Man overboord – MOB protocol en overlevingstijden

Waar gevaren wordt gebeuren ongelukken en soms slaan mensen overboord. Rondom de redding van een overboord geslagen opvarende is een speciaal protocol samengesteld, dat Man Overboord of MOB heet. Het volgen van de procedure MOB vergroot de reddings- en overlevingskansen van de drenkeling. Overboord slaan is een levensbedreigend ongeluk, waarbij direct actie noodzakelijk is. Voor je er erg in hebt heeft de zee de drenkeling opgeslokt. In koud zeewater laat een drenkeling onderkoeld en dat is levensbedreigend.

MOB en de overlevingstijden van een drenkeling

• Man overboord is nachtmerrie
• Levensbedreigend en MOB protocol
• Reddingsvest en voorzorg
• Risico aan dek
• Reddingsboei
• Alarmeren via marifoon
• Drenkeling in HELP-houding
• Terugvaren
• Warme deken
• Hypothermie of onderkoeling

Man overboord is nachtmerrie

Overboord slaan is een nachtmerrie voor het slachtoffer en voor de bemanning op het schip waar de drenkeling vermist wordt. In eerste instantie lijkt het, als dit overdag gebeurd, grappig. Mensen aan de reling kunnen wel lachen om de spartelende onfortuinlijke, maar overboord slaan is alles behalve grappig. Golven kunnen het zicht op de drenkeling ontnemen en dan wordt al gauw de ernst van de situatie duidelijk. Hoe krijgen we deze man/ vrouw weer veilig aan boord? Die vraag dient zich direct aan. Het antwoord daarop moet in het belang van het leven van de drenkeling snel gevonden worden. De KNRM komt elk jaar ongeveer twintig keer in actie vanwege een opvarende die overboord is geslagen, een MOB.

Levensbedreigend en MOB protocol

Te water raken is namelijk een levensbedreigende situatie, want het zeewater is koud en onderkoeling dreigt. Heeft de persoon in het water een reddingsvest aan dan kan dat zijn leven redden. De KNRM propageert daarom dat elk schip voor elke opvarende een goed zittend reddingvest aan boord heeft. Een goed reddingvest heeft een fluitje en flitslicht. Daarbij moet het sterk zijn en in ieder geval een capaciteit van 275N hebben. De ceintuur moet bij het dragen goed worden aangetrokken en beter nog is een vest met kruisbanden te dragen. Belangrijk zijn ook personal locator beacons (PLB’s) of AIS-SART’s die een MOB kunnen lokaliseren. Naast onderkoeling zijn er nog enkele gevaren die op de loer liggen. De drenkeling kan verdrinken of worden overvaren door zijn eigen of een ander schip.

Reddingsvest en voorzorg

Wie gaat varen moet zorgen dat hij in een goede conditie is. Ook moeten er genoeg mensen aan boord zijn. De opvarenden dragen aan boord een reddingsvest. Wie de kuip uitstapt, gaat aangelijnd aan dek. De opvarenden moeten zorgen dat ze buiten de kajuit gezekerd zijn. Dat zijn enkele voorschriften die zeelui maar beter ter harte kunnen nemen.

Risico aan dek

Er zijn factoren die het risico op overboord slaan vergroten, ondanks dat alles aan boord piekfijn in orde is en de bemanning op zijn taak berekend. Alle dekwerkzaamheden houden een risico in, zelfs bij mooi weer kan de dekknecht uitglijden. Voordat hij er erg in heeft ligt hij al in het water. Bij slecht weer wordt het risico groter. Het schip maakt bewegingen waardoor manoeuvreren aan boord moeilijk wordt. Niets gaat meer gewoon. Bij windkracht 4 is normaal bewegen bijkans onmogelijk geworden. Als het dan ook nog donker is, dan moeten de zintuigen driedubbel op scherp staan om het schip en jezelf onder controle te houden. Bovendien moeten de opvarenden in moeilijke omstandigheden zorgen dat ze warm genoeg blijven. Lichte onderkoeling beïnvloedt het oordeelsvermogen al nadelig.

Warme thee

Er moet warme thee gedronken worden, om maar een voorbeeld te noemen. Voor de zeezieken is het aan te bevelen om een emmertje in de buurt te hebben, zodat ze niet naar buiten hoeven en om te voorkomen dat ze de boot onderkotsen Dat maakt de reis er namelijk niet prettiger op. Tijdens een storm een kleine plas aan de reling doen is ook verre van verstandig. Een onverhoedse beweging van het schip en je ligt in het water. Driekwart van de verdronken mannen die wordt teruggevonden heeft de gulp openstaan.

Reddingsboei

Wie toch overboord raakt is grotendeels afhankelijk van de mensen die nog aan boord zijn. Zij kunnen reddingsboeien, drijvende kussentjes of een redlijn in het water gooien. Alles wat drijft is geschikt, maar de menen aan dek moeten nooit zelf te water gaan. Dat maakt het probleem alleen maar groter. Zo snel mogelijk moet op de GPS de MOB knop ingedrukt worden. Dat helpt om de positie van het schip en de plek waar de drenkeling te water is geraakt te bepalen. De mensen aan boord moeten de drenkeling in de gaten houden en de kustwacht moet worden gewaarschuwd. Roep hulp in en accepteer hulp van andere schepen, adviseert ondermeer de KNRM, want de praktijk wijst uit dat hulp van een ander schip bijzonder nuttig is.

Alarmeren via marifoon

Alarmeren gaat met het DSC kanaal 70 in de marifoon. Is dat niet aanwezig, roep dan via het marifoonkanaal 16 met een PAN PAN bericht de kustwacht op. In Nederland is dat Den Helder Rescue. Wie om zoekhulp vraagt krijgt hulp van alle schepen in de buurt.

GPS

Is er alleen aan mobiele telefoon aan boord, dan kan 0900-0111 gebeld worden, als er tenminste bereik aan boord is. Een marifoon is beter, want dan luisteren andere schepen in de buurt mee. Geef de GPS positie door en laat oriëntatiepunten weten en in welke richting het schip vaart. Dat voorkomt dat er op de verkeerde plek gezocht wordt, want een foutje in de GPS positie scheelt al gauw tientallen kilometers.

Drenkeling in HELP-houding

Een drenkeling kan zelf met enkele handelingen zijn overlevingskansen optimaliseren. Als eerste moet hij proberen niet de moed op te geven. Paniek is killing, vreet broodnodige energie. Probeer de toegeworpen drijvende objecten te bemachtigen en probeer zo hoog mogelijk uit het water te komen. Dit voorkomt snelle onderkoeling. Zwemmen zorgt juist voor meer warmteverlies en is daarom niet aan te bevelen. Wie een reddingsvest aanheeft zal op de rug draaien. De drenkeling moet de HELP-houding aannemen (Heat Emission Lessening Position). Hiermee maakt de drenkeling zich zo klein mogelijk en dat reduceert het warmteverlies. Het licht op het reddingsvest moet aangezet worden, als het donker is maar ook overdag. Dat licht brandt honderd uur.

Handen voor de mond

Belangrijk is ook om te zorgen zo weinig mogelijk water binnen te krijgen of in te ademen. De drenkeling kan daarvoor zijn handen gebruiken als beschermend kommetje voor zijn mond.

Terugvaren

Het hangt van vele factoren af of het schip terug kan varen naar de drenkeling. Er is gevaar van overvaren of verwonden met de schroef en de uitgegooide lijn kan in de schroef terechtkomen. Er is dus uiterste concentratie en goed inschatten van de situatie voor nodig. Als de drenkeling door onderkoeling het bewustzijn heeft verloren, dan moet hij bij voorkeur in liggende positie aan boord worden genomen, om hartproblemen te voorkomen en de bloedtoevoer naar de hersenen zo optimaal mogelijk te houden. Het is een zware klus omdat een onderkoelde drenkeling niet kan meewerken.

Warme deken

Onderweg naar de haven en het ziekenhuis is het belangrijk dat de natte isolerende kleren niet uitgetrokken worden. De drenkeling moet in een wollen deken worden gewikkeld met daaromheen een aluminium reddingsdeken. Als het goed is heeft elk schip een dergelijke isolatiedeken in de EHBO kist. Onderweg naar deskundige hulp mag de drenkeling nooit alleen worden gelaten en het onderkoelde slachtoffer mag men niet laten bewegen. Ook moet het slachtoffer niet bij een warmtebron worden gezet. Het bloed stroomt dan naar de extremiteiten terwijl de vitale organen dat hard nodig hebben. Als het slachtoffer bij bewustzijn is kan hem warme, zoete drank gegeven worden. Nooit alcoholhoudende.

Hypothermie of onderkoeling

Onderkoeling is een groot gevaar voor de drenkeling. Er moet altijd deskundige hulp ingeschakeld worden. Het lichaam verliest veel meer warmte als het in het koude water ligt dan het zelf kan produceren. Daarom koelt de lichaamstemperatuur af. Als de kerntemperatuur van het lichaam lager is dan 35 graden wordt er gesproken over hypothermie of onderkoeling. Het lichaam wil niet afkoelen en neemt maatregelen door meer warmte te gaan produceren en de stofwisseling op te voeren. Dit merk je aan het rillen, huiveren en klappertanden van het slachtoffer. Aan de verschijnselen is te zien hoe erg de onderkoeling is.

Overlevingstijden

De overlevingskansen van een drenkeling zijn ondermeer afhankelijk van de temperatuur van het water en de tijd dat hij in het water ligt. Als het water 0 graden is, moet hij binnen 9 minuten uit het water gehaald zijn. Er spelen meer factoren mee, zoals de conditie van de drenkeling, de aanwezigheid van onderhuids vet, of het waait en of de drenkeling medicijnen gebruikt of alcohol heeft gedronken. Onderstaand schema geeft dan ook geschatte overlevingstijd weer die voor elke drenkeling iets anders uit kunnen pakken.

Lees verder

• Onderkoeling of hypothermie - Zwemmen in de Noordzee
• KNRM – Kapseizen van reddingboot Anna Margaretha
• KNRM – Lifeguards op Waddeneilanden en bij Wassenaar
• Storm, hoge golven en witte tijgers op de Noordzee
• Scheepsramp - Vrouwen en kinderen eerst