Wakker tijdens narcose: hoe te voorkomen?

In zeer zeldzame gevallen kan het voorkomen dat een patiënt zijn een operatie wakker wordt. De narcose werkt dan niet optimaal. Op z'n moment maakt een patiënt bewust mee wat er gebeurt en kan is sommige gevallen ook pijn voelen, zonder dat er een manier is om de artsen waarschuwen. Door de spierverslappers ben je immers wel volledig verlamd en kun je ook niet praten. Door nauwkeurige EEG-monitoring is het mogelijk snel in te grijpen wanneer een patiënt tijdens de narcose wakker wordt.

Inhoud

• Wat is narcose?
• Wakker tijdens de narcose, kan dat?
• Voorkomen dat je tijdens de narcose wakker wordt
• Monitoren van bewustzijn

Wat is narcose?

Narcose - ook wel algehele anesthesie genoemd - is een manier om het bewustzijn van een patiënt te onderdrukken voor tijdens een operatieve ingreep. Naast het onderdrukken of verlagen van het bewustzijn wordt er tevens voor gezorgd dat je geen pijn kunt voelen en dat de spieren verslappen. Je wordt onder narcose gebracht door het intraveneus toedienen van anesthetica of hypnotica. In Nederland gebruikte anesthetica zijn bijvoorbeeld propofol, pentothal, etomidate, midazolam en ketamine. Ook kan gekozen worden voor het onder narcose brengen van een patiënt middels een dampvormig anestheticum (DVA), waarbij gebruik gemaakt wordt van een kapje op de mond. Hiervoor kunnen bijvoorbeeld sevofluraan, desfluraan of lachgas gebruikt worden.

Vaak wordt gekozen voor een methode waarbij de patiënt onder narcose wordt gebracht middels een intraveneus anestheticum, waarna het bewustzijn gedurende de operatie verder wordt onderdrukt door gebruik te maken van een dampvormig- of inhalatie-anestheticum. Omdat door de spierverslappers ook de eigen ademhaling wordt onderdrukt, wordt tijdens de narcose meestal gebruik gemaakt van beademing.

Wakker tijdens de narcose, kan dat?

Sinds verhalen in de media verschenen dat het mogelijk is, is het de nachtmerrie van menig patiënt: ontwaken tijdens de operatie. Helaas is het geen fabeltje. Albert Dahan, hoogleraar anesthesiologie aan het LUMC in Leiden, bevestigt dat het eens in de twee a drie weken voorkomt dat een patiënt tijdens de narcose 'wakker wordt'. Meestal heeft dit niet te maken met een medische fout, maar met het lichaam van de patiënt dat niet gelijkmatig reageert op het narcosemiddel.

Als je wakker wordt tijdens de narcose dan betekent dit niet dat je kunt gaan roepen dat er iets mis is. Door de spierverslappers kun je geen spier bewegen en dus ook niet praten. Er zijn twee scenario's denkbaar: ten eerste kan het gebeuren dat alleen de bewustzijnsverlagende functie onvoldoende werkt, maar het is ook mogelijk dat zowel de bewustzijnsverlagende functie als de pijnstillende functie uitvallen. In het laatste geval kun je dus alles voelen van wat er tijdens de operatie met je gedaan wordt door de chirurgen.

Aanstellerij of een manier om er financieel een slaatje uit te slaan door het indienden van een schadeclaim? Dat lijkt zeker niet het geval. Veel patiënten hebben artsen kunnen overtuigen van hetgeen hen is overkomen door de gesprekken die artsen onderling voerden tijdens de operatie letterlijk na te vertellen. Begrijpelijkerwijs is een dergelijke ervaring zeer traumatisch en houdt een groot deel van de mensen die dit is overkomen hier blijvende psychische schade aan over.

Voorkomen dat je tijdens de narcose wakker wordt

Je kunt ervan op aan dat anesthesisten er alles aan doen om ervoor te zorgen dat je gedurende de volledige operatie onder narcose zult blijven. Er zijn aanwijzingen dat bepaalde zaken de kans op het ontwaken tijdens een operatie vergroten. De belangrijkste factor hierin lijkt tolerantie voor medicatie te zijn. Sommige mensen zijn nu eenmaal resistenter tegen het effect van anesthetica dan anderen. Dit kan een gevolg zijn van overmatig alcohol- of medicijngebruik, maar kan ook puur fysiologisch zijn.

Heb je ervaring met het slecht aanslaan van pijnmedicatie of bijvoorbeeld het veelvuldig mislukken van verdoving bij de tandarts of lokale verdoving voor bijvoorbeeld een hechting, meldt dit dan altijd bij de intake. Dit kan voor een ziekenhuis een reden zijn om aanvullend onderzoek te doen en een hogere dosis van een anestheticum toe te dienen of een ander middel te kiezen.

Uit onderzoek blijkt dat ook overmatige angst voor de operatie een factor kan zijn. Het zal je wellicht verbazen, maar uit Amerikaans onderzoek is bovendien gebleken dat meer narcosemiddel vereist is voor het onder narcose brengen van roodharigen. Dit heeft te maken met een mutatie in de melanocortin-1 receptor.

Monitoren van bewustzijn

Ondanks dat je niet kunt praten of bewegen wanneer je tijdens de narcose ontwaakt, zal je stressniveau in deze situatie wel naar ongekende hoogten stijgen. Er is dan sprake van grote activiteit in de hersenschors en deze kan gemonitord worden middels EEG. Onderzoekers in de Verenigde Staten hebben zelfs een 'flip point' weten te identificeren bij testpersonen, een punt dat op een EEG-scan kan worden waargenomen dat aangeeft vanaf welk moment een patiënt bij bewustzijn komt terwijl hij nog wel verlamd is. Door EEG-monitoring kan op die manier direct worden ingegrepen wanneer er signalen zijn dat een patiënt bij bewustzijn komt tijdens een operatie.

Moet je geopereerd worden en word je daarbij onder algehele anesthesie gebracht, dan kun je aan de anesthesist vragen of tijdens jouw operatie gebruik gemaakt wordt van EEG-monitoring.