Desinfectie: ontsmetting en sterilisatie

Steriliseren, ontsmetten of desinfecteren. Wat is het verschil tussen deze drie? Desinfecteren is het doden van micro-organismen zoals schadelijke bacteriën. Dit kan zowel chemisch als door middel van verhitting. Bij verhitting spreken we van sterilisatie. Dit is nodig om besmetting tegen te gaan. Denk hierbij aan materiaal dat gebruikt wordt tijdens een operatie of tandartsmateriaal. Maar ook voor een injectie of een tatoeage dient de huid ontsmet te worden. Dit gebeurt dan weer met een chemisch middel. Het gaat hier om een antisepticum dat weinig giftig is en de micro-organismen in hun groei remt of doodt. Dit geldt ook voor wonden! Dierenverblijven moeten ook regelmatig gedesinfecteerd worden. Dit kan ook met behulp van een chemisch middel. Welke methode ook gekozen wordt, het is van belang dat deze goed wordt uitgevoerd.

Wat is desinfectie?

Met desinfectie worden micro-organismen gedood. Het gaat hier om micro-organismen zoals bacteriën die voor besmetting en dus ook ziekte kunnen zorgen. Desinfectie komen we in het dagelijks leven veel tegen, zowel in en rond het huis als in de medische wereld. We kunnen desinfectie in twee groepen plaatsen: ontsmetting en sterilisatie.

Ontsmetting van de huid

Bij ontsmetting bedoelen we het desinfecteren van de huid. Het gaat hier vaak om wonden. Een wond is een beschadiging van de huid en zorgt voor een open verbinding met de buitenwereld. In een wond kunnen zich micro-organismen nestelen die voor besmetting en infectie zorgen. Dit kan soms ernstige gevolgen hebben. Maar ook wordt de huid vaak ontsmet voordat een injectie wordt toegepast. Een injectie is bedoeld om bepaalde stoffen in het lichaam aan te brengen (zoals medicatie of antistoffen), maar ook om bloed af te nemen. Ook voor een ingreep of operatie wordt de huid ontsmet. Er wordt vaak gebruik gemaakt van een ontsmettende vloeistof.

Bij de tandarts en mondhygiëniste wordt vaak gebruik gemaakt van een ontsmettende mondspoeling. Hierdoor worden schadelijke bacteriën geminimaliseerd. Het aanbrengen van een tatoeage brengt ook risico's met zich mee. Ook om die reden wordt de huid eerst ontsmet.

Antisepticum

Een antisepticum is een middel dat de groei van bacteriën remt of zelfs bacteriën dood. Het kan gebruikt worden op de huid, de slijmvliezen, de neus en de ogen. Ook kan het bijvoorbeeld in de keel gebruikt worden. Bekende voorbeelden hiervan zijn jodium en mercurochroom. Een antisepticum is weinig tot niet giftig en kan volgens voorschrift veilig gebruikt worden.

Desinfectie van dierenverblijven

In dierenverblijven of dierenhokken vinden we veel micro-organismen. Door een soms gebrekkige hygiëne vermenigvuldigen ze zich daar snel. Dit kan soms voor ziekten zorgen. Om bepaalde micro-organismen te doden en daarmee verspreiding van ziekten te voorkomen is het raadzaam om de dierenverblijven regelmatig te desinfecteren. Vaak gebeurt dit bij leegstand: op het moment dat het dierenverblijf niet bewoond wordt en wacht op een volgende bewoner. Maar ook tussendoor worden verblijven vaak gedesinfecteerd, vooral wanneer er sprake is van besmettingsgevaar.

Het verblijf moet leeg zijn: het dier of de dieren zijn niet aanwezig. Vervolgens wordt alle mest en strooisel verwijderd en het verblijf schoon gespoeld. Een ontsmettingsvloeistof mag niet teveel verdund worden omdat dit de werking tegengaat. Bovendien werken deze middelen beter bij hogere temperaturen. Een omgevingstemperatuur van minimaal 15 graden Celsius is aan te bevelen. Vaak moet het middel enige tijd (1 tot 3 uren) inwerken. De aanwezigheid van organisch materiaal kan de functie van het ontsmettingsmiddel teniet doen.

Sterilisatie door middel van verhitting

Een andere manier van desinfecteren is sterilisatie. Dit gebeurt door middel van verhitting. Het zijn vaak medische gereedschappen die gesteriliseerd worden. Maar ook kappersscharen en tatoeëer-materiaal worden vaak (bij voorkeur) gesteriliseerd. Met een heteluchtsterilisator wordt droge lucht verhit gedurende een half uur tot een uur. Metalen voorwerpen en glas kunnen hiermee gesteriliseerd worden. Kunststof voorwerpen kunnen gesteriliseerd worden door te verhitten met behulp van stoom. Een dergelijk apparaat noemen we een autoclaaf.

Desinfectie van voorwerpen met behulp van chemische middelen

Sommige voorwerpen/ gereedschappen kunnen slecht tegen vocht of tegen grote hitte. Er kan dan gebruikt worden gemaakt van chemische middelen. Het gereedschap wordt hierin ondergedompeld gedurende een bepaalde periode. Ook kan er gebruik worden gemaakt van een bepaald gas. In alle gevallen moet er voorzichtig mee omgegaan worden vanwege de giftigheid van het middel. In ziekenhuizen worden daarom altijd veiligheidsmaatregelen genomen. Niet in ieder ziekenhuis worden dezelfde middelen gebruikt om materialen te desinfecteren.

Kappers en pedicuren

Verschillende schoonheidsberoepen maken gebruik van desinfectie. Kappersscharen, nagelvijlen en ander materiaal dat gebruikt wordt voor de persoonlijke verzorging komt veel in aanraking met verschillende mensen. Het regelmatig desinfecteren is dan ook aan te raden. Ditzelfde zien we bij hondentrimmers, waarvan de scharen en scheerkoppen met meerdere honden in aanraking komen. Vaak gebruiken deze beroepen een vloeistof (chemisch ontsmettingsmiddel) of een sterilisator-kastje om hun materialen te desinfecteren. Belangrijk is dat het desinfecteren goed gebeurt: een te korte inwerktijd zorgt ervoor dat niet alle bacteriën gedood worden. Er kan dan alsnog besmetting plaatsvinden.

Naald in een vlam houden

De meest gebruikte thuismethode van sterilisatie is een naald in een vlam te houden. Vaak wordt de naald gebruikt om bijvoorbeeld blaren door te prikken. Dit dient steriel te gebeuren. De meest voorkomende fout die hier gemaakt wordt is de naald in het oranje gedeelte van de vlam te houden. Dit gedeelte bevat roetdeeltjes, dat juist voor extra besmetting kan zorgen. De blauwe vlam kan de naald wel ontsmetten. Beter is om de naald in een ontsmettingsvloeistof te dompelen.