Het geheugen: wat weten we hiervan?

Onderzoek naar de werking van de hersenen is in volle gang. Wetenschappers weten er nog niet het fijne van en sommige onderzoeksresultaten lijken soms wat tegenstrijdig te klinken. Het geheugen is een grote database waarin met behulp van prikkeling van de zintuigen informatie kan worden opgeslagen en later weer bovengehaald. Zo kan een bepaalde geur een bepaalde herinnering oproepen. We onthouden niet alles wat we zien of wat we meemaken. In het sensorische geheugen worden de belangrijke boodschappen gescheiden van de onbelangrijke boodschappen.

Het fotografisch geheugen

Volgens James McGaugh van Berkely University bestaat het fotografisch geheugen niet. Wel bestaat er een hyperthymesia oftewel een supergeheugen. Dit is een uitzonderlijk autobiografisch geheugen. Mensen met een supergeheugen zien de gebeurtenissen in hun leven gewoon voor zich, of deze nu gisteren hebben plaatsgevonden of tien jaar geleden. Wetenschappers kunnen dit verschijnsel nog niet verklaren. Voor geïnteresseerden: in het Verenigd Koninkrijk is een keer een documentaire uitgezonden over een jongen met dit vermogen, genaamd “The Boy Who Can Not Forget”. Ook andere wetenschappers hebben nog nooit een bewijs gevonden voor het bestaan van een fotografisch geheugen (ook wel eidetisch geheugen genoemd). De enige studie die het verhaal van een fotografisch geheugen ondersteunt is die van Charles Stromeyer die een studie maakte van zijn vrouw Elizabeth. De vraag is hoe betrouwbaar dit is, aangezien ze weigerde de testen met een andere onderzoeker te herhalen.

Het werkgeheugen

Het werkgeheugen werd vroeger het kortetermijngeheugen genoemd. Hierin wordt taakgerichte informatie opgeslagen. Het werkgeheugen is snel vol. Er passen gemiddeld zeven objecten/getallen of andere items in. Niet iedereen is even getalenteerd. De ene kan vijf items kwijt in zijn werkgeheugen en de ander negen. Door veel te trainen kan je het werkgeheugen vergroten. Voor ouders die zich zorgen maken over hun kind dat veel spelletjes speelt achter zijn computer is er goed nieuws. Gamen kan het werkgeheugen trainen en dus vergroten.

Slaap en het geheugen

Overdag wordt een heleboel informatie opgeslagen in je geheugen. Tijdens de slaap wordt deze informatie geordend en beter opgeslagen. Tijdens de rustige, diepe slaapfase wordt de geleerde informatie verwerkt en beter opgeslagen en tijdens de REM-slaap worden emotionele gebeurtenissen verwerkt en beter opgeslagen in het langetermijngeheugen. Wanneer je een proefwerk moet leren, is het dus slim om de leerstof over meerdere dagen te verdelen. Tijdens de slaap wordt de leerstof geordend en beter opgeslagen. Zo blijft de stof makkelijker hangen. Zo kost het minder moeite om alle lesstof te onthouden, dan wanneer je één dag van tevoren alle stof gelijk in het geheugen probeert op te slaan.

Herhaling

Hoe vaker je iets herhaalt, hoe beter het blijft hangen in je geheugen. Hiervan maak je gebruik wanneer je aan het leren bent, maar dit geldt ook voor herinneringen. Herinneringen die je vaak ophaalt, komen ook makkelijk weer naar boven en vaak herinner je je hiervan nog kleine details. Herinneringen die je nooit ophaalt verzwakken en kunnen uiteindelijk helemaal verdwijnen.

Soms merk je wel iets van dit proces wanneer je in het buitenland bent. Vooral de Franse taal is bij veel Nederlanders na verloop van jaren ver weggezakt, maar wanneer je langere tijd tussen de Fransen verblijft merk je dat het geleerde stukje bij beetje weer boven komt drijven. Het deel van je brein waar deze ver weggezakte informatie is opgeslagen wordt door de Franse taal om je heen weer geprikkeld, waardoor je bij deze informatie kan.

Opvoeding en geheugen

Bij opvoeding maken we gebruik van het procedurele geheugen. Het gedrag en de routines die in dit geheugen opgeslagen zitten, hebben weinig motivatie nodig en dit geheugen ken ongelimiteerde opslagmogelijkheden. De kleutertijd is vooral zeer geschikt om kinderen basale zaken aan te leren, zoals tandenpoetsen voor het slapen en na het ontbijt, eten met mes en vork, fietsen en basic verkeersregels. Kijk wel uit, want je kan een kind ook verkeerde routines aanleren zoals bijvoorbeeld een snoepje wanneer een kind gevallen is (eten biedt troost). Hierbij speelt niet alleen het procedurele geheugen een rol, maar ook de emoties komen hierbij om de hoek kijken. Hoe krachtiger de emotie, hoe beter de herinnering beklijft en hoe meer effect op het leergedrag.

Routine kan gebruikt worden door ouders om hun kind gezond gedrag aan te leren. Snoepen, alleen in het weekend. Sporten en bewegen zijn vanzelfsprekend en we nemen zo vaak mogelijk de trap. Wanneer je dit je kinderen aanleert als routine, zullen ze dit in de meeste gevallen als vanzelfsprekend later ook zo doen.

Waarom blijven herinneringen uit je tienerjaren zo aanwezig?

Veel zaken waarbij emotie betrokken is, onthouden we heel goed. De eerste keer dat we iets meemaken, maakt daarom altijd de meeste indruk op ons. Alleen is dat niet het hele verhaal. Tussen je vijftiende en je vijfentwintigste werkt je geheugen het beste, alles wat je in die tijd meemaakt, hoort, ziet en proeft blijft dan ook het beste hangen. Dit is de reden dat we ons vaak complete songteksten uit die tijd kunnen herinneren, terwijl andere muziek die we mooi vonden rond het dertigste levensjaar minder goed blijft hangen.

Na je vijfentwintigste begint de hippocampus zenuwcellen te verliezen en rond het tachtigste levensjaar is het verlies aan zenuwcellen opgelopen tot twintig procent. Met nog maar tachtig procent van de oorspronkelijke capaciteit, is het vermogen om nieuwe informatie in het geheugen op te nemen duidelijk verminderd.