Angst in de overgang

Wanneer een vrouw in de overgang komt kan er een scala aan klachten ontstaan. Angst(aanvallen) en paniek(aanvallen) zijn in het rijtje de wat minder bekende symptomen. Er zijn echter duizenden vrouwen die hiermee te kampen hebben en soms niet in de gaten hebben dat de overgang bij deze angsten een grote rol kan spelen.

Wat is de overgang?

De overgang is de levensfase van de vrouw waarin de vruchtbare fase overgaat in de onvruchtbare fase. Gemiddeld gezien is de overgang een periode die valt tussen het veertigste en zestigste jaar van een vrouw. De menopauze, dit is het moment van de laatste menstruatie, valt gemiddeld rond het vijftigste levensjaar. Je zou kunnen zeggen dat er twee fasen zijn in de overgang: de fase vóór de menopauze en de fase erna. In de fase voor de menopauze wisselen de menstruaties en de hormoonspiegels (van het hormoon oestrogeen) sterk. Na de menopauze is er geen menstruatie meer en de oestrogeenspiegel is blijvend laag.

Wat kunnen de symptomen zijn?

In de periode vóór de menopauze zien we voornamelijk de symptomen terug die betrekking hebben op de stemming, de slaap en de lichamelijke thermometer. Opvliegers zijn bekend bij veel vrouwen en ook slaapstoornissen zijn een veel voorkomend probleem. Veel vrouwen hebben in deze fase last van stemmingswisselingen en deze kunnen het leven behoorlijk beïnvloeden. Je kunt gevoeliger worden voor spanning en stress, je onzeker voelen, opzien tegen van alles, somber of prikkelbaar zijn. Angst en paniek ontstaan ook meestal in deze fase van de overgang. De genoemde symptomen kunnen aanhouden tot een aantal jaren na de menopauze.
Symptomen als droge (vaginale) huid, pijn bij het vrijen, botontkalking, blaasklachten en klachten aan het hart- en vaatstelsel ontstaan vaak na de menopauze.

Hormonen tijdens de overgang

Het hormoon oestrogeen bepaalt veel in het lichaam van de vrouw. Bij de hele cyclus van de opbouw van het baarmoederslijmvlies, de eisprong en de menstruatie is oestrogeen betrokken. Maar oestrogeen is ook betrokken bij de botstructuur, het bloedvatstelsel en bij het emotionele welzijn van de vrouw. Wanneer tijdens de overgang de oestrogeenspiegel via schommelingen drastisch daalt kan dat een enorm effect hebben op het lichaam, maar dus ook op het welbevinden van de vrouw. Oestrogeen zorgt er onder meer voor dat er neurotransmitters (‘stofjes’) in de hersenen worden aangemaakt waardoor je je beter gaat voelen. Serotonine en endorfine zijn daar twee van. Het is nog niet duidelijk hoe en wanneer oestrogeen precies de stemming beïnvloedt. De meeste emotionele klachten tijdens de overgang zien we jaren vóór en een paar jaar na de menopauze. Dit is de periode dat de hormoonspiegel sterk wisselt en daalt. Na de menopauze komt dit proces tot stilstand en blijft de oestrogeenspiegel laag. Sommige wetenschappers wijten de stemmingswisselingen dan ook eerder aan de wisselingen in het oestrogeenniveau dan aan de hoeveelheid oestrogeen. Het lichaam zou na de menopauze een nieuwe hormonale balans kunnen vinden.

Angst en paniek tijdens de overgang

De redenen dat er angst en paniek kunnen optreden tijdens de overgang zijn verschillend, maar spelen vaak samen een rol. Allereerst kan het wisselen en dalen van de oestrogeen spiegel een belangrijke oorzaak zijn. Daarnaast kan een rol spelen dat in de omgeving van de vrouw dingen gebeuren die haar emotioneel uit haar evenwicht brengen. Denk hierbij aan het zelfstandiger worden en het uit huis gaan van de kinderen. De moedertaken verschuiven; ze nemen minder tijd in beslag en kinderen vragen op een andere manier de aandacht. Vaak is het ook het ouder worden meer in het bewustzijn aanwezig en dit kan leiden tot nare gedachtes en angstgevoelens. Tot slot kan ook een aanleg tot het ontwikkelen van depressieve en/of angstige gevoelens aanwezig zijn. De fase van de overgang is dan typisch zo'n fase waarin ze weer de kop kunnen opsteken.

Wat kan je zelf doen met angst en paniek in de overgang?

Werken aan je houding en gedachtes

In deze fase kunnen er nare en negatieve gedachtes zijn over het eigen leven. Deze gedachtes kunnen gaan over het proces van het ouder worden of het gevoel overbodig te worden. In de maatschappij om ons heen lijkt alles te draaien om opbouw en prestatie. Tijdens de overgangsfase lijkt het soms juist dat het alleen om de afbraak gaat en voelt het leven soms zinloos en lijk je overbodig te worden. Er kunnen veel gedachtes zijn die sterke emoties veroorzaken. Dat de emoties sterker zijn wordt met name veroorzaakt door de disbalans in de hormoonspiegel. Besef dus dat dit gewoon gebeurt in je lichaam en dat dat op zich normaal is. Een afspraak met een overgangsconsulente zou al kunnen helpen om inzicht te krijgen in het verloop van jouw overgang. Je kan zelf iets doen met je gedachtepatroon. Je kan je bewust worden van je houding naar het leven toe en de gedachtes die daarbij horen. Belangrijk om te beseffen is dat het een fase in het leven is die er gewoon bij hoort en die iedereen mee gaat maken. Een fase die ook weer voorbijgaat! Er komt een nieuwe fase aan waarin je je na verloop van tijd weer in balans kan voelen en waarin nieuwe elementen aan je leven worden toegevoegd. Je kunt zelf aan de slag met het kijken naar en het aanpassen van je gedachtes. Negatieve gedachtepatronen kun je doorbreken door er helpende gedachtes voor in de plaats te zetten. Je kunt hierbij gebruik maken van (en ook hulp zoeken bij) mindfulness, meditatie, cognitieve therapie of een andere vorm van coaching.

Gezond leven

Wat voor je hele leven geldt, geldt nu nog sterker: leef gezond. En dan gaat het om de drie pijlers: gezonde voeding, bewegen en stressreductie. Bij gezonde voeding moet je denken aan voldoende verse groenten en fruit, volkoren producten, kwark, weinig vlees, twee keer per week vis, noten en zaden. Om te drinken kan je denken aan thee zonder suiker, water, verse vruchten- en groentesappen en zure zuivel. Over voedingsadviezen is natuurlijk ongelooflijk veel geschreven. In het boek “Hormoonbalans voor vrouwen” van Ralph Moorman vind je specifieke voedingsadviezen voor vrouwen in de overgang. Er zijn ook talloze supplementen op de markt die specifiek samengesteld zijn voor vrouwen in de overgang. Beweging is de tweede belangrijke pijler. Bewegen kan in de vorm van regelmatig wandelen of fietsen, maar lekker intensief sporten is ook prima. Regelmatig hardlopen is een goed middel om angst te verminderen. Runningtherapie biedt een manier om hierbij hulp te krijgen.Tot slot is het van belang om aan stressreductie te doen. In deze fase gebeurt er veel met je en het is goed om daar tijd en aandacht voor te hebben. Op het werk kan het best een stapje minder. Gun jezelf fysieke ontspanning en ook geestelijke ontspanning in de vorm van meditatie en mindfulness.

Hormoontherapie

Er bestaan verschillende vormen van hormoontherapie. Er kan gebruikgemaakt worden van synthetische of van bio-identieke hormonen en ook de manier van toedienen kan verschillend zijn: via de mond (een pil) of via de huid (en pleister of gel). De voordelen van hormoontherapie is dat de overgangsklachten (lichamelijke én psychische klachten) vaak al binnen vier weken verdwijnen. De nadelen zouden kunnen zijn dat er bij langdurig hormoongebruik een lichte toename is van de kans op borstkanker en dat de bloedingen tijdelijk kunnen terugkeren.

Binnen Europa wordt in Nederland nog steeds (2016) het minst vaak hormoontherapie voorgeschreven bij overgangsklachten. De laatste jaren krijgt hormoontherapie wel steeds meer de aandacht in positieve zin. De voordelen zouden opwegen tegen de nadelen en bij hormoongebruik van minder dan vijf jaar zouden de nadelen te verwaarlozen zijn. Hormonen kunnen voorgeschreven worden door de huisarts en er zijn ook verschillende vrouwenklinieken in Nederland waar gynaecologen werken die gespecialiseerd zijn in vrouwenproblematiek, waaronder de overgang.