Het geheugen, werking en verbetering

Geheugen is de eigenschap informatie te kunnen opslaan. Van de kwaliteit en van het geheugen en de techniek het maximaal te benutten, hangt voor een groot deel ons succes in het leven af.

Wat is geheugen?

Geheugen is het vermogen om indrukken te kunnen vasthouden en terug naar boven te halen. Deze formulering is oorspronkelijk bedoeld op mensen. Bij uitbreiding geldt deze definitie mutatis mutandis ook voor dieren, voor computers, robotten en volgens sommige experimenten zelfs voor planten, metalen, kristallen, water en stenen. In dit artikel beperken we ons tot het geheugen bij de mens.

Fasen van het geheugen

Het geheugen bestaat uit drie onderscheiden trappen: het inprenten, het bewaren en het oproepen van de geheugeninhoud, die vaak een engram of een herinnering wordt genoemd. Elk van deze drie fasen kan beter of minder goed verlopen en de prestatie van de laatste hangt volledig af van de kwaliteit van de middelste, die dan weer volledig afhangt van de eerste. Studerenden dienen zich van deze drie fasen bewust te zijn en te trachten te optimaliseren.

Het inprenten

Het inprenten, of memoriseren, van het archaïsche woord memorie, heeft veel te maken met aandacht en concentratie. Bij geheugenfalen blijkt vaak dat het inprenten niet goed is verlopen. Als onze waarneming niet accuraat is, gaan we onvolledige of onjuiste informatie opslaan. Hoe goed de andere twee fasen van het geheugen ook mogen zijn, dit kunnen ze niet meer goedmaken. Zwakke zintuigen of afleiding kunnen hier een slechte rol spelen. Het inprenten kan worden verbeterd door met de nieuwe informatie zo veel mogelijk associaties te maken met andere informatie die reeds in het geheugen zit.

Het bewaren

De bewaarfunctie van het geheugen blijkt deels fysiologisch bepaald. Een gebrek aan vitaminen en mineralen, maar ook hormonale disfuncties zouden de bewaarfunctie van het geheugen verzwakken. Hier dient dus ook op gelet.

Het oproepen

Het oproepen of ophalen van de informatie, kan op verschillende manieren. De eerder gelegde associaties kunnen hier zeer dienstig zijn. De zgn. mnemotechnische middelen of ezelsbruggetjes komen goed van pas.

De zetel van het geheugen

De klassieke fysiologie situeert het geheugen in de hersenen. Steeds meer onderzoekers gaan hier aan twijfelen. Personen die door een ongeval een deel van hun hersenen verliezen, blijken na verloop van tijd toch die geheugeninhouden terug te vinden. Er bestaat zelfs een hypothese die zegt dat het geheugen gewoon niet bestaat. Volgens dit model zou helemaal niets opgeslagen zijn, doch telkens alles opnieuw berekend.

De mens en de computer

Toen de eerste computers werden gebouwd ging men zich voor een stuk inspireren op de kennis van het menselijk zenuwstelsel en de toen aangenomen functies van geheugen en verstand. Later werden de computers zo gesofisticeerd, dat hersenfysiologen een kijkje gingen nemen in de computerwereld om zich beelden te vormen van de werking van menselijk verstand en geheugen.

De wet van Jost

Herhaling is de beste leermeester, luidt het gezegde.
Deze herhaling heeft wel zijn wetmatigheden.
De wet van Jost (Duits psycholoog uit het einde van de 19de eeuw) luidt ongeveer als volgt:
Wanneer men een hoeveelheid leerstof moet onthouden, moet men hiertoe zich minder keer de stof inprenten naarmate de tijd tussen de inprentingen groter wordt. Dit met een maximum interval van 24 uur tussen twee inprentingen.
Nu bestaat er een tweede wet van Jost, die zegt:
Oude verworvenheden slijten minder dan even sterke, maar recentere.