Burn-out: oorzaken, symptomen, voorkomen

Circa een miljoen Nederlanders hebben te maken met burn-out-klachten. Maar wat is nu eigenlijk een burn-out? De batterij is leeg, je voelt je extreem moe en anders dan anders: besluiteloos, nergens zin in hebben, een machteloos gevoel. Het gaat om psychische en lichamelijke symptomen. Wat kan de oorzaak zijn van een burn-out, hoe wordt de diagnose gesteld en wat zijn de mogelijkheden wat betreft behandeling? Burn-out is niet alleen moeilijk voor de persoon die er last van heeft, maar het kost ook heel veel geld (vele honderden miljoenen per jaar).

Inhoud artikel

• Stress
• Burn-out
• Oorzaken burn-out
• Symptomen burn-out
• Burn-out en angsten
• Diagnose burn-out
• Behandeling burn-out
• Prognose burn-out: krijg je snel opnieuw een burn-out?
• Verschillen overspannenheid, burn-out, depressie
• Voorkomen burn-out
• Onderzoek ministerie van Sociale Zaken

Stress

Een beetje stress, spanning is niet erg. Het kan je juist helpen om bepaalde dingen te doen, om goed te presteren. Bij stress wordt er adrenaline aangemaakt, dit zet je op scherp en het werkt mee om goede prestaties neer te zetten (bijvoorbeeld bij een examen). Maar je moet niet te vaak en te veel stress ervaren, dat levert klachten op. Heb je last van burn-out dan heb je chronisch last van een te hoge spiegel van adrenaline.

Burn-out

Waarom is de ene persoon vatbaarder voor burn-out dan de andere? Veel factoren hebben invloed zoals iemands persoonlijkheid, de persoonlijke omstandigheden, hoe is de relatie met medewerkers, met een leidinggevende. Iemands overtuigingen spelen een rol, net als de persoonlijke aanleg. Je krijgt niet alleen burn-out omdat je te hard gewerkt hebt. De combinatie van alle factoren die chronische stress opleveren, zorgt ervoor dat iemand symptomen van burn-out krijgt.

Oorzaken burn-out

Er zijn heel veel oorzaken te vinden die je gevoeliger maken voor burn-out.

• Moeilijk vinden om nee te zeggen, niemand teleur willen stellen.
• Onzeker zijn op sociaal vlak.
• Het moeilijk vinden om te delegeren.
• Een te sterk verantwoordelijkheidsgevoel. Je verantwoordelijk voelen is goed, maar je moet het niet overdrijven.
• Erg gedreven zijn kan in je nadeel werken.
• Faalangst.
• Ruimtelijke angsten (zoals rijangst, claustrofobie) waardoor het al heel veel moeite kost om te starten op de werkplek en je eigenlijk moe bent voordat je bent begonnen.
• Pas op met medicijnen zoals antidepressiva, lees de bijsluiters goed. Neem bij vragen contact op met de huisarts of de apotheek.
• Als je dingen moet van jezelf dan maakt je dat gevoeliger voor burn-out. Iets willen of iets mogen haalt de druk van de ketel.
• Kwaadheid die blijft hangen kost enorm veel energie en kan leiden tot burn-out.
• Tegenwoordig kom je meer driehoeksverhoudingen tegen en dit kan zo'n druk opleveren dat een burn-out optreedt. Je moet twee mensen tevreden houden in plaats van een en als je alles geheim moet houden geeft dat nog meer spanning.
• Absoluut geen fouten willen maken, perfectionisme nastreven. Dit leidt tot veel langer bezig zijn met je werk, bijvoorbeeld omdat je alles dubbel wilt controleren.
• Schuldgevoel (wat je aangepraat wordt door jezelf of door anderen).
• Conflicten (op het werk of privé) kunnen leiden tot chronische stres en burn-out.
• Posttraumatische stress.
• Slapeloosheid kan je volledig uitputten en maakt je vatbaarder voor burn-out. Het kan ook een gevolg zijn van burn-out.
• Pessimistisch van aard zijn (niet snel ergens van kunnen genieten, altijd de nadelen zien).
• In conflict raken met het geloof of normen en waarden die je van huis uit hebt meegekregen.
• Moeite hebben met plannen, waardoor er altijd tijdsdruk is.
• Onzekerheid over bepaalde zaken zoals werk, relatie, gezondheid.
• Teveel hooi op je vork nemen.

Symptomen burn-out

Als iemand last heeft van burn-out dan kunnen onderstaande symptomen optreden, maar je hoeft niet al deze verschijnselen te hebben.

Psychische symptomen burn-out

• Gevoelens van angst
• Moeilijk besluiten kunnen nemen
• Opgejaagd voelen
• Pijn in nek en schouders
• Concentratie kan minder goed zijn
• Constant piekeren
• Snel in huilen uitbarsten
• Minder goed presteren dan anders
• Snel boos worden
• Sombere gevoelens
• Sneller verslaafd raken aan iets

Lichamelijke symptomen burn-out

• Vermoeidheid die niet overgaat
• Niet goed kunnen slapen
• Een opgewonden gevoel
• Pijn in nek en schouders
• Pijn bij de buikstreek
• Darmproblemen
• Hartkloppingen
• Hoge bloeddruk
• Hoofdpijnklachten
• Een opgeblazen gevoel
• Kortademig
• Stijf, stram
• Spieren kunnen gespannen aanvoelen
• De zin in seks kan verminderen
• Als je rookt, meer roken dan anders

Burn-out en angsten

Burn-out gaat vaak samen met bepaalde angsten. Angst dat het niet goed gaat komen met het werk, kwijtraken werk en de hypotheek meer kunnen betalen, rijangst, hyperventileren, angst om niet in slaap te kunnen vallen, hypochondrie, faalangst, bang zijn dat anderen je een slappeling vinden, clausatrofie, bang zijn om flauw te vallen. Verder sociale angsten zoals trilangst, bloosangst, angst om te spreken en overmatig transpireren.

Diagnose burn-out

Er kan gesproken worden over een burn-out als alle drie onderstaande criteria aanwezig zijn:

1. Er is sprake van overspannenheid.
2. De symptomen zijn meer dan zes maanden geleden begonnen.
3. Moeheid en uitputting staan sterk op de voorgrond.

Behandeling burn-out

Bij overspannenheid is het belangrijk om rust te vinden en het vermogen om problemen op te lossen te vergroten. Bij burn-out moet de regie op het leven weer hersteld worden. Psychologische begeleiding is belangrijk, deze kan bestaan uit:

• Het herstellen van de energiebalans: dosering van inspanning, vermoeidheid verminderen door verandering in gedrag, ontspanningsoefeningen, de lichamelijke conditie verbeteren, voor afwisseling zorgen tussen plicht en leuke dingen.
• Het geleidelijk laten toenemen van activiteiten: noodzakelijke activiteiten wel doen, maar in een rustig tempo. Bewaar ingewikkelde taken voor op de momenten dat je je goed voelt. Minder taken naar je toetrekken.
• Gedachtepatronen veranderen: gedachten die niet stroken met de werkelijkheid loslaten, zoals ik word ontslagen als ik niet kan doen wat gevraagd wordt.
• Vaardigheden die je al hebt uitbreiden: nee leren zeggen, assertief zijn, op de juiste manier omgaan met stress, relativeren, niet afhankelijk zijn van de waardering van anderen.

Prognose burn-out: krijg je snel opnieuw een burn-out?

Als iemand na een burn-out terugkeert op de werkvloer dan moet hij of zij weer wennen aan de werksituatie en collega's moeten weer wennen aan hem of haar. De kans op of een burn-out zich herhaalt hangt af van wat de werknemer heeft geleerd van het ziekteproces. De kans op herhaling is groter als iemand ergens anders gaat werken. Een nieuwe baan geeft altijd wat spanning en mogelijk weet de nieuwe werkgever niet dat de werknemer al eens een burn-out heeft gehad.

Verschillen overspannenheid, burn-out, depressie

• Je kunt overspannen raken als er teveel van je verwacht wordt of gevraagd wordt, het gaat om een korte periode van twee tot drie maanden. Het kan komen omdat er een naaste collega ziek is, er een deadline gehaald moet worden maar dat lukt niet. Om te herstellen van overspannenheid neemt veelal een paar weken in beslag, dan is de balans weer hersteld. Ben je overspannen dan voel je je opgejaagd, stemming is wisselend.
• Burn-out is heftiger en heeft invloed op iemands hele persoonlijkheid. Het gaat om langdurige chronische overbelasting. Op de voorgrond staan geestelijke en lichamelijke uitputting. De energiehuishouding is verstoord. Als je kijkt naar werk dan is er tegenzin en vaak is er sprake van cynisme.
• Een depressie is een psychiatrische aandoening: iemand kan baat hebben bij psychotherapie, medicatie. Er is sprake van somberheid, iemand kan nergens van genieten.

Voorkomen burn-out

• Stel eisen aan jezelf en aan anderen die realistisch zijn. Een afspraak mag best tussendoor wat aangepast worden.
• Zorg ervoor dat je energiebalans niet verstoord raakt. Zorg voor een goede balans tussen de energie die je in je werk stopt en wat je ervoor terugkrijgt. Verwacht niet te veel, reken bijvoorbeeld niet op een promotie.
• Plan je bezigheden goed in, verdeel je energie. Een vakantie geeft rust, maar de dagen ervoor zijn vaak juist bijzonder stressvol.
• Beweeg voldoende, stress neemt af door beweging.
• Napraten is belangrijk als er iets is gebeurd, krop geen dingen op. Je kunt tips van anderen krijgen.
• Negeer de signalen niet die je lichaam geeft. Raak je telkens opnieuw verkouden, heb je frequent hoofdpijn, moeite om je te concentreren, hartkloppingen, altijd een vermoeid gevoel, wisselingen van stemming. Maak een afspraak bij de huisarts om erger te voorkomen.
• Anderen zien soms sneller dat het niet goed met je gaat. Luister naar je familie, baas, collega's als zij signaleren dat je te veel hooi op je vork neemt.

Onderzoek ministerie van Sociale Zaken

Stress kost per jaar ongeveer zes miljoen verzuimdagen. Veel mensen durven niet te vertellen op het werk dat ze stress hebben. Iets minder dan de helft van de medewerkers denkt dat dan de indruk wordt gewekt dat ze het werk niet aankunnen. Een kwart denkt dat als ze het probleem naar voren brengen, dit leidt tot een minder goede beoordeling en ongeveer veertien procent denkt zijn of haar baan kwijt te raken. Het is dus zaak dat het taboe op werkstress verdwijnt. Een werkgever moet oog hebben voor de medewerkers, het is belangrijk dat burn-out wordt voorkomen door op tijd rond tafel te gaan zitten. Mensen die zich ziek melden met psychische klachten, blijven gemiddeld honderdtachtig dagen weg, dit kost enorm veel geld (en leed).