je regelmatig je handen wast, het aanrecht schoon en droog houdt en rauw en gekookt voedsel gescheiden houdt. Normaal gesproken hoef je dus geen bijzondere maatregelen te nemen. Het gebruik van vloeibare handzeep is wel aan te raden boven blokzeep, omdat blokzeep bacteriën kunnen vasthouden. Sommige mensen zijn bijvoorbeeld door ziekte of zwangerschap extra kwetsbaar voor bacteriële infecties en virussen. Voor deze mensen is het nog belangrijker om te voorkomen dat ze een infectie krijgen. Het lijkt echter niet zinvol om antibacteriële handzeep te gebruiken omdat deze gewoonweg niet werken.

Handengel met alcohol

Behalve gewone handzeep kan je dan beter ook een product met alcohol gebruiken, wat behalve bacteriën ook veel virussen doodt. Sommige van deze producten bevatten ook verzachtende ingrediënten zodat je handen niet uitdrogen. Bij zichtbare verontreiniging van je handen is het het beste om (gewone) handzeep te gebruiken, daarbuiten alcohol.